Modýldyq oqytýdyń júıesi
Modýldyq oqytý tehnologıasynda bilim mazmunyn jetildirý. Sebebi, biz birtutastyq deńgeıde berýimiz kerek. Al birtutastyqty qamtamasyz etetin tehnologıa bolý kerek. Maqsat, ádister, tásilder, quraldar ıaǵnı nátıje bolý kerek. Modýldyq oqytýda da a) ujymdyq oqytý, á) toptyq oqytý, b) oqýshylardyń belsendiligin arttyrý, oılaý qabiletin arttyrý. (ol úshin belgili bir jaǵdaı jasaý) Oqytý áreketine erekshe mán berý kerek. 1. taldaý (ne bar, ne joq) 2. maqsat qoıý. 3. aktýalızasıa (tapsyrmany oryndaýǵa qajetti ótken materıaldardy eske túsirý) 4. josparlaý (oryndalatyn áreketterdiń rettiligi) 5. oryndaý 6. tekserý 7. ózin - ózi baǵalaý. Áreket úsh tarmaqtan turady: 1. mazmundyq 2. amaldyq 3. qajettilik – sebep. Taqyrypty oqýshylarǵa jeńil túrde jetkizý. Damyta oqytý: a) teorıalyq bilim berý, b) teorıalyq oılaýyn qalyptastyrý (ǵylymı oılaý) v) oqý áreketi (abstraktylydan naqtyǵa) g) oqýshy – oqýlyq – muǵalim (muǵalim – baǵyt berýshi, jetekshi)
Bilimdi bergende: 1. ǵylymı túrde júıesin saqtap berý. 2. bilim mazmunyn túbegeıli ózgertý. 3. tanymdy oısha aıqyndaý. 4. oı baılanystarynyń júıesin qura bilý. 5. balanyń oıyn muǵalim júıege keltirý. Jalpynyń jekege, jekeniń jalpyǵa qatynasyn uǵyndyrý. 6. balanyń sezimin oıata otyryp, áser etý bolmasa, ǵylymı oılaý qalyptaspaıdy. Oqý áreketi bazalyq baǵdarlamada, berilgen tapsyrmalar, berilgen erejeler boıynsha júzege asady. Al modýldyq oqytý boıynsha, oqý tanymdyq, motıv. (ishteı talpyný, bul ne? degen suraq bolady)
2. motıvti sheshýge baǵyttalǵan jumys.
3. Naqty tapsyrmany sheshý úshin shartyn jasaý (aldyńǵy áreketti baqylaıdy)
4. Balanyń ózi oqý áreketine oı júgirtý.
5. balada qarapaıym oılaý emes, ǵylymı oılaý paıda bolady.
Shemany beremiz, sol boıynsha balada oılaý, qorytyndy shyǵarý, óz oılaýy, óz baqylaýy, mazmundyq taldaýy bolady. Oqý áreketinsiz teorıalyq oılaý bolmaıdy. Damý balada tejeledi, eger muǵalim ózi qarapaıym oılaýda bolsa. Kim izdenip jumys jasaǵysy keledi, kim jańasha jasaǵysy keledi – ol jasaıdy. Modýldyq oqytý júıesindegi negizgi maqsat balany tabandylyqqa, shydamdylyqqa úıretý. (durys emes degen sózdi aıtpaý) 1. Balalardy alǵashqy irikteý. Ol tek – shart. 2. Balanyń qabiletiniń kesh ashylýy múmkin.
Nege daıyndy kóshirtemiz? Jazý mehanızmin úıretýimiz kerek. (mátin boıynsha sýret saldyrý) Bala tejelmeı ishki oıyn syrtqa shyǵara bilý kerek. Sol boıynsha sózdik qory damıdy. Balada ishki taldaý bolady. Qınalǵannan oqýshy kemimeıdi. Ár oqýshy jeke tulǵa bolatyn bolsa, ol ujymda tárbıelenedi. Ár balanyń qarym – qatynas, til, is - áreket, zeıin, túısik, qabyldaýy, es, oılaý jáne qıaly, sezim, erigi ár túrli. Balany obekt retinde qaramaı, sýbekt retinde qaraýymyz kerek. Bilimdi daıyn kúıinde bermeı, balanyń ózin oılantý, naqtylatý, qorytyndy shyǵarý, salystyrtý, qarapaıymnan kúrdelige kóshý. Bala berilgen jumystyń jaýabyn tapqansha, úndemeý. Sabaqtarda tirek sıgnaldaryn paıdalaný. Kitapty japqyzyp, ár oqýshyǵa aq qaǵaz taratyp, soǵan syzdyryp, tekserý.
Túrli jumystardy bastamas buryn, M. Janpeıisovanyń tujyrymdamasy boıynsha balany zertteýden ótkizý kerek. Onyń birneshe kezeńi bar: 1. Daıyndyq kezeńi. 2. balamen tanysý. 3. zertteý ádistemeni qurastyrý. Anyqtaý materıaldaryn jınaý. 4. Jınalǵan materıaldyń sany, sapasy.
