InfoHub Logo

Jańa jyl — 1970 jyldyń betin ashtyq.

Bir jasqa eseıdik, bir qadam ilgeri bastyq. «Eseıý», «qadam» degen uǵymdar bylaı alǵanda tym qarapaıym estiledi. Al, sol shyn máninde qarapaıym ba? Eseıýimizdiń, ilgeri basýymyzdyń tabıǵatyna úńile qarasaq, ǵajaıyp syrlary bar. Bul bir jyldyń syry bolǵanymen ǵasyrdyń, dáýirdiń sıpaty. Bizdiń jyldarymyz birimen-biri sabaqtasyp, birin-biri tolyqtyryp, birinen-biri bıiktep dáýirdiń shejiresin quraıdy. Bıiktegen saıyn tereńnen kóterilgen teńizdiń tolqynyndaı ór keledi.

Ýaqytqa mundaı órlik sıpat bergen sovet halqy, onyń qajyrly da qarqyndy isi, jańa qoǵamdy qurý jolyndaǵy sarqylmas jasampazdyq kúshi. Halyq kúshiniń tabıǵatyn taný tarıhqa ońaı soqqan joq. Tarıh nebir «áýlıe» degenniń keńesin tyńdap kórgen. Jaratýshyǵa jalynsaq, jarylqaıdy ol bizdi deýshiler de boldy. Biraq eshteńe shyqpady. Adamzatqa dármensizdikti, baqytsyzdyqty tandy ol jol. Ózińe degen ıgilikti ózgeniń meıirinen kút, bireýge jalynyshty bol, baǵynyshty bol deýshiler de shyqty. Bul da baqytsyzdyqqa dýshar etti.

Tarıhtyń sol bir buralań - bultarys joldaryn elep-ekshep, eń túıindi, eń dáıekti sheshim aıtqan markstik - lenındik ilim. Al bul ilimniń negizin salýshylar halyqtyń boıyndaǵy qaıratty tanytty. Ol qaırattyń jasampazdyq syryn ashty. Uly Lenın sol qaıratty baqyt arnasyna qaraı bura alatyn kúshti — Komýnıstik partıany qurdy.

Mine, sol partıanyń bastaýymen elimizdiń jarqyn bolashaqqa bet túzegenine elý úshinshi jyl. Barǵan saıyn bıikteý, órdiń ústinde órge shyǵý — osy jyldarǵa tán sıpat, osy jyldar ǵana jasaǵan mura. Osy jyldar sovet halqynyń jasampazdyq shejiresin shertti. 1969 jyl da sol shejireni shertip ótti, 1970 jyl da sol shejireni shertem dep keldi. Biraq bul birin-biri qaıtalaý emes, jańartý, jalǵaý!

...1920 jyldyń kúzi. Bir jaǵy ashtyq, jalańashtyq, joqshylyq, bir jaǵy ımperıalıs ıntervensıa shymbaıǵa batyp turǵan shaqta Kremldegi Lenınniń qarapaıym ǵana jınalǵan kabınetine Gerbert Ýells kirdi. Ol Rossıadaǵy aýyr haldy, kúızelis quryǵyn óz kózimen kórip kelgen-di. İlgerini oılaýdy, alysty barlaýdy enshime mol tıgen dep esepteıtin ataqty fantas-jazýshy elimizdiń bolashaǵyna senbedi. Lenınmen pikirlesýdi, aýyr jaǵdaıda onyń ne oılap, ne josparlap otyrǵanyn bilgisi keldi...

Tań qaldy. Tańyrqaǵany sonsha, Lenındi «Kremldiń qıalshyly» dep te atady. «Qandaı bir syıqyrly aınaǵa qarasam da, Rossıanın bolashaǵyn kórip turǵanym joq. Al mynaý Kremldegi alasa boıly adam sol bolashaqty kórip tur. Ol byt-shyty shyqqan temir joldardyń ornynda jańa, elektrlengen joldardyń bolatynyn, tas joldardyń áli-aq baıtaq eldiń túkpir-túkpirine aparatynyn, qaıta túlegen, ındýstrıaly, baqytty, komýnıstik derjavany kórip tur», dep jazdy.

