InfoHub Logo

Ádebıettik oqý
Sabaqtyń taqyryby: «Qys» Mirjaqyp Dýlatov
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Avtormen tanystyrý. Oqýshylarǵa qysqy tabıǵat qubylysy týraly jáne adamdar men janýarlar jaıly túsinik berý.
Damytýshylyq: Qys týraly alǵashqy bilimderin tolyqtyra otyryp, qysqy dalany, qysqy ormandy sıpattaı bilýge, kórkem sózder toptamasyn jınaqtaı bilýine jaǵdaı jasaý.
Tárbıelik: Tabıǵat kórinisterin tamashalaý, ár jyl mezgiliniń keremetin baıqaý arqyly ony baǵalaı bilýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq
Sabaqtyń tıpi: Jańa bilimdi meńgertý sabaǵy
Sabaqtyń ádis - tásilderi: Túsindirý, suraq - jaýap, toptastyrý, izdený.
Sabaqtyń kórnekilikteri: Qys kelbeti sýretteri, avtor portreti, oıynǵa qajetti sýretter men syzbalar, ınteraktıvti taqta.
Pánaralyq baılanys: Dúnıetaný, Qazaq tili

Sabaq barysy:
Uıymdastyrý kezeńi
- Oqýshylardy túgeldeý
- Oqý quraldaryn tekserý

Úı tapsyrmasyn tekserý
1. Týǵan jer týraly jyr ertegisinde ánshi qus nelikten án salýyn toqtatty?
2. Imperator ertegi sońynda neni túsindi?
3. Imperator sóziniń maǵynasy.
Psıhologıalyq kezeń
Qyzyq órik ánin qımylmen kórsetý.
Maqsat qoıý kezeńi
Sabaqtyń taqyryby men maqsatyn habarlaý.

Qyzyǵýshylyqty oıatý
- Balalar óz týǵan jerleriń týraly aıtyńdarshy?
- Qazaqstan qandaı memleket?
- Táýelsiz.
- Biz táýelsizdik merekesin qaı kúni toılaımyz?
- 16 jeltoqsan
- Tabıǵatta neshe jyl mezgili bar jáne qandaı?
- Qys, kóktem, jaz, kúz.
- Qazir bizde qaı jyl mezgili?
- Qys mezgili.
- Qys aılaryn kim atap beredi?
- Qys mezgiliniń alǵashqy aıy?
- Jeltoqsan aıy.
- Jeltoqsan aıynyń alǵashqy kúni qandaı mereke?
- Prezıdenttiń saılanǵan kúni.
Endeshe búgingi sabaqta biz osy jyl mezgilderi boıynsha topqa bólinemiz.
1 - top. Qys mezgili
2 - top. Jaz mezgili
3 - top. Kóktem mezgili
4 - top. Kúz mezgili

Biz kóktem týady, jaz shyǵady, al qys keledi deımiz. Ne sebepti qys keledi deımiz?
- Óıtkeni tirshilik ıeleri qys keledi dep oǵan daıyndalady. Azyq jınaıdy, otyn - shóp daıyndaıdy, qustar da daıyndalady. Qys keledi degende adamda qorqynysh sezimi paıda bolady. Sebebi qys óziniń qatal minezimen keledi. Al bir jaǵynan qýanysh sezimi paıda bolady. Balalar asyr salyp oınaıdy.

- Al, endi balalar, biz sabaǵymyzdy bastamas buryn sózjumbaq sheship alamyz.
1. Qys mezgiliniń birinshi aıy. (Jeltoqsan)
2. Qaıqy tumsyq, qos taban,
Qos taıaqpen ushtaǵan (Shańǵy)
3. Bas qala. (Astana)

Jańa sabaq
Endeshe, búgingi bizdiń sabaǵymyzdyń taqyryby «Qys» eken. Aqyn Mirjaqyp Dýlatovtiki.

Aqyn týraly málimet.
Mirjaqyp Dýlatov týraly qazaqsha referat Mirjaqyp Dýlatuly (1885 — 1935) — qazaqtyń asa kórnekti aǵartýshysy, qoǵam qaıratkeri, aqyn, jazýshy, jalyndy kósemsóz sheberi. Ómirbaıany Týǵan jeri — Saryqopa ýeziniń, Torǵaı oblysynyń úshinshi aýyly (qazipgi Qostanaı oblysynyń Jankeldın aýdanyna qarasty "Qyzbel" aýyly). Ákesi — Dýlat aımaǵyna aty shyqqan sheber kisi bolǵan, er turman jasap, etik, mási tikken. Sheshesi — Dámesh oıyn toıdyń bazary, ánshi kisi bolǵan. Ákesi balalaryn jastaıynan oqýǵa beredi. Alǵashqyda bala Mirjaqyp aýyl moldasynan oqyp, hat tanıdy. Moldadan eki jyl oqyǵannan keıin, 1897 - 1902 jyldary, aýyl mektebinde oryssha oqytatyn Muqan muǵalimnen dáris alady. Bul mektep Mirjaqyptyń bilimin tolyqtyrýmen qatar, azamat retinde qalyptasýyna da asa zor yqpal jasaıdy, Muqan muǵalim uly aǵartýshy Ybyraı Altynsarın irgetasyn qalaǵan oqý ornynyń, dálirek aıtqanda, Torǵaı qalasyndaǵy ýezik orys - qazaq mektebiniń túlegi bolatyn. Óz shákirtterine de ol osy rýhta tálim - tárbıe, tereń bilim beredi. Mirjaqyp anasynan eki jasynda, ákesinen on eki jasynda aıyrylyp, aǵasy Asqardyń qolynda tárbıelenedi. Asqar ákesi Dýlattyń Mirjaqyptyń oqyp, bilimdi azamat bolyp, ósýin armandaǵan tilegine saı, inisiniń oqýyn ári jalǵap, bilim alýyna erekshe kóńil bóledi
- Mátindi túsindirip beremin.
- Ár balaǵa oqytamyn.
- Ár top mátindi oqyp túsindiredi.

