Merekelik jáne fýrshet dastarhanyn jasaqtaý
Sabaqtyń taqyryby: Merekelik jáne fýrshet dastarhanyn jasaqtaý
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylardy yńǵaıly dastarhan mázirin jasaı bilýge úıretý.
Merekelik jáne fýrshet dastarhanynyń aıyrmashylyǵyn uǵyndyrý.
Dastarhan mádenıettiligimen, dastarhan basyndaǵy erejelerdi úıretý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Dastarhan, qasyq, shanyshqy, pyshaq túrleri
Sabaqtyń ádisi: Áńgimeleý, túsindirý, kórsetý
Pánaralyq baılanys: Bıologıa, hımıa, valeologıa
Sabaqtyń júrisi:
1. Uıymdastyrý kezeńi
2. Ótilgen taqyrypty meńgertý
Jańa sabaq: Aldymen tarelka, qasyq, shanyshqy, pyshaq túrlerimen tanystyrý
Tárelke túrleri: Úlken tarelkalar, shuńǵyl, jaıpaq /salqyn taǵamdarǵa / deserttik kishi
tarelkalar, ashanalyq, pırojkılerge, salatqa arnalǵan tarelkalar
Shanyshqy túrleri: Ashanalyq, deserttik, zakýskalyq, balyqtar úshin, jemis – jıdekter
úshin
Qasyq túrleri: Ashanalyq, deserttik, shaıǵa arnalǵan, kofege arnalǵan
Ár otbasynda merekelik dastarhan, bala dúnıege kelgende, kelin túskende, qyz uzatqanda, sondaı – aq mereke kúnderde qonaq shaqyryp dastarhan jaıǵandy jaqsy kóremiz. Ondaı dastarhan jasaýdyń negizgi talaby – adamdarǵa yńǵaıly jaǵdaı jasaý. Qonaqtardy toptastyrý mádenıeti. Shved stolynda ne beriledi? Áýeli qonaqtarǵa ystyq býlonnan kesemen usynýǵa bolady. Salqyn zakýskalardy, salattardy, soýstardy, maı, pashtetterdi, nan jáne kondıterlik ónimderdi, sýsyndardy – ústeldiń ortasyna qoıady. Zakýskalyq tarelkalardy ústeldiń shetine qatarlastyryp ornalastyrady, osylardyń qasyna nemese úshburyshty etip rúmkalar, fýjerler qoıylady. Ashana quraldaryn ádemi etip taratyp qoıýǵa nemese vazaǵa salyp qoıýǵa bolady. Úı ıeleri las ydystardyń ýaqytynda jınalýyn, zakýskaǵa arnalǵan tarelkalardyń bosap qalmaýyn qadaǵalap otyrady.
«A lá fýrshet» - bul stoldan tamaq turyp ishiledi, sondyqtan bul stol kádimgi stoldan bıikteý bolǵany yńǵaıly. Munda eshqandaı pyshaqpen kesetin zakýska bolmaýy tıim, sebebi «A lá fýrshet» fransýz tilinen aýdarǵanda «shanyshqy» degendi bildiredi. Salqyn zakýskalardan basqa pisirilgen tamaqtardy - julyndardy, ystyq sosıskalardy, kishi kólemdegi kotletterdi berýge bolady.
Kokteıldi stol – munda sakýskalyq tarelkalar men as úı quraldary joq, tek aǵashtan jáne plasmassadan taıaqshalar nemese kishkentaı shanyshqylar, jańǵaqtar, jemister, tuzdalǵan pechene jáne býterbrodtar – kakape – kokteılge óte jaqsy zakýskalar. Aıtpasa da túsinikti nárse kokteılderdi tek qana qonaqtar bar jerde daıyndaımyz.
Ústelge aldymen jumsaq mata, ústine krahmaldanǵan dastarhan tóseledi. Ústel aıaǵyn 25 sm shamasynda jaýyp turýy kerek. Tarelkalardyń ara qashyqtyǵy ústeldiń shetinen 4 – 5 sm alys qoıylady. Tarelkalardyń oń jaǵynan pyshaq, sol jaǵynan shanyshqy qoıamyz. Bokaldar men fýjerler tarelkalardyń aldyna qoıylady. Salfetka tarelkanyń ústine qoıylady.