Lenınniń kemeńgerligi tarıhty jasaýshy halyq ekenin, onyń boıyndaǵy qabiletti oıata bilse, ne ǵalamatty jasaıtynyn da kórgendiginde, ári soǵan sengendiginde edi. Al Ýells ony kóre alǵan joq-ty. Jarty ǵasyrdan az-aq astam tarıhı qysqa merzim - uly kósemniń sol kóregendigine aıǵaq.

— Elimizde bolǵan ǵajaıyp ózgeristerdiń syry nede, ony jasaýshy kim? — dep oılansaq, aýzymyzǵa aldymen sovet adamdarynyń esimi oralady. Komýnızm ıdeıasy onyń boıyndaǵy bar qabiletti oıatyp, jasampaz kúshke aınaldyrdy. Ol kúshtiń almaǵan qamaly, jeńbegen qıyndyǵy bolmady.

Ár jylǵy eseıý, ár jylǵy ilgeri basqan qadam degende eń aldymen sol kúshtiń eseıýin, sol kúshtiń kemeldenýin aıtamyz. Ony tipti jaıshylyqta qoldanatyn «eseıý», «qadam» degen uǵymdarǵa qıǵyń da kelmeıdi. Kúni — jyl, jyly — ǵasyr órleýdi, damýdy qalaı ǵana qıarsyń bul uǵymǵa. Biraq úırenshikti sóz, úırenshikti uǵym kerek. Bizge ulylyqtyń ózi úırenshikti bop barady. Dúnıe júzinde túńǵysh ret tarıhta uly joldy — komýnızm jolyn saldyq. Bul bizge úırenshikti bop ketti. Dúnıe júzinde tuńǵysh ret kosmosqa jol saldyq. Sovet adamy tuńǵysh ret ǵaryshqa kóterildi. Bul bizge úırenshikti bop ketti. Dúnıe júzinde tuńǵysh ret atom qýatyn beıbit maqsatqa jumsadyq. Bul da bizge úırenshikti. Baıqap qarasaq, úırenshikti ádettegi isimizdiń ózinde samsap turǵan ulylyqtar. Munyń ózi — ǵasyr sıpaty, dáýir sıpaty.

Ǵasyr basy — Oktábr, dáýir aty — Lenın. Bul eki uǵym egiz. Adamzat taǵdyrynyń endigi tizgini de Oktábr týynda. Baqyttyń altyn qazyǵy sol.

Jıyrmasynshy ǵasyrdyń jetpisinshi jylyna aıaq basyp otyrǵanda osy ǵasyr jaıly tolǵanamyz. Baıqasaq, bul ǵasyrdaı ónimdi, bul ǵasyrdaı adam balasyna alýan jańalyq ákelgen dáýir bolmapty. Ǵylymnyń da, qoǵamdyq damýdyń da nebir keremetteri osy ǵasyrdyń úlesine tıedi. Sonda ǵasyr tegershigine sonshama qýat bergen ne? Ol — Oktábrdiń jeńisi, Lenınniń ıdeıasy!

1970 jyl — ózgeshe jyl, erekshe jyl bolmaq. Bul jyldyń 22 aprelinde ǵasyrdyń uly perzentiniń týǵanyna 100 jyl toldy. Munyń ózi adal nıetti adamzat atap etken mereke. Búkil álem bop ázirlenetin merekeler az. Uly Lenınniń týǵanyna 100 jyl tolýy — sonyń ishindegi eń qadirlisi, shoqtyǵy bıigi. Óıtkeni, onyń ańsaǵan armany adamzat baqyty edi. Ol qaldyrǵan mura eńbekshi, ezilgen ataýlyǵa ortaq. Onyń týy — búgingi uly kúrestiń týy, dúnıe júziniń eńbekshileri osy týǵa qarap qataryn túzepti. Vladımır Ilıchtiń eńbekteri elý elde, 107 halyqtyń basylyp, olar 23 mıllıon 191 myń tırajben tarap otyr. Qazir planetamyzda Lenın esimin bilmeıtin adam joq.

