InfoHub Logo

Talantty aqyn Meńdekesh Satybaldıev 1937 jyly 3 qyrkúıekte Gýrev oblysy, Jyloı aýdanyna qarasty Amankeldi aýyldyq sovetiniń «Aqkıiztoǵaı» degen jerinde týǵan. Ata-anasynan erte aıyrylǵan Meńdekesh mektep bitirisimen, eńbekke aralasýǵa májbúr boldy. Ol ár túrli salada jumys isteı júrip, 1964 jyly Qazaqtyń S. M. Kırov atyndaǵy memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalısıka fakúltetin syrttaı oqyp bitirdi. Meńdekesh Gýrev oblystyq radıokomıtetinde tilshi, «Komýnıstik eńbek» gazetinde bólim meńgerýshisi, ómiriniń sońǵy jyldarynda «Mádennıet jáne turmys» jýrnalynyń jaýapty hatshysy mindetterin atqardy. Ol «Aq monshaq», «Shýlaıdy tolqyn», «Kún shýaǵy» atty óleń jınaqtaryn, «Qońyr qozym», «Jartastaǵy jazýlar» sekildi prozalyq kitaptaryn jazdy. Poezıany súıetin talǵampaz qaýym Meńdekesh jyrlarynyń albyrt ekpinine qyzyǵa da súısine qarap, aqpa-tókpe bulaǵyna jańa sýsyndap kele jatqanda, meıirimsiz ajal múlt ketpes quryǵyn saldy. Ol 1973 jyly 2 tamyzda dúnıeden ótti.

Men Meńdekeshti ózim Gýrev pedagogıkalyq ınstıtýtynyń til-ádebıet fakúltetinde oqyp júrgen stýdent kezimde kórdim. Ózimiz quralpas, aq sary óńdi, qaǵylez, tas-buıra qońyr shashty, uzyn boıly jasań jigitti jas aqyndardyń biri dep tanıtynbyz. Keıin oblystyq gazetke jumysqa barypty dep estigem. Ara-tura jekelegen óleńderi baspasózde kórinip qalatyn.

Men ınstıtýt bitirip, aýyl muǵalimi bolyp, óleń de jazbaı, ózimmen ózim kún keship kete barǵam. Bir jyly, umytpasam, 1965 jyl bolýy kerek, bizdiń oblysqa aqyn Tólegen Aıbergenov pen kompozıtor Shámshi Qaldaıaqov kelipti dep estidik te, ile álgi joldastar bizdiń Oktábrdiń 40 jyldyǵy atyndaǵy mektepke kezdesýge keldi. Tólegenniń jańa shyǵa bastaǵan, kókireginen lyqsyǵan óleń darıasynyń ekpinin kimge tyńdataryn bilmeı lapyldap júrgen shaǵy eken. Meniń kóp elpildep, tabynyp «qulaı qalmaǵanyma» tańdanǵan Tólegen meniń ne qupıa adam ekenimdi túsine almaı qoıdy. Biz, muǵalimder ujymy, mektep muǵalimderi Qumar aǵaı men Mınash apaıdyń úıinde qonaqtarǵa shaı berdik. Oblystan ere kelgen bir top adam ishinde Marfýǵa degen qyz bar edi. Men dombyra tartyp berdim. Marfýǵa án saldy. Men kóp otyrmaı ketip qaldym. Tólegenniń «Mańǵystaý munaralary» jınaǵyndaǵy «Kúı» men «Marfýǵa» óleńderi, sóz joq, sol keshten alǵan áserleri bolatyn. «Mańǵystaý munaralaryndaǵy» barlyq óleńder derlik Tólegenniń sol Gýrev, Mańǵystaý (ol kezde Mańǵystaý Gýrev oblysynyń bir aýdany ǵana bolatyn, keıin munaı-gaz, taǵy basqa jer asty kenderiniń Mańǵystaý aımaǵynda kóptep shyǵýyna baılanysty 1973 jyly jeke oblys boldy) óńirine sapary kezinde, sol jolǵy áserlerden týǵan.