Ústelde bir – birine qarsy jaqta aq jáne qara nan kesilip qoıylady.
Ústeldiń ortasyna gúl men jemis salynǵan saýyttar qoıamyz. Qalǵan bos oryndarda salqyn dámder salynǵan birneshe salattar qoıylady.
Barlyq dámderge arnalǵan qasyq, pyshaq, shanyshqy sýsyn shıshalar qoıylady. Dastarhanǵa birinshi ystyq tamaq berer aldynda, sýyq dámge arnalǵan tárelkesi ákelinedi. Ár adam óz tarelkasyna kereginshe salyp alady. Dastarhanǵa desert beriler aldynda bokaldar men fýjerlerden basqa taǵamdar men ydystar jınalyp alynady, deserttik maıda usaq tarelkalar, pyshaq, shanyshqy, qasyq qoıylady. Shaı nemese kofe ydystary deserttik tarelkalardyń oń jaǵynan qoıylady.
Fýrshet dastarhanynyń ydystary
Fýrshet dastarhanyn jasaqtaý úshin shyny nemese hrýstal ydystardy qoıýdan bastalady. Fýjerler ústeldiń 2 – 3 jerine toptap, 3 – 4 danadan qoıady. Shyny ydystardansoń fýrshet ústeline toptap salqyn dámdik pen deserttik tarelkalar qoıylady. Salqyn dámdik tarelkalardy ústel shetinen 2 sm jáne odan ári 1, 5 – 2 sm qashyqtyqta ornalasady. Shanyshqylar sany destelerdegi tárelke sanyna saı, al pyshaq sany eki ese kem bolady.
Qonaqty toptastyrý mádenıeti
Shaqyratyn kisilerdiń sanyn belgilep, olarǵa birneshe kún buryn habarlap qoıǵan durys. Keletin kisilerdi qalaı toptastyryp qaıda jáne kimmen birge otyrǵyzý jaǵdaıyn oılastyrǵan jón. Aldymen eń syıly qonaqtarǵa oryn syılaımyz. Mundaıda ózara til tabysyp sóılese alatyn bir – birimen jaqsy tanys adamdardy, sondaı – aq qyzmeti men mamandyǵy jaǵynan til til taýyp áńgimelese alatyn kisilerdi biryńǵaı otyrǵyzǵan jaqsy. Al bir – birimen kıkiljińi bar adamdardy bir dastarhanǵa otyrǵyzbaǵan durys.
Qonaqtyń túrleri
Qonaqtyń tórt túri bar: Arnaıy qonaq - mal soıyp, arnaıy shaqyrylǵan qonaq.
Qudaı qonaq - kezdeısoq, bir túneıtin qonaq.
Qydyrma qonaq – alystan aǵaıyn – týma, quda – jekjattary bir mal jep ketetin qonaqtar.
Qylqıma qonaq – tamaqtyń piskenin ańdyp júrip tamaq jep keter súıkimsiz qonaq.
Shaqyrýsyz qonaq - úıden adam qaıtys bolǵanda mysaly: beı – mezgil ýaqytta bata oqýǵa keletin qonaqtar.
Dastarhan basyndaǵy erejeler
1. Dastarhan basynda otyrǵanda, deneni qısaıtpaı, tik usta. Dastarhandy tartqylaýǵa, oǵan qısaıyp jatýǵa, oryndyqty tebýge jáne terbetýge bolmaıdy.
2. Tisińdi shanyshqymen shuqylaýǵa bolmaıdy, tamaq ishisimen aýyzyńdy sýmen shaı.
3. Aldyńdaǵy taǵamdy kesý qajet bolsa, onda oń qolyńa pyshaq, sol qolyńa shanyshqy ustaǵan durys. Óıtkeni oń qolymen kesken yńǵaıly.