Danıanyń kórnekti jazýshysy Martın Anderson Nekse kezinde: «Ǵasyrlar boıy adamdardyń aqyl-oıyn, sezim - jigerin Lenındeı qozǵalysqa keltirgen eshkim bolǵan joq... Halyqaralyq proletarlyq qozǵalys úshin Lenınniń sińirgen eńbegin aıtyp jetkizý kıyn», — dep jazǵan bolatyn.

Al, aǵylshyn jazýshysy Djek Lındseı bylaı deıdi: «Men úshin Lenın — eń aldymen, ǵasyrdyń uly aınasy, ónegesi. Onyń kitaptary, eńbekteri jer ústindegi júzdegen mıllıon adamdardy qaıta túletti... Kókeıkesti máseleniń bárine men Lenınnen jaýap tabamyn. Vladımır Ilıch Lenınniń 100 jyldyq toıy dúnıe júzinde onyń jeńimpaz ıdeıalarynyń burynǵydan zor ósýimen atap ótilýi sózsiz. Lenınniń ǵumyry áli jasaı beretin óshpes, ólmes ǵumyr dep batyl aıta alam».

Beıbitshilikti qorǵaýdyń búkil dúnıejúzilik Sovetiniń prezıdenti Izabella Blúm: «Lenın adamzatqa tek jıyrmasynshy ǵasyrda ǵana emes, odan keıingi ǵasyrlarǵa da jol kórsetip berdi. Adam balasy ot tutatýdy úırengennen bergi zamanda Oktábr revolúsıasynan keıingi jyldardaǵydaı zor órleýdi, alǵa basýdy bilgen emes», — deıdi.

Ár eldiń ókiliniń osy aıtqan sózderinde kemeńger Lenınge degen búkil progresshil adamzattyń uly súıispenshiligi jatyr. Bıylǵy merekeli jyldyń erekshe bolatyndyǵy da osy súıispenshilikte.

Al, óz elimizdegi uly dúbirge qulaq túrip kórsek she? Lenınniń týǵanyna 100 jyl tolýyna ázirlik osydan birneshe jyl burynǵy qımyl - qarqyn, is-áreketimizden bastalady. Sodan bergi nebir ǵajap isterimiz kósem esimimen baılanysty. Osy jyldary sovet halqyna erekshe bir qanat bitkendeı. Ár adamnyń keýdesinde bólekshe bir sezim jalyn atady. Sol jalyn ony ilgeri súırep, umtyldyrady, bıikten - bıikke jetekteıdi. Keshegini búgin, búgingini erteń mise tutpaı eńbek etýdiń de syry osynda. Ár júrek Lenın dep soǵady, ár isten Lenın ósıetine degen adaldyq seziledi.

Osy uly súıispenshilik muhıtynyń túbi tereń, aýmaǵy keń. Baıtaq eldegi uly eńbek dúbirin kórsete alar bıik shynar bolsa, sonyń basyna shyǵyp, ǵalamat kartınaǵa bir sát kóz tastaýǵa árkim-aq qumartar edi. Biraq sol uly dúbirdi árkim-aq óz júregimen sezgendeı. Óz júreginiń lúpili — ózindeı otandastarynyń da júrek soǵysy.

Jańa jylda ótkendi sholyp, alǵa qaraý — dástúr. Besjyldyqtyń sońǵy jyly 1970 jylǵa aıaq basyp otyrǵanda bul tipten kerek. Jańa bıikke jetý úshin shyqqan bıiktiń mólsherin bilgen abzal. Biz jańa jyldyń darqan dastarhany basynda otyrsaq ta, Otan shekarasynyń kúzetinde saqyldaǵan sary aıazda saqshy bolyp tursaq ta, tabıǵattyń dúleı kúshimen arpalysyp shopan bolyp júrsek te, stanokta temir jonyp, egistikke kóń tógip, tabıǵattyń talaı jumbaq syryn izdep, ǵalym bolyp júrsek te osylaı tolǵanamyz. Óıtkeni biz byltyrǵydan bıylǵy, keshegiden búginginiń kóp bolǵanyn, kólemdi bolǵanyn qalaımyz.