Tólegenniń osy saparynyń áserli ótýine birden-bir sebep bolǵan oblystyq «Komýnıstik eńbek» gazetinde mádenıet bóliminiń meńgerýshisi bolyp jumys isteıtin Meńdekesh Satybaldıev edi. Ónerli jastardy Tólegenniń mańyna jıyp, án-kúıge, óleń men jyrǵa toǵytyp, ózi de bir ǵajaıyp kúıdi basynan keshkendeı, keremet bir is tyndyrǵandaı raqattana sharshap júrgeni bar.

Osy oqıǵadan keıin men oblystyq gazet redaksıasyna kelip ketsin degen habar aldym. Bardym. Shaqyrtqan Meńdekesh eken. «Ońǵarsynova joldas, seni atyshýly aqyn bolady dep úmittenip júrsek, óz-ózińnen júnjip, ónerińdi birjola órelediń be?» — dep ázildeı qarsy aldy. Bir óleń jazýdy tapsyrdy. «Muǵalim bolyp júre beresiń be — oblystyq gazetke kelmeısiń be?» — dep bir qoıdy.

Aqyry men keıin sol gazetke keldim. Munyń bárin aıtyp otyrǵanym — men aýyldaǵy mektepte júre bersem, aqyn bolmaǵan bolar edim. Topyraq astynda búlkildep jatqan bulaq kózindeı talanttyń ashylýyna ár túrli sebepter bolady. Men óleń degen álemge kelgen jolymdy oıymmen barlap qarasam, kóz aldyma mynandaı sýret keledi: kóp úndemeıtin, tuıyqtaý, qyldyryqtaı qońyr qyz bala jan-jaǵyna jańa bir beıtanys álemge engendeı jasqana kóz salyp tur; qarsy aldynan perishte kóńildi, ózi jas bolsa da, bar bolmysynan oı men parasat kórinip turǵan qapsaǵaı uzyn boıly, aqsary ashań jigit shyǵa kelip: «Qaryndasym, áne, sonaý kógildir dúnıeni kórip tursyń ba — poezıa jaılaýy degen sol, sen sonda barýyń kerek, jasqanba, sal taqymyńdy!» — dep aldyma arǵymaqty kóldeneń tartyp, Atyraýdyń teńizden soqqan jelimen qarsylasqan buıra shashtary jelbirep, aq kóılegi ashań júzin onan saıyn júdeý kórsetse de, qońyr kózderindegi óshpesteı ot shashqan sáýle búkil mańaıdy nurlandyryp jibergendeı. Iá, Meńdekesh osyndaı azamat edi. Kóńiliń júdep, kóringenniń bárinen qulazı ketseń, Meńdekesh qalaı da sol kúıden -turalaǵan kúıińnen shyǵaryp, birese namysyńdy oıatqandaı, birese oı salyp, sózimen, bolmysymen, áıteýir, bir nársege umtylýǵa baýlıtyn.

Jaratylys netken uqypty deseńshi! Dúnıe-tirshiliktiń zańdylyqtary men bolmys qudiretine súńgı almaı-aq sharshaıdy eken adam. Basqa ǵajaıyptaryn bylaı qoıǵanda, adam tabıǵatynyń ózin alaıyqshy. Búkil bolmysy adaldyq pen adamgershilik, biliktilik pen sezimtaldyqtan turatyn adamdy jaratqan tabıǵat-ana, ne oıy joq, ne mıy joq, az ǵana bary bolsa, olary kórseqyzarlyq, dańǵoılyq, ózimshildik ózeniniń aǵysynda ketken báz pendelermen qatar jaratyp, qatar ǵumyr keshtirip, tańǵajaıyp kóriniske batyrady da qoıady. Meńdekesh ózimen qatar júrgen adamdy osylaı oılaýǵa májbúr etetin.