4. Taǵamdy jep bolysymen pyshaq pen shanyshqyny dastarhan ústine tastaı salmaı, tarelkańa salyp qoı. Óıtkeni maıly daq dastarhandy bylǵaıdy.
5. Ortaǵa qoıǵan tabaqtan asty jeke tarelkaǵa salyp je.
6. Tamaq ishkende, ony tógip – shashpa. Suıyq tamaqty soraptama. Tamaq iship otyryp, gazet, kitap, jýrnal oqyma.
7. Tamaqty asyqpaı, uzaq shaınap je.
Ydys – aıaq jýý tásilderi
Ydys jýǵanda sýdy únemdi paıdalaný kerek. Ylǵaly mol aýa densaýlyqqa da zıan, onyń ústine «Sýdyń da suraýy bar» degendi este saqtaǵan jón. Ydysty jýý jumysyn jeńildetý úshin, sym jókeden góri sıntetıka jókelerdi paıdalanǵan jón. Sym jóke qoldy jaraqattap ydysqa syzyq túsedi.
1. Ydysty kir jýatyn untaqtarmen jýýǵa bolmaıdy. Onyń quramynda asqazanǵa zıany bar zattar bar.
2. Jýylǵan ydysty súlgimen súrtýge bolmaıdy, óıtkeni ydysta mata talshyqtary qalyp qoıýy múmkin.
3. Maıly ydystardy biriniń ústine birin úıip qoıýǵa bolmaıdy.
Jýylǵan ydystardy symnan jasalǵan keptirgish torǵa tóńkerip qoıady. t. b.
Jańa sabaqty bekitý suraqtary
Tarelkalardyń neshe túri bar?
Shanyshqylardyń neshe túri bar?
Qasyqtardyń qandaı túri bar?
Ydystardy qalaı ornalastyramyz?
Qonaqtyń neshe túri bar?
Merekelik jáne fýrshet dastarhanynyń aıyrmashylyǵy nede?
Merekelik jáne fýrshet dastarhanynyń artyqshylyǵy men kemshilikteri nede?
Úıge tapsyrma: Sýlyqtar jasap úırený
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylardy yńǵaıly dastarhan mázirin jasaı bilýge úıretý.
Merekelik jáne fýrshet dastarhanynyń aıyrmashylyǵyn uǵyndyrý.
Dastarhan mádenıettiligimen, dastarhan basyndaǵy erejelerdi úıretý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Dastarhan, qasyq, shanyshqy, pyshaq túrleri
Sabaqtyń ádisi: Áńgimeleý, túsindirý, kórsetý
Pánaralyq baılanys: Bıologıa, hımıa, valeologıa
Sabaqtyń júrisi:
1. Uıymdastyrý kezeńi
2. Ótilgen taqyrypty meńgertý
Jańa sabaq: Aldymen tarelka, qasyq, shanyshqy, pyshaq túrlerimen tanystyrý
Tárelke túrleri: Úlken tarelkalar, shuńǵyl, jaıpaq /salqyn taǵamdarǵa / deserttik kishi
tarelkalar, ashanalyq, pırojkılerge, salatqa arnalǵan tarelkalar
Shanyshqy túrleri: Ashanalyq, deserttik, zakýskalyq, balyqtar úshin, jemis – jıdekter
úshin
Qasyq túrleri: Ashanalyq, deserttik, shaıǵa arnalǵan, kofege arnalǵan
Ár otbasynda merekelik dastarhan, bala dúnıege kelgende, kelin túskende, qyz uzatqanda, sondaı – aq mereke kúnderde qonaq shaqyryp dastarhan jaıǵandy jaqsy kóremiz. Ondaı dastarhan jasaýdyń negizgi talaby – adamdarǵa yńǵaıly jaǵdaı jasaý. Qonaqtardy toptastyrý mádenıeti. Shved stolynda ne beriledi? Áýeli qonaqtarǵa ystyq býlonnan kesemen usynýǵa bolady. Salqyn zakýskalardy, salattardy, soýstardy, maı, pashtetterdi, nan jáne kondıterlik ónimderdi, sýsyndardy – ústeldiń ortasyna qoıady. Zakýskalyq tarelkalardy ústeldiń shetine qatarlastyryp ornalastyrady, osylardyń qasyna nemese úshburyshty etip rúmkalar, fýjerler qoıylady. Ashana quraldaryn ádemi etip taratyp qoıýǵa nemese vazaǵa salyp qoıýǵa bolady. Úı ıeleri las ydystardyń ýaqytynda jınalýyn, zakýskaǵa arnalǵan tarelkalardyń bosap qalmaýyn qadaǵalap otyrady.