Ár jylǵy ústeme ónimniń, ár jylǵy ónimdi eńbektiń baǵasyn jaqsy bilemiz. Al el dáýletin shalqytqan ústine shalqyta berý, jarqyn bolashaqty jaqyndata túsý degen sóz.

1969 jyldyń qosyp ketken úlesi qandaı? Tarıhqa besjyldyqtyń tórtinshi jyly bolyp kelip, ol da lenındik dáýir shejiresiniń bir betin jasady. Elimiz boıynsha elektr qýatyn endirý osy jyly 690 mıllıard kılovat-saǵatqa jetti. Munaı óndirý — 329 mıllıon tonna, bolat óndirý 110 mıllıon tonna, mıneraldyq tyńaıtqyshtar — 47 mıllıon tonna boldy. Besjyldyqtyń tórt jylynda 1500-ge jýyq iri ónerkásip oryndary salyndy. Barlyq júmysshylar men qyzmetkerlerdiń jalaqysy besjyldyqtyń basynan beri 22 prosentke ósti. Tórt jyldyń ishinde 40 mıllıonnan astam sovet adamdary ásem salynǵan ádemi úılerge qonystandy.

Tize bersek, jetistikti taýysa almas ek. Sondyqtan qarqynymyzdy, qadamymyzdy sıpattaı alatyn eki sıfrdy ǵana keltireıik. Ónerkásip ónimi ósiminiń ózi ǵana tórt jyldyń ishinde 39 prosent boldy. Munyń ózi dırektıvada kórsetilgen mólsherden edáýir joǵary. Aýyl sharýashylyǵy óniminiń ústimizdegi besjyldyqta orta jyldyq mólsheri buǵan deıingi besjyldyqtan 19 prosent artty. Osy sıfrlardyń ar jaǵynda jatqan ǵajaıyp syrlardy qarapaıym kóz de baıqaıdy.

Kóp ultty baıtaq elimizdiń irgeli bir otaýy —Qazaqstannyń halyq sharýashylyǵyn damytýǵa qosqan úlesi de qomaqty. Al shyn máninde komýnızmniń uly qurylysshylarynyń alyp alańyna aınaldy. Lenındik ıdeıalardyń tarıhı qysqa merzimde qalaı júzege asqanyn kórgisi kelgen adam, kimde-kim sovet halqynyń nege qabiletti ekenin bilgisi kelse, Qazaqstanǵa kelsin, Qazaqstannyń búgingi jetistigi revolúsıaǵa deıingi 130 Qazaqstanmen para-par. Qazaqstannan shyqqan ónerkásip ónimin dúnıe júziniń 70 eli alady qazir. Qaraǵandy metalýrgıa zavody, Óskemen qorǵasyn-myrysh, tıtan-magnıı kombınattary, Sokolov-Sarybaı ken-baıytý, Jezqazǵan, Balqash ken metalýrgıa kombınattary, mine, búgingi Qazaqstannyń kelbeti.

Ústimizdegi besjyldyqta Qazaqstannyń óz traktory dúnıege keldi. Ol «Qazaqstan» dep atalady. Qazir Pavlodardyń traktor zavodyna barsańyz, kóktemde, jazda shetsiz, sheksiz egis dalalarynda bolsańyz, jóńkilip júrgen tehnıkany kóresiz. Bir kezde aıadaı jerdi aǵash soqamen aıyrý muń bolǵan sharýaǵa endi temir tulpardyń qulaǵynda oınaý túk emes. Bul da úırenshikti boldy.