Bul dúnıede talantty bolyp týý az. Tabıǵat bergen daryn ushqynymen talant ıesi bolyp qalyptasý — uzaq proses, uzaq jol. Sol jolda seniń ónerińniń ashylýyna, babyna kelýine jaqsy adamdar kezdesse, ónerdegi joly bolý degen nemese shyraǵy janý degen, mine, osy. Meniń baqyttylyǵym — ómir jolymda osyndaı adamdar jolyqty. Ádeıi emes. Taǵdyr jolyqtyrdy. Olar: Meńdekesh, Sherhan, Ábish... Jalpy, men ómirimde kezdesken adamdardyń bárine de qaryzdarmyn dep oılaımyn. Solardyń ishinde Meńdekeshtiń orny meniń tvorchestvolyq jolym úshin erekshe edi.

Meńdekeshpen birge oblystyq gazet redaksıasynda jumys istedim. Keıin Almatyǵa kelgesin, úı ishimizben aralasyp, rýhanı jaqyndyǵymyzdy, o bastaǵy bir-birimizge degen adal kóńilimizdi úzip kórgen emespiz. Meńdekeshtiń basynda, úı ishinde, jalpy tirliginde qıyn-qystaý sátter, kóńil kirbińi bolady dep oılamaıtynbyz. Tipti júdep, aýyryp júrgenniń ózinde aınalasyndaǵy bizge sezdirmeıtin, janashyrlyq, músirkeý sezimderdi jaqtyrmaıtyn. «Meńdekesh Almatyǵa emdelýge ketipti», — dedi bir kúni jumysta. Biraz mezgil oralmady. Bir kúni túski úzilisten kelip, ózim isteıtin Gýrev oblystyq «Komýnıstik eńbek» gazetiniń partıa turmysy bólimine kirip bara jatyr edim, sol jaqtaǵy redaktordyń qabyldaý bólmesinde bir qyryn otyrǵan áıel adamǵa kózim túsip, eriksiz qarap qalyppyn. Sulýlyǵy Afrodıtanyń týǵan sińlisindeı bir kelinshek kasırden aqsha alyp jatyr eken. «Meńdekeshtiń kelinshegi Rýzıa osy kisi», — dedi Muhan. Men buǵan deıin dál osyndaı sulý qazaq áıelin kórmegendeı áserde qaldym.

Meńdekeshtiń boıyndaǵy taǵy bir asyl qasıet — biz solaı uǵatynbyz — ádebıetshi, belgili ǵalym. óziniń zamandasy Habıbolla Sydıyqovpen dostyǵy edi. Ol ekeýi qatar kele jatqanda, irgeli eldeı jarasymdy kórinip, olardy biletin jurt súısinip, ári qurby qyzdardaı qımas, syılastyqtaryna tańdanatyn. Men ol ekeýiniń arasyndaǵy rýhanı jaqyndyqty kórgende «Isataı men Mahambettiń dostyǵy osyndaı bolǵan shyǵar» dep oılaıtynmyn. Óıtkeni aýylda quıttaıymyzdan Mahambet jyrlaryn janymyzǵa jórgekten sińirgen biz, úlgili minez, adamdyq, batyldyq sıaqty er azamattan kútetin qasıettiń bári Isataı, Mahambettiń boıynda bolǵan dep túsinetinbiz de, azamat ataýlynyń bolmysynan qylt etken jaqsylyq sezsek, eki uly atamyzǵa meńzeýdi ádetke aınaldyrǵanbyz. Men Habıbolla men Meńdekeshtiń súıgen jarlary Gúlshat pen Rýzıany kórip, olardyń da arasyndaǵy úılesimge, túsinik, jarastyqqa tańdana súısingenim sonshalyq, tipti «Kelinshekter» degen óleń jazǵanmyn.

Bir kúni Meńdekesh: «Joldastar, men Almatyǵa ketemin», — dedi. Mektepke áli barmaǵan úıelmeli-súıelmeli eki uly — Erbolat pen Rasýl, Rýzıasyn ertip, qalanyń tynyshtaý táýir jerindegi kirpish úıin tastap «Almaty qaıdasyń» dep tartyp berdi. Men «Lenınshil jasqa» respýblıkanyń batys oblystaryndaǵy menshikti tilshisi bolyp bekýge Almatyǵa keldim. İzdep, surastyryp júrip Meńdekeshtiń úıin taýyp aldym. «Gornyı gıgant» kolhozynda páter jaldap turady eken. Ózi «Qazaqstan» baspasynda redaksıa meńgerýshisi bolyp isteıdi.

