InfoHub Logo

Eki qyzym mektepten kele sala:

— Mama, muzdap kettik,
— Dalanyń sýyǵyn-aı!-dep shaǵymdaryn aıta kirdi. Bıyl dala appaq kórpesin erte jamyldy. Sary shunaq aıaz da balalardy úıge erte qamap qoıdy.
— Mama, aıaz jaman ǵoı,- dep burtıdy kishisi.
— Iá, qatyp qaldym,- dep qostaı ketti úlken.
— Qoı, aıazdy jaman demeńder. Aýa-raıyn sógýge bolmaıdy. Aıazdyń da paıdasy bar, - dep peshke kómir salyp jatqan men olarǵa basý aıttym.
— Aıazdyń da paıdasy bar ma ne? Oı ol sýyq qoı
— Isha-aı...
— Jaraıdy, boldy, kóp sóılemeı úıge kirińder. Keshke paıdasyn aıtyp beremin...
— Alaqaı, taǵy bir ertegi!

***

«Qytymyr aıazdyń bul ólkege at izin salmaǵaly biraz jyldar bolǵan. Sońǵy ret qashan kelgeni esinde joq. Áıteýir bir kelip, malshylardyń berekesin alyp, balalardyń beti-basyn shymshylap, búkil jerdi muzǵa orap álek salyp ketkeni esinde. Ee, sodan beri talaı ýaqyt ótipti-aý. Bıylǵy kelisin de adamdar jaqtyrmaıtyn shyǵar dep oılaǵan. Joq, qatelesipti. Ony eleıtin tiri jan joq sıaqty. Bul turmaq, bir-birin de kórmeıtin sıaqty. Iapyr-aı, myna adamdarǵa ne bolǵan?! Áne bir qarıa joldan óte almaı tur edi, oǵan kómektesken pende bolmady. Myna bala nege jylap otyr? Kıimi de juqa sıaqty. Adamdardyń bári shuqshıyp qoldaryndaǵy zattan kóz almaıdy. Júrse de, tursa da, otyrsa da, tipti uıqyǵa jatsa da sol pálege jabysyp qalǵan. Eń sumdyǵy, kózderindegi ot qaıda ketken Qudaı-aý?! Buryn aıazdy elemeı qara baltasyn alyp otyn jaratyn jigittiń boıyndaǵy jalyn sónip qalǵandaı. Syrtta asyr salyp oınaıtyn balada kórinbeıdi. Áne, sary shana men qyzyl shańǵy qańtarýly tur. Buryyyn balalarmen oınaǵan qyzyq edi. Olardyń betin qansha shymshylasa da, balaqaılar odan ári asyr salyp, qar laqtyrysyp, shanamen zýyldap oınaýshy edi. Adamdarǵa ne bolǵanyn túsine almaǵan aıaz endi terezege órnek salyp, balalardy qýantpaq boldy. Ary úrledi, beri úrledi. Myna terezelerge de ne bolǵan? Tipti, ádemi órnek te salynbaıdy. Buryn qandaı keremet órnekter salýshy edi. Adamdar tipti ony «Aıaz-sheber» dep ataıtyn sol úshin.