Respýblıka besjyldyqtyń tórt jylynda memleketke eki mıllıard 815 mıllıon put astyq satty. Onyń 420 mıllıon puty jospardan tys. 1969 jyldyń ózinde 650 mıllıon put astyq berdi. Jospar asyra oryndaldy. Respýblıkamyzdaǵy 16 oblystyń 9-y memleketke astyq satýdyń besjyldyq josparyn oryndap qoıdy. Olar Qostanaı, Soltústik Qazaqstan, Aqtóbe, Oral, Almaty, Shyǵys Qazaqstan, Taldyqorǵan, Jambyl jáne Shymkent oblystary.

Et, sút jáne basqa aýyl sharýashylyq ónimderin ótkizý jóninde de tórt jyldyń tapsyrmasyn oryndadyq.

Munyń bári — qadamymyzdyń nyq qarqynymyzdyń qaryshty ekenin kórsetetin, besjyldyqty 1970 jyly oıdaǵydaı oryndaýǵa senimimizdi kúsheıtetin faktiler.

Munyń bári Oktábr ǵasyrynyń 52-jyly, besinshi besjyldyqtyń tórtinshi jyly bolǵan 1969 jyldyń abyroıyn kóterdi. Onyń qolynan 1970 jyl erlik estafetasyn aldy.

Alpys toǵyzynshy jyldyń ózge jyldarǵa uqsamaıtyn dara, eleýli oqıǵalary da bar. Olar shyn máninde tarıhı oqıǵalar!

Bárimizdiń esimizde — jyl basynda kosmos kógine «Soıýz-4», «Soıýz-5» korablderi kóterildi. Álem tórt sovet kosmonavtynyń erligine taǵy qol soqty. Olar V.A.Shatalov, B.V.Bolynov, E.V.Hrýnov, A.S.Elıseev. Eki korabl ǵaryshta júrip túıisti. Jyl aıaǵyna qaraı tarıhı erlik shejiresine taǵy da «Soıýz-6», «Soıýz- 7», «Soıýz-8» korablderiniń, taǵy da jeti suńqardyń esimi jazyldy. Olar — G.S.Shonın, V.N.Kýbasov, A.V.Fılıpchenko, V.N.Volkov, V.V.Gorbatko, V.A.Shatalov, A.S.Elıseev. Kórip otyrsyz, eki kosmonavt kosmos tuńǵıyǵyn zertteýge qaıtalap sapar shekti. Ǵylymı asa mańyzdy zertteýler jasaldy. Jerde at aýystyryp minýdiń ózi ońaı emes. Al bizdiń kosmonavttar ǵaryshta korabl aýystyryp mindi. 1969 jyldyń aıtýly oqıǵasy bul.

Bárimizdiń esimizde ıýn aıynda komýnıstik jáne júmysshy partıalarynyń Moskva Keńesi boldy. Bul keńes dúnıe júzindegi komýnıstik qozǵalystyń birligin, ımperıalızmge qarsy kúreskerlerdiń qımylyn kúsheıtýde, beıbitshilik, demokratıa, ulttyq táýelsizdik jáne sosıalızm jolynda kúresip kele jatqan kúshterdiń búkil dúnıejúzilik maıdanyn toptastyrýda zor rol atqardy. Keńes tarıhı dokýmentter qabyldady. Onyń ishinde «Vladımır Ilıch Lenınniń týǵanyna 100 jyl tolýy týraly» úndeý bir aýyzdan qabyldandy. Dúnıe júzindegi revolúsıalyq kúshterdiń jaýynger otrádtarynan kelgen ókilder uly kósemniń ózimen syrlasqandaı boldy. Olar Lenın esimi Uly Oktábr jeńisiniń, álemniń áleýmettik beınesin túbirimen ózgertken, adamzattyń sosıalızmnen komýnızmge bet burýyn beınelegen asa iri revolúsıalyq jeńisterdiń sımvoly bolyp tabylady dep kórsetti.

Sonaý 1917 jyly dúnıe júzinde júzdegen myń ǵana komýnıser bolsa, qazir ol kúreskerlerdiń sany 50 mıllıonǵa jetip, 88 elde komýnıstik jáne júmysshy partıalaryn quryp otyr. Sonyń 71-i Moskva Keńesine óz ókilderin jiberdi. Olar osy zamandaǵy eń kókeıtesti másele jóninde keńesip, pikirlesti. Bul da 1969 jyldyń aıtýly oqıǵasy.