Keıin men respýblıkalyq «Qazaqstan pıoneri» gazetine redaktorlyqqa shaqyrylyp, Almatyǵa keldim. «Mádenıet jáne turmys» jýrnalynyń bas redaktory Musa Bókenbaıuly Dinishevpen syrttaı tanys bolatynmyn: men «Lenınshil jastyń» tilshisi bolyp júrgen kezimde sol jýrnaldyń biraz tapsyrmalaryn oryndaǵanym bar-dy. Almatyǵa kelgen soń, Musakeń: «Mádenıet jáne turmysqa» jaýapty hatshy bolyp kelseńizshi», — dedi «bala-shaǵanyń gazetinde ne bar sol», — degen sózdi aıtpaı irkip qaldy. Biraq men túsine qoıdym da, raqmetimdi aıtyp «Menen on ese qabiletti, keremet jigit taýyp bereıin», — dedim. Oıymdaǵy Meńdekesh edi. Keshikpeı Meńdekesh sol jýrnalǵa keldi. Páterge qoly jetti. Endi tvorchestvolyq ortanyń qıqýyna aralasý ǵana qalǵan.

Shildeniń 20-sy kúni ǵoı deımin — kabınetime Meńdekesh keldi. Ústinde aq kóılegi bar. Ózi el jaqqa komandırovkaǵa baryp, kóńildi oralǵan beti eken. Sodan 1-2 aı buryn Meńdekeshtiń úıinde otyryp, ekeýmiz ádebıet máselesi tóńireginde kelispeı, aqyry «dúrdaraz» kúıde men ketip qalǵam. Bul joly ekeýmiz de túk bolmaǵandaı jarqyldap áńgimelese kettik. Biraz otyrdy. Ótken-ketkendi eske aldyq. Bul meniń Meńdekeshti sońǵy ret kórýim eken.

Birer kún ótkende Meńdekesh aýrýhanada jatyr dep telefon soǵyldy. Aqushtap ekeýmiz taksı alyp, bardyq. İshke kirgizbeıdi. Kúnde ertemen jáne jumystan keıin Amankeldi men Komsomol kósheleriniń buryshyndaǵy aýrýhananyń aldynda dos-joldastary bolyp, turyp-turyp ketemiz. Qınalyp jatqanyn sezip, ishteı egilemiz. Biraq qoldan keletin eshteńe joq. 2 tamyz kúni tańerteńgi 7-de ádettegideı alyp-ushyp aýrýhanaǵa kelsek, jym-jyrt...

Qazaq poezıasynyń kóginen taǵy bir jaryq juldyz aǵyp ótti.

***

Talant — ózen, kól, teńiz, taý sekildi — tabıǵat baılyǵy. Adam balasyna týa biter qasıet. Talant ta, ósimdik tamyryndaı, bapty qajet etedi, ıaǵnı ósedi, órken jaıady. Bizdiń topyraqta qanshama talant búr atyp búrshik jara almaı ketti. Talant qalyptasady, kemeline keledi.

Meńdekesh tvorchestvosy jaıly oılansaq, ol óz boıyndaǵy talantyn tolyq kórsetýge jete almaı ótkendeı. «Qus qanaty jetpegen qıyrlardy kórip, appaq sezim-shýmaqtaryn aq jibek oramalǵa orap dúnıedegi adamnyń bárine úlestirýdi» armandap, pánı-jalǵannyń qupıaly qyrtystaryna úńilip bolmaı, aqyndyq shabyttyń aq jal arǵymaǵyn arytýǵa úlgermeı armanda úzilgen jas ǵumyr «Abaıdyń jyrymen dertti bolǵan janyn» jaza almaı kete bardy.