Suraqtar:
1. Mátin degenimiz ne?
2. Sıpattaý mátini degenimiz ne?
3. Birinshi bólimde jazýshy qaı mezgildi sýrettegen?
4. Qysqy orman sıpatyn taýyp oqy.
5. Úshinshi bólimde qystyń qaı kezeńin sýrettegen?
6. Tórtinshi bólimde qystyń qaı kezeńin sýrettegen?
- Balalar mátinde bizge tanys emes qandaı sózder berilgen?

Sózdik jumys
Bek qıyn – óte qıyn
Shıli bet – betin úsik shalǵan
Ár top berilgen mátinniń bólimderi boıynsha sýret salyp qorǵaıdy.
1 - top. Qys mezgiliniń
2 - top. Orman ishindegi qoıannyń
3 - top. Úı janýarlary men jylqyshylardyń
4 - top. Mektep pen balalardyń

Suraqtar:
- Qys mezgilinde qandaı ózgerister bolady?
- Qys mezgilinde qandaı janýarlar uıqyǵa ketedi?
- Qys týraly qandaı óleńder bilemiz?
- Balalar qys mezgilinde appaq qar jaýady. Qar - qysta jaýatyn, aq tústi krıstaldardan turatyn atmosferalyq jaýyn - shashyn. Qardyń da birneshe túrleri bar eken.
Aqsha qar – jańa jaýǵan taza qardy aıtamyz.
Japalaq qar – iri túıirshikti qar.
Muzdaq qar – ústin muz torlaǵan, kókshil tústi, beti jyltyr syrǵanaq qar.
Ulpa qar – jeńil úlpek qar

Dáptermen jumys
1. Jazýshynyń qysty sıpattaý retin kórset.
1. Naǵyz qys.
2. Qysqy orman.
3. Úı janýarlarynyń qystaǵy kóretin qıynshylyǵy.
2. Óleńdi túsinip oqy. Óleńniń eki shýmaǵyn salystyr. Qys sıpattaryn syzyq arqyly qos.
Qandaı sýyq qys degen,
Qaltyraıdy qus degen.
Qulaqshyndy kımeseń,
Qulaǵyńdy tistegen.
Qandaı qyzyq qys degen,
Bárin sheber istegen.
Baqsha - baýdy, taýdy da
Boıaǵan aq túspenen.
Qys – yzǵarly, appaq, sýyq, sál qorqynyshty.
3. Jeltoqsan aıyn sıpattap bes joldy óleń jaz.
Qys
Yzǵarly, sýyq
Sýytady, muzdatady, qatyrady

Alaqaı, jańa jyl keldi! (Lepti sóılemniń erejesin suraımyn)
Qar
Jańa sabaqtan túsingenderin tekserý
«Aqqala» oıynyn oınatamyn.
Oıyn maqsaty: Buzylǵan aqqala berilgen. Aqqalany qurastyrý úshin ár bólsheginde suraqtar bar. Sol suraqtarǵa jaýap berip aqqala qurastyramyz.
1. Qys mezgilindegi ózgeristerdi ata. - Aıaǵy
2. Birinshi bólimde jazýshy qaı mezgildi sýrettegen? - Denesi
3. M. Dýlatov kim? - Qoldary
4. Qandaı qysqy oıyndardy bilesiń?- Basy
5. Qardyń qandaı túrlerin bilesiń?- Qalpaǵy

Jańa sabaqty bekitý
Berilgen kerekti sózdermen taqyrypqa baılanysty áńgime qurastyrý.
1 - top
Qys
Kerekti sózder: Appaq, jaýdy, qustar, ushyp, qar, mezgili, úsh, aı, keldi, bolady.
2 - top.
Jańa jyl
Kerekti sózder: Qys, merekesi, aıynda, bolady, alystan, keledi, Aıaz ata men Aqsha qar, qandaı, jańa jyl merekesi, tamasha!
3 - top
Janýarlar
Kerekti sózder: Uıqyǵa, aıý, qys, ketedi, mezgilinde, kóptegen, qasqyrdan, janýarlar, qorqady, ishinde, júgiredi, ańdar, jer, aq, beti, jamylǵandaı, kilem, qustar, saıraıdy, bulbuldaı.

4 - top
Adamdardyń qysqa daıyndyǵy
Kerekti sózder: Jemisterden, adamdar, daıyndaıdy, tosap, qys, mezgiline, maldaryna, ózderiniń,
jınaıdy, shópterin.
Sabaqty qorytý
Shyrsha bezendirý oıyny.
- Balalar biz jeltoqsan aıyndaǵy taǵy qandaı merekeni bilemiz?
- Jańa jyl merekesi.
- Jańa jyl merekesinde neni bezendiremiz?
- Shyrshany.
- Olaı bolsa, biz qazir shyrshany bezendiremiz.
Ol úshin oıynshyqtar artyndaǵy suraqtarǵa jaýap beremiz.

Suraqtar:
1. Bek qıyn sóziniń maǵynasy.
2. Shyrsha sózine sóılem qura.
3. Eski qandaı jyldy shyǵaryp salamyz?
4. Qys mezgilinde uıqyǵa ketetin qandaı janýardy bilesiń?
5. Qys mezgilinde qoıan qandaı tústi kıim kıedi?
Baǵalaý
Ózin - ózi baǵalaý.
Úı tapsyrmasy: Mirjaqyp Dýlatov týraly málimet jınaý.
Qys mátinin mazmundap kelý.