Bárimizdiń esimizde — noıabr aıynda, kolhozshylardyń Búkilodaqtyq úshinshi sezi bolyp ótti. Tórt jarym myńnan astam sovet derevnásynyń tańdaýly uldary men qyzdary Kremldiń Sıezer saraıynda bas qosyp, aýyl sharýashylyq arteliniń úlgi ýstavyn talqylady. Sezge jınalǵandardyń beınesinen kolhoz qurylysynyń búkil tarıhy, búgingi sovettik derevnányń bar tulǵasy kóringendeı edi. Omyraýlary Altyn juldyzǵa, ordenderge, medaldarǵa toly otandastarymyzdy kórgende kóńilimiz shalqydy. Árbir kúngi májilisti jibermeı kógildir ekrannan kóz almadyq. Ózimizdi solarmen birge Sıezer saraıynda otyrǵandaı sezindik. Delegattardyń totyqqan júzinen dalanyń lebi esse, kıim kıisterinen, júris-turystarynan qalanyń lebi esti. Qala men derevnányń arasyndaǵy aıyrmashylyqtyń joıylyp bara jatqanyn adamdardyń boıynan, olardyń salaýatty oıynan kórdik. Sharýa degen uǵymǵa sovet adamy jańa sıpat, jańa qasıet ákelipti. Bir kezde «sharýa» degen sózden tómen sanaýdyń, kemsitýdiń ısi ańqyp turýshy edi. Bul kúnde ol sózdi maqtanyshpen aıtamyz. Tegimizdiń sharýa ekenine endi qorlanbaımyz, qaıta masattanamyz.

Sovettik zamanda sharýa — qoǵamdaǵy jasampaz kúshterdiń beldi bir kategorıasy.

Jańa Ýstav qabyldandy. Bul kolhozdy derevnányń ómirindegi jańa kezeń degen sóz. Ol kezeńde de Lenın partıasynyń uly ıdeıalarymen jigerlengen sovettik sharýa ezin kórsete alary, partıa qalaǵan bıikten shyǵary sózsiz. Kolhozshylardyń sezi, mine, osyny pash etti. Bul da 1969 jyldyń aıtýly oqıǵasy.

Jyldar jylǵa ulasyp, erlik ister jalǵasa bermek, lenındik dáýir shejiresi qalyńdaı bermek. Asyl arman bizdi ilgeri súıreıdi. 1970 jyly ıgeriler nebir kezeńderdi, kelisti keremet isterdi kóz aldymyzǵa keltiremiz. Asý-asý belder, asa jaýapty syndar tur. Mine, solardyń bastylary.

Uly kesemniń músheldi toıy, ǵasyrlyq ǵumyryna degen qurmet... Tabysymyzdy taǵy da ekshep, taǵy da tarazyǵa salamyz. Molaıta bergimiz, zoraıta bergimiz keledi. Zor jaýapkershilikti túsingendikten súıtetin bolsaq kerek. Ádette adam shıryqqanda qaıraty tasıdy. Al halyq shıryqqanda she? Onda onyń almaıtyn qamaly, jetpeıtin muraty bolmasa kerek. Bizdiń 1970 jylǵy úlken muratymyz — kósem merekesi qurmetine alǵan mindettemelerdi abyroımen oryndaý. Bul — úlken syn.

Ózen boıyn qaınardan alady da, muhıtqa baryp quıady. Búgingi tasyǵan halyq jigeri de tap sondaı. Basy — qaınar, aıaǵy — muhıt. Biraq, ol — dáýlettiń, baılyqtyń muhıty. Kúni keshe etken jyldyń aıaǵynda burynǵy nebir jaqsy bastamalarǵa qosymsha «Lenındik eńbek vahtasynyń júz kúninde — júz túrli tartý!» atty qozǵalys týyp edi. Sol qozǵalysqa qarashy endi!