«Búlindi qala sarnap, dala sarnap,
Bizdiń de shytyrlady qara shańyraq.
Bireýdiń jary qaldy tas qushaqtap,
Bireýdiń qaldy artynda anasy ańyrap», —

osyndaı, «baýyrsaqtyń ornyna bomby jaýǵan jyldarda» balalyq shaǵy ótken aqyn sol kezeńdegi jetim balalyqty aıta kelip:

«Meniń kórgen beınetim
besigimnen bastalǵan», —

deýi Meńdekesh turǵylas kóbimizdiń kókiregimizde turǵan sóz.

«Qulaǵan úıde qulamaı qalǵan murjadaı,
bir qaýym jannyń orynyn sıpap men qaldym», —

nemese

«Júregimdi alyp aldynan shapsam soldattyń,
kempirler meni músirkeýshi edi kemseńdep», —

degen joldardaǵy qany sorǵalaǵan soǵys jyldaryndaǵy qazaq aýylynyń tiri sýretteri Meńdekesh tvorchestvosynyń basym bóliginen oryn alady. Demek, aqyn óz qanyna qaıǵy sińirgen jyldardyń qasıeti men qasiretin jyrlaý arqyly, jetimdik pen joqshylyq zardabyn keshken kóńildiń óksigi men ókinish-yzasyn órnekteý arqyly óleń saraıyn ashqan. Buǵan onyń «Bitpeı qalǵan dápteri», «Boran» sekildi kólemdi týyndylary jáne birsypyra óleńderi dálel. Sol jyldarda — Meńdekesh aramyzda júrgen shaqtarda — maǵan onyń irili-usaqty shyǵarmalarynyń bári soǵys salǵan jan derti jaıly, adamdardyń ala aýyzdyǵy men oısyzdyǵy, ózimshildigi uryndyrar dúleıli qasiretter jaıly úlken bir týyndyǵa ázirlik sekildi kórinetin. Muń men óksikti armanǵa toly sábı jyrlar birshama ýaqyt ótkende lapyldaǵan órtteı ekpindi romantıkalyq shalqyma shýmaqtarǵa aýysty. «Tańdardyń shuǵyla kirpikterine túnep, erteńgi kúnniń qursaǵynda júrýdi» armandatqan jorǵa óleń endi Meńdekeshti «jyrlarymen jaýlaryn jaıratqan Mahambet» soqpaǵyna, qala berdi.

«...estigem sonaý Ertisten esken daýsyńdy,
Sen júrgen jerler
jańǵyryǵyp jatty taý syndy.
Keshikpeı biraq...
Qara óleń qara jamylyp,
qap-qara torqa
topyraq seni qaýsyrdy», —

dep, qazasyna kúrsinip, ózi óleń arnaǵan Tólegen Aıbergenov poezıasynyń daýyldy teńizine batady. «San sáıgúlik oılar shaýyp basyna», aqpa-tókpe óleń-jyrdyń alapatty sezimderin keshken Meńdekeshtiń osy tustaǵy talantty týyndylarynyń arasynda «Shabandoz jyry» atty Ǵafý Qaıyrbekovke arnalǵan óleńi erekshe bıik turady.

«Jalyn tarttym jel qanat báıgi atynyń,
Albyrt týǵan tentekke qaıda tynym?!
Tejemedim tizgindi, qaıran júrek
alyp-ushyp qadaıdy Aıǵa týyn.
Tústik jerden dúsirlep asqanda aman,
Aqqý artta qalady aspandaǵan.
Sonda sezip taqymnyń syzdaǵanyn,
Súrtem kózin tulpardyń jas parlaǵan.
Jarty kúndik asý bar aldymda áli,
Kókjıekter kózimdi taldyrǵany...
Bul saıysta uıatqa qalmasaq dep,
Oılaıtynym — atbegi shaldyń qamy.
Bul báıgede ezilip janshylarmyn,
Bir jigittik jasaýǵa bar shydamym.
Jaby mingen jamandar joldan tosyp,
Tulparyma tóndirer qamshylaryn.
Syzdasa da soqqydan jelkem búrip,
Tulpar basyn oqshaýǵa kórkem buryp,
asyp baryp mejeden oralam men
shabandardy namysqa órtendirip.
Sonda jetem túbine tátti qaıǵy,
Jurtym meni aspanǵa atqylaıdy,
Onan ári tulpardyń jelisimen
Qulynshaq bop júregim shapqylaıdy!»