Osylaısha kóp júrip, kóp kórgen Aıaz endi ashýyna mindi. Adamdardyń boıyndaǵy meıirimniń sýyp bara jatqanyn ańǵardy. Ol qatty uıytqyp, kárine mindi. Teledıdarda dıktorlar «Sońǵy kezderi buryn-sońdy bolmaǵan sýyq bolady. Aıaz bolyp, aýa temperatýrasy elý gradýstan joǵary kóteriledi» dep dabyl qaǵysty. Sýyqqa shydamaı adamdardyń áınek úıleri shytynaı bastady. Ári-beriden soń kólikter de júrýden qaldy. Jylynýdyń barlyq ádisin qoldansa da adamdar qatty muzdaı bastady.  Jer álemniń bári muz basty. Adamdar jan-jaqtan dabyl qaǵyp, aıazdyń betin qaıtarýdyń amaldaryn izdeı bastady. Tek sol kezde jer betinde qalǵan jalǵyz danagóı qarıa ǵana Aıazdyń ne úshin ashýlanǵanyn túsinip, adamdarǵa aqylyn aıtypty: «Aıaz adamdardyń meıirimsizdiginen ashýlandy. Tez arada joǵalǵan meıirimdi tabyńdar. Sonda bári óz ornyna keledi» deıdi. Adamdar endi jantalasyp meıirimdi izdeı bastaıdy. Ǵalamtordy qaraıdy, kitapty aqtarady, qaramaǵan jerleri qalmaıdy, biraq esh jerden taba almaıdy. Amaly quryǵan adamdar endi ne isterlerin bilmeı dal bolady. Aıaz anaý, kúnnen kúnge kárine minip. Úskirik uryp, adamdar dalaǵa shyǵýdan qaldy. Tipti úıdiń ishi daladaı azynap tur. Endi ne istemek kerek? Sonda álgi qarıa taǵy aqylyn aıtty: «Qaraqtarym, sender meıirimdi júrekterińnen izdeńder, júrekterińnen...». Adamdar da isti mánin sol kezde túsindi....Óz otbasynyń qamyn kúıttep, qart anasyna kóńil bólmegen jigit anasyn qushaqtady. Anasy ony dál sábı kezdegideı meıirlene qushaǵyna qysty. Jylý júgirdi. Kúni-túni jumys-jumys dep úıdiń betin, tipti bala kútýshige baqtyratyn jalǵyz uldarynyń júzin kórmeıtin  ata-ana balalaryn meıirlene qushaǵyna aldy. Balasy  qatty-qatty qýandy. Ol sońǵy ret ata-anasynyń qushaǵynda náreste kezinde ǵana bolǵan edi. Ata-anasyna da balapandaryn saǵynyp qalypty. Ekeýi birdeı meıirimin aıamaı tókti. Qart ákesi men anasyn qaraýsyz qaldyrǵan uldary balalyq shaǵy ótken úılerine kelip, qarıalardy qushaqtady. Kópten beri uldaryn kórmegen qarıalar keńkildep  turyp jylap, uldaryn qushaqtady. Uldary da ózderin dál bala kezdegideı sezinip, áke-sheshesiniń qushaǵyna enip ketti. Shúıkedeı qarıalardyń qushaǵy áli de keń eken, on ulyn meıirlene qushaǵyna aldy. Bir-birimen arazdasyp, aralaspaı ketken baýyrlar da jer betiniń túkpir-túkpirinen kelip, bir-birin qalaı saǵynǵandaryn aıtyp, qushaqtasyp, jylap jatty. Bir qursaqqa sıyp, keń álemge sıysy almaǵan ózderin jazǵyrdy. Endigári eshqashan alystamaımyz dep ýádelesti. Sýyq sózdiń kesirinen aralarynan qara mysyq júrip ótken dostar da bir-birine qushaq jaıa júgiristi. Kórshisine kirmegeli jyldyń júzi bolǵan apaı, úıindegi bar dámdisin alyp kórshisine júgirip, onmen kóristi. Kóshede otyrǵan baspanasyz jandy kórgen adamdardyń barlyǵy dereý úılerine baryp jyly kıim, ystyq as ákelip, oǵan  qamqorlyq tanytty. Adamdardan kópten beri mundaı meıirim kórmegen jan kóńili bosap qýanyshtan jylady. Ata-anasyz qalǵan jetim muńlyqtyń basynan sıpaǵan qoldar júrekterdi jibitti. Bir-birimen dúnıege bola soǵysyp júrgen elder de qarýlaryn tastap, otbasylaryna oraldy. Osylaısha, jer betine meıirimdilik qaıta tirildi. Mıllondaǵan júrekten shyqqan meıirim, ashýly aıazdyń arynyn basyp, sabasyna túsirdi. Osylaısha, meıirimdi aıazdyń arqasynda adamdar meıirimmen qaıta qaýyshty....»

— Aıaz qandaı meıirimdi edi, - dedi kishisi. - Men endi aıazdy jek kórmeımin.

— Men de....- dedi úlkeni.

---