Qaraǵandy qalasyndaǵy 16 kásiporynnyń ozattary búkil qala eńbekkerlerine jazǵan hatynda bylaı dedi: «Ilıchke biz ómirimizdegi bar asylymyz, bar baqytymyzben qaryzdarmyz. Taǵdyrymyz tamasha arna tapty. Ózimizdi el qojasy, ken qojasy sezinemiz. Rızamyz, maqtanamyz bul ómirge. Mine, osy sezim qaıratymyzdy tasytady. Biz Vladımır Ilıchtiń músheldi merekesi qurmetindegi sosıalısik jarystyń kúnnen kúnge ekpindep, qaryshty qarqyn alǵanyn kórip otyrmyz. Merekege deıin qalǵan árbir kún qajyrly eńbekke, jappaı erlikke toly bolsynshy! Bizdiń júregimiz osyny qalaıdy».

Bul — búkil sovet adamdarynyń qalaýy. Qaharman zamandastarymyzǵa sol qalaýyńa jet der edik. Jaqa jyldyq úlken bir tilek, mine, osy. Darqan dastarhan basynda bul úshin kóteriler tosty este ustaıyq.

Qazaqstan eńbekshileri úshin taǵy bir eńseli mereke tur. Ol — respýblıkanyń elý jyldyǵy. Uly kósemniń týǵanyna 100 jyl tolýymen, besjyldyqtyń sońǵy jylymen qanattas keletin bul meıramnyń mańyzy erekshe. Ol da respýblıka eńbekshileriniń aldynda turǵan ekinshi syn. Jarty ǵasyr ishinde damýdyń ǵajaıyp jolynan ótken halyqtar dostyǵynyń uly fakelin ustaýshy Qazaqstan shejiresiniń jarqyn betterin jasaıyq! Jańajyldyq taǵy bir tilek, mine, osy. Buǵan da tost kóteremiz.

1970 jyl — besjyldyqtyń sońǵy jyly. Sońǵy júk qashan da aýyr. Bizdiń qaıratymyz árdaıym aýyr isterde, jaýapty mindetterdi oryndaýda shyndalǵan. Bul joly da súrinbeýge sertimiz bar. Besinshi besjyldyq elimizdiń alyp tulǵasyn daralap, syn saladaǵy tabysyna tabys, jeńisine jeńis qosa tússin! Aldaǵy besjyldyqtyń start alar asa zor alańyn, qaı jaǵynan bolsa da, ázir eteıik. Jańajyldyq taǵy bir tilek, mine, osy.

1970 jyly fashısik Germanıanyń talqandalǵanyna, bizdiń uly jeńisimizge shırek ǵasyr tolady. 25 jyl tarıh úshin uzaq merzim emes. Biraq biz sol bir jeńis jylynan neǵurlym qashyqtaǵan saıyn soǵurlym onyń halyqaralyq máni, soǵurlym sol jeńisten alar sabaqtarymyz aıqyndala túsýde. Jeńistiń 25 jyldyǵy — bıylǵy taǵy bir úlken toı.

Al sovet halqynyń tarıhı erligin eske túsirý ǵana emes, sonymen birge tarıhtyń úlken eskertýi de. Gıtlerlik armıa baqaıshaǵyna deıin qarýlanǵan qýatty armıa bolatyn, halyqaralyq ımperıalızm oǵan úlken úmit artty. Sol sebepten de fashızmdi Sovet Odaǵyna aıdap saldy. Biraq ol úmiti kúl bop ushty.

Bul meıram taǵy da tartysqa túskisi kep, taǵy da qan tógýdi ańsaýshylar úshin de sabaq. Biz sosıalızm jeńisterin erlikpen qorǵadyq. Sol erliktiń arqasynda sosıalısik yntymaq dúnıege keldi, sosıalısik lager irge tepti. Onyń tutastyǵyn eshkimge buzdyra almaımyz.