Ómirdiń ózindeı, tabıǵattyń bir móldir tamshysyndaı quıyla qalǵan osy óleń maǵan Meńdekesh aqynnyń shynaıy talantynyń bastaýyndaı kórinedi. Osy óleńnen keıin «Mahambettiń monology» keldi.

«...qanattastarym, qaıdasyń?
qunansha muzǵa taımasyn,
qımaly naıza qaıralsyn,
qusaly júrek maılansyn,
qaz moıyn tulpar báıge alsyn!» —

dep, keletin «keskekti erdiń soıy» atanǵan aqynnyń kesek oılary Meńdekesh kókireginen osylaı óris alǵan edi. Biz, zamandastary, onyń aqyndyq talantynyń arnasy endi ashyla bastaǵanyna kýá bolyp, qýanystyq. İle-shala «Isataıdyń sottaǵy sózin» oqydyq.

«Ókirip aqqan ór ózenderdeı
adýyn, asaý basymmen,
órtti dalamdy áldılep, terbep
dertti kókiregime basyp em.
Sottańdar meni —
qumdarǵa sińip, quryp keteıin deseńder
buratanalardyń burshaqtap jaýǵan jasymen!
O jendetter!
Jas qatyndardyń juparyn ıiskep jelikken,
Meni aıyrǵanmen, aıyra almassyń barsha
qazaqty erikten!
Sottańdar meni!»

Jyrlaryndaǵy aq jelken arman, otty ekpin Meńdekeshtiń sońǵy jyldarynda parasatty oı, baısaldy túıindermen almasa bastady.

«Ash qarynnyń toq bolmaǵy — sál nárse,
Qorǵasynnyń oq bolmaǵy — sál nárse.
Qaqpan jatyr qamsyzdyqtyń túbinde
Adamnyń da joq bolmaǵy — sál nárse.
Oý, adamdar, oı júgirtip osyǵan
qamyqsańdar —
qamyǵýǵa qosylam!
Kúlli álemniń oılaǵanda taǵdyryn,
sál nárseden jańylýdan shoshynam», —

degen joldardan jańa bir keń tynys — aqyndyq tynys ańǵarylǵandaı. Salıqaly oı, sary altyndaı muń esken keıingi jyrlary aqynnyń óz taǵdyryna tónip kele jatqan ajal búligin kúni buryn sezdirgendeı eles beredi.

«Typyrshyǵan tirligiń támamdaldy,
Asqar taýdaı abyroı-baǵań bar-dy.
Qıyn eken aıyrylý jaqsylardan —
Jaýǵa berip alǵandaı qamaldardy...

nemese

«Suńqaryń endi
qaıta qonbasqa suńqyldap ushty kóldeýden,
tulparyń máńgi
qaıyrylmaı tartty tizginin úzip beldeýden».

Al eń sońǵy ret jyr jolyna núkte qoıyp, ózi dúnıe salǵanda qalamynyń sıasy keppegen óleńi de jan tebirentedi.

«O taǵdyr, qyryn kelme sen,
syry da bólek bul ánniń,
qarǵanyń jasyn berme sen,
bergin sen jasyn qyrannyń.
Barmaqtaı ǵana baqpenen,
mańdaıǵa súıep aı-kúndi,
kóreıin bárin qaq bóle —
qýanyshyńdy da, qaıǵyńdy.
Odan men, sirá, qorqam ba,
Ókinben — nurly tóńirek.
Azyraq bolyp ortańda,
Kóńilińde júrsem kóbirek...»