«A lá fýrshet» - bul stoldan tamaq turyp ishiledi, sondyqtan bul stol kádimgi stoldan bıikteý bolǵany yńǵaıly. Munda eshqandaı pyshaqpen kesetin zakýska bolmaýy tıim, sebebi «A lá fýrshet» fransýz tilinen aýdarǵanda «shanyshqy» degendi bildiredi. Salqyn zakýskalardan basqa pisirilgen tamaqtardy - julyndardy, ystyq sosıskalardy, kishi kólemdegi kotletterdi berýge bolady.
Kokteıldi stol – munda sakýskalyq tarelkalar men as úı quraldary joq, tek aǵashtan jáne plasmassadan taıaqshalar nemese kishkentaı shanyshqylar, jańǵaqtar, jemister, tuzdalǵan pechene jáne býterbrodtar – kakape – kokteılge óte jaqsy zakýskalar. Aıtpasa da túsinikti nárse kokteılderdi tek qana qonaqtar bar jerde daıyndaımyz.
Ústelge aldymen jumsaq mata, ústine krahmaldanǵan dastarhan tóseledi. Ústel aıaǵyn 25 sm shamasynda jaýyp turýy kerek. Tarelkalardyń ara qashyqtyǵy ústeldiń shetinen 4 – 5 sm alys qoıylady. Tarelkalardyń oń jaǵynan pyshaq, sol jaǵynan shanyshqy qoıamyz. Bokaldar men fýjerler tarelkalardyń aldyna qoıylady. Salfetka tarelkanyń ústine qoıylady.
Ústelde bir – birine qarsy jaqta aq jáne qara nan kesilip qoıylady.
Ústeldiń ortasyna gúl men jemis salynǵan saýyttar qoıamyz. Qalǵan bos oryndarda salqyn dámder salynǵan birneshe salattar qoıylady.
Barlyq dámderge arnalǵan qasyq, pyshaq, shanyshqy sýsyn shıshalar qoıylady. Dastarhanǵa birinshi ystyq tamaq berer aldynda, sýyq dámge arnalǵan tárelkesi ákelinedi. Ár adam óz tarelkasyna kereginshe salyp alady. Dastarhanǵa desert beriler aldynda bokaldar men fýjerlerden basqa taǵamdar men ydystar jınalyp alynady, deserttik maıda usaq tarelkalar, pyshaq, shanyshqy, qasyq qoıylady. Shaı nemese kofe ydystary deserttik tarelkalardyń oń jaǵynan qoıylady.
Fýrshet dastarhanynyń ydystary
Fýrshet dastarhanyn jasaqtaý úshin shyny nemese hrýstal ydystardy qoıýdan bastalady. Fýjerler ústeldiń 2 – 3 jerine toptap, 3 – 4 danadan qoıady. Shyny ydystardansoń fýrshet ústeline toptap salqyn dámdik pen deserttik tarelkalar qoıylady. Salqyn dámdik tarelkalardy ústel shetinen 2 sm jáne odan ári 1, 5 – 2 sm qashyqtyqta ornalasady. Shanyshqylar sany destelerdegi tárelke sanyna saı, al pyshaq sany eki ese kem bolady.