Bul meıram — Vetnamdaǵy abyroısyz, basqynshylyq soǵysymen dúnıe júzine masqara bolǵan amerıkan ımperıalızm! úshin de, sol ımperıalızmniń aıtaqtaýymen Taıaý Shyǵysta shıelenis týǵyzyp otyrǵan Izraıl agresorlary úshin de, nasızmdi qaıta tiriltýge jan ushyrǵan batys germanıalyq revanshıser úshin de sabaq.

Tarıh sabaǵyn umytqysy kelgenderge bul meıram kóp nárseni eskerte alady. Biz kegimizdiń móldir, kóńilimizdiń shat bolýyn qalaımyz. Mine, 25 jyl bizdiń zeńbirekter únsiz. Osy merzim ishinde qanshama ǵajaıyp beıbit isterdi atqardyq. Beıbit ómir óziniń máýeli báıteregin barǵan saıyn sheshek attyrýda. Biz zeńbirek ataýlynyń úni óshsin, samolet ataýlynyń bomba emes, tek qana jolaýshylar tasýyn, raketa ataýlynyń kosmos kóginde ǵylymǵa ǵana qyzmet etýin qalar edik. Oktábr - ana beıbitshilik dep aýyzdandyrǵan, sondyqtan biz beıbitshilik dep ómir súrgimiz keledi.

Jańajyldyq dastarhan basynda, malyna bezendirilgen elka qasynda aıtarymyz osy. Osy nıet aq tileýli analarymyzdyń, kúmis kúlkili balalarymyzdyń, nurly júzdi jarlarymyzdyń da júreginde. Vetnam halqynyń balalary da jana jylda bizdiń bóbekterdeı jaınap júrse eken deımiz. Bomba qaı jaqtan túsedi dep aspanǵa úreılene qaramasa, myltyqtan qorqyp ormanǵa tyǵylmasa eken deımiz. Grek áıelderi abaqtydaǵy jarlarynyń taǵdyryn oılap taryqpasa, qaıǵynyń, muńnyń tuńǵıyǵyna tunshyqpaı, araıly azattyq tańyna qarasa! Baýyrlastyq shyn tilegimiz osy. Olardyń búgingi múshkil halderi bizdiń de qabyrǵamyzdy qaıystyrady. Adam dúnıege qýaný úshin, jasaý úshin, jańǵyrý úshin kelmeı me! Grektiń patrıot kompozıtory Mıkıs Teodorakıs óziniń shyǵarmalaryn adam úshin, sonyń rýhanı baılyǵy úshin jazǵan joq pa! Al osy shyǵarmalar túsken plasınkalar nege qurtylady? Kompozıtor nege qapas túrmege jabylady? Onyń qolyndaǵy zeńbirek emes, myltyq emes, beıbit aspaby ǵoı. Ol oq atpaıdy, án jazady, kúı shyǵarady emes pe! Kóńil qoshyn kóterip, mýzykada sulýlyqty, jan sulýlyǵyn jyrlamaı ma! Onyń orny túrme emes, onyń orny teatr, sahna, jazıra jurttyń aldy!

Joq, Otany qapasta bolǵan soń onyń ulyna azattyq qaıdan kelsin. Adamnyń talantyn, aqyl-oıyn da tutqynda ustap tunshyqtyrǵysy keletin qara nıettiler bar áli bul dúnıede. Olardyń erkine jiberseń, jumyr jerdi sý túbine batyrýdan taıynbaıdy.

Uly Lenınniń kemeńgerligi qanaýshy taptyń, osy qara nıetin áshkerelep qana qoımaı, soǵan qarsy uly maıdan ashýynda, sol maıdanda ózi bas bolyp jeńiske jetkizýinde. Jańa tarıh, jańa ǵasyr basy sol jeńis kúninen — Uly Oktábrden bastaldy. Sodan bergi jyldar — jyrshyl, syrshyl jyldar. Sodan bergi jyldar — Oktábr ǵasyrynyń shejiresi.

Kógindegi kúnińe, júzindegi nuryńa qylaý túspeı, ár jylǵy qadamyńa gúl bitsin, otandastar!

---