Meńdekesh osyndaı adam, osyndaı aqyn edi. Taǵdyr degeniń qupıa zańdylyǵynan taımaıdy eken. Shyr etip jerge túskennen aq jibekke tıgen denesin kún shalmaı, jel qarmamaı, týǵannan «qudaıdyń» kenje balasyndaı alshańdap, aq degeni aq, qara degeni daq bolyp, qara basynyń bıligi men baılyǵy úshin qımasyn da, tipti týǵan tilin de satýǵa bar báz bireýler jaq súıegi qýraǵansha alshań basyp ótedi. Aramdyk, pen zulymdyq jasaýdan da bas tartpaıdy. Al tula boıy adaldyq pen adamdyq nárinen turatyn, beıkúná, pák júrek, aq sezimdi asyl jandar jalǵannyń jaqsylyǵyn ańsaýmen ǵana ótetin kezderi bolady. Dúnıeniń raqatyn kórmese de, sol raqatyna basqalardy jetkizem dep armandaıtyn, sol oıy úshin eshkimge bazynalyq etpeıtin Meńdekesh te óleńge dertti júregin barshaǵa jaıyp salǵan kúıi dúnıeden ótti. Ózi bir bólek, óleńi bir bólek aqyndar bolady. Ózin kórip, ádilet dep ólip-óship ánebir óleńderdi dál osy adam jazǵanyna sener-senbesińdi bilmeı, dal bolatyn sátter kezdesedi. Al Meńdekesh aqynnyń ózi — óleńi, óleńi — ózi bolatyn.

«Jaqsyny kórdim —
Jaramsaqtarǵa aldanǵan,
Jamandy kórdim —
Jaqsynyń atyn maldanǵan.
Baqytty kórdim —
sońynda buqqan qaıǵysy...
Ne kórmeıdi adam
osynaý jalpaq jalǵannan?!
Batyrdy kórdim —
Taǵdyrdyń shalǵan úsigi,
Aqyndy kórdim —
Qashalǵan tastan músini...»

Iá, týa sala jetimdik qaıǵysyn keshken, jyly shyraımen qaraǵan adamnyń bárin jaqyn tutyp, birge týǵan baýyry bolmasa da baýyryna tartqan, jastyqtyń jalyndy jyldarynyń birazyn aýrýhanalardyń temir tósekterinde ótkizýge májbúr bolǵan, sonda da «meni uǵyńdar, maǵan qyzmet qylyńdar» dep aınalasyndaǵylarǵa azap arqalatpaǵan, kerisinshe, júdeý kóńildi jannyń bárine jaqsylyq jasaýǵa ǵana umtylǵan halqymyzdyń aq jarqyn bir azamaty Meńdekesh Satybaldıev aqynnyń tastan qashalǵan músini Almatynyń shyǵys tusyndaǵy kóp jaqsylarymyzdyń máńgilik tynym tabar mekenine aınalǵan zıratta tur. Armanda úzilgen jigittiń aqyndyq qyl qalamy qapıada qolynan túsip barady. Juregińdi syzdatar sheshimmen ádemi qashalǵan músin. Biraq qanshama sheberlikpen, qandaı asyl tastan jasalsa da, tas músin adamnyń ornyn toltyrar ma? Ómir degen salystyrýlardan turady eken. Men de qatar júrgenderdi Meńdekesh sekildi azamattardyń keńdigimen, qadir-qasıetimen, óresimen ólshep, áli kúnge jabyrqap, júdep qalamyn.

«Ókindirdiń elińdi erte ketip.
Biz qamyqsaq tirlikte kelte-ketik,
«Bizdiń qarlyǵashtar!» — dep shashymyzdan
sıpaıtuǵyn sen joqsyń erkeletip.
Sen jurgende sezbeýshi ek
janashyrlyq degenniń qunyn bulaı:
myna jurtqa báribir — jyǵyl, muńaı.
Asyp-tasyp, menmendep bara jatsaq,
ursyp alar sen joqsyń burynǵydaı.
Qaıǵy jutyp dosyń júr
ishteı joqtap, júrektiń jasyn bógep,
jan ǵoı ol da ózińdeı asyl, bólek.
Ol kórinse, jalt qarap seni izdeımiz
kele jatqan joq pa eken qasynda dep...»

Men aqyndyq jolymnyń bastaýynda Meńdekesh sekildi asa iri bolmysty adammen jolyqtyrýdy jazǵan taǵdyryma rızamyn jáne azapty da adal osynaý jińishke soqpaǵym úshin Meńdekeshke qaryzdarmyn.

1987

---