Qonaqty toptastyrý mádenıeti
Shaqyratyn kisilerdiń sanyn belgilep, olarǵa birneshe kún buryn habarlap qoıǵan durys. Keletin kisilerdi qalaı toptastyryp qaıda jáne kimmen birge otyrǵyzý jaǵdaıyn oılastyrǵan jón. Aldymen eń syıly qonaqtarǵa oryn syılaımyz. Mundaıda ózara til tabysyp sóılese alatyn bir – birimen jaqsy tanys adamdardy, sondaı – aq qyzmeti men mamandyǵy jaǵynan til til taýyp áńgimelese alatyn kisilerdi biryńǵaı otyrǵyzǵan jaqsy. Al bir – birimen kıkiljińi bar adamdardy bir dastarhanǵa otyrǵyzbaǵan durys.
Qonaqtyń túrleri
Qonaqtyń tórt túri bar: Arnaıy qonaq - mal soıyp, arnaıy shaqyrylǵan qonaq.
Qudaı qonaq - kezdeısoq, bir túneıtin qonaq.
Qydyrma qonaq – alystan aǵaıyn – týma, quda – jekjattary bir mal jep ketetin qonaqtar.
Qylqıma qonaq – tamaqtyń piskenin ańdyp júrip tamaq jep keter súıkimsiz qonaq.
Shaqyrýsyz qonaq - úıden adam qaıtys bolǵanda mysaly: beı – mezgil ýaqytta bata oqýǵa keletin qonaqtar.
Dastarhan basyndaǵy erejeler
1. Dastarhan basynda otyrǵanda, deneni qısaıtpaı, tik usta. Dastarhandy tartqylaýǵa, oǵan qısaıyp jatýǵa, oryndyqty tebýge jáne terbetýge bolmaıdy.
2. Tisińdi shanyshqymen shuqylaýǵa bolmaıdy, tamaq ishisimen aýyzyńdy sýmen shaı.
3. Aldyńdaǵy taǵamdy kesý qajet bolsa, onda oń qolyńa pyshaq, sol qolyńa shanyshqy ustaǵan durys. Óıtkeni oń qolymen kesken yńǵaıly.
4. Taǵamdy jep bolysymen pyshaq pen shanyshqyny dastarhan ústine tastaı salmaı, tarelkańa salyp qoı. Óıtkeni maıly daq dastarhandy bylǵaıdy.
5. Ortaǵa qoıǵan tabaqtan asty jeke tarelkaǵa salyp je.
6. Tamaq ishkende, ony tógip – shashpa. Suıyq tamaqty soraptama. Tamaq iship otyryp, gazet, kitap, jýrnal oqyma.
7. Tamaqty asyqpaı, uzaq shaınap je.
Ydys – aıaq jýý tásilderi
Ydys jýǵanda sýdy únemdi paıdalaný kerek. Ylǵaly mol aýa densaýlyqqa da zıan, onyń ústine «Sýdyń da suraýy bar» degendi este saqtaǵan jón. Ydysty jýý jumysyn jeńildetý úshin, sym jókeden góri sıntetıka jókelerdi paıdalanǵan jón. Sym jóke qoldy jaraqattap ydysqa syzyq túsedi.
1. Ydysty kir jýatyn untaqtarmen jýýǵa bolmaıdy. Onyń quramynda asqazanǵa zıany bar zattar bar.
2. Jýylǵan ydysty súlgimen súrtýge bolmaıdy, óıtkeni ydysta mata talshyqtary qalyp qoıýy múmkin.
3. Maıly ydystardy biriniń ústine birin úıip qoıýǵa bolmaıdy.
Jýylǵan ydystardy symnan jasalǵan keptirgish torǵa tóńkerip qoıady. t. b.
Jańa sabaqty bekitý suraqtary
Tarelkalardyń neshe túri bar?
Shanyshqylardyń neshe túri bar?
Qasyqtardyń qandaı túri bar?
Ydystardy qalaı ornalastyramyz?
Qonaqtyń neshe túri bar?
Merekelik jáne fýrshet dastarhanynyń aıyrmashylyǵy nede?
Merekelik jáne fýrshet dastarhanynyń artyqshylyǵy men kemshilikteri nede?
Úıge tapsyrma: Sýlyqtar jasap úırený
You Might Also Like
-
Taqyryby: Janartaýlar, ystyq bulaqtar, geızerler