Test júrgizý. Onyń úsh túri bar: 1. Qabiletin anyqtaý. 2. Jetistik test. 3. Proektıvtik test (qandaı múmkinshiligi bar) Oqýshylardyń baǵyt – baǵdaryn (qoǵamdyq, jeke, iskerlik) oryndaý múmkindigin, deńgeıin (ózine - ózi senimdi me, istegen jumysyna qanaǵattana ma, belsendilik, jigerlilik bar ma?) aıqyndaý.
Oqýshylardyń zeıin qoıyp oqıtyn jáne jete mán bermeıtin pánderin anyqtap, sebebin naqtylaý. İzdengen muǵalimge ádistemeniń túrleri kóp. Olardy oqýshylardyń jas ereksheligine, oqýshylardyń quramyna qaraı irikteý qajet.
Dástúrli emes sabaqtar: juptasyp oqytý, toptyq jumystar t. b. Qoryta kelgende, teorıany oqýshylarǵa jeńil túrde jetkizý. Olardy oılandyrý, izdendirý, jumys jasatý, jeńilden kúrdelige aýysý.
Muǵalimderge qoıylyp otyrǵan talaptyń biri – úzdiksiz izdený. Muǵalimniń sheberligi – ozyq tájirıbelerdi, ǵylymı jańalyqtardy, ár túrli tehnologıalardy sabaqta qoldana bilýinde.
J. Aımaýytovtyń pikirinshe, adam ómirge ózindik tabıǵı qasıetterimen, qabiletterimen keledi. Al balanyń boıyndaǵy týa bitken qasıetterdi damytatyn – oqytý men tárbıe. 1. Oı - óristiń joǵarylyǵy. 2. Shyǵarmashylyq jáne tıimdi oılaý, pikir aıtý. 3. Kórkemdik áreket. 4. Qatynas jáne belsendilik. 5. Qozǵalǵyshtyq.
Balalarmen jumys isteýdi mynadaı kezeńderge bólýge bolady: 1. bala boıyndaǵy qabiletterdi baqylaý. 2. potensıaldy múmkindikterin anyqtaý. 3. este saqtaýy. 4. kózben sholyp analız – sıntez jasaý. 5. sózden tikeleı analız – sıntez jasaý. 6. pikirindegi dáldik, tolyqtyq, júıelilik.
«Oqý men jazý arqyly túrli tehnologıany paıdalana otyryp, oılaýdy damytý» - ustaz ben oqýshyny izdenýge jeteleıtin, shyǵarmashylyq shabyt beretin, tolǵanyp júrgen máselelerdi sheshýge baǵyt beretin, bolashaqqa degen úmitti arttyratyn sáýle dep oılaımyn.
Osyǵan oraı oqýshylarymnyń jumystaryn usynyp otyrmyn. 4 - synypta «Aýyl – aımaq, kórshi – kólem, aralas – quralas, aǵaıyn – týǵan, dástúr, ádet – ǵuryp, tatý – tátti» tirek sózderimen oqýshylar túrli taqyrypta áńgimeler jazdy.
Aýyl – aımaq.
Bizdiń aýyl Qaratas aýylymen jaqsy qarym – qatynas jasaıdy. Úıdi – úıge shaqyryp aralas quralas bolyp, syı – qurmet kórsetedi. Birimen – biri óte jaqsy qatynasta. Bári bir anadan týǵan aǵaıyn sıaqty. Osy halyqtyń bir ereksheligi – dástúri, salty, ádet – ǵurpy ózgeshe. Biz tatý – tátti ómir súrip jatyrmyz.
Kóktemniń bir kúni.
Alaqaı! Kóktem keldi! Kún ashyq. Aspanda bult joq. Jelde joq. Ǵabıt ormannyń ishinde raqattanyp, taza aýa jutyp, serýendep júr. Aınala qalyń orman. Qaıyń, qaraǵaı, kishkene terekter de jaıqalyp ósip tur.
Ormanda Naýryz toıy bastaldy. Bulbuldar saıraı jóneldi. Olarǵa janýarlar, qustar, qurt – qumyrsqalar qosylyp, tamasha orkestr qurdy. Kishkentaı balapandar uıalarynan moınyn sozyp qarap tur. Ormandaǵy barlyq janýarlar men jándikter oıanyp, kóktemdi qarsy alyp, toılap jatyr. Bul – kóktem kúniniń bir sáti.
Kósherbaev Sábıt
Jazǵyturym.
Qaharly qystan keıin jyly shyraıly kóktem keldi. Al uıqyshyl jer bolsa, uıqysyn qımaı endi ǵana oıanyp jatyr. Sábı jerdi oıatqan – nury mol Kún – ana! Qar bolsa jylaǵan baladaı kúnge ókpelep, kóktemge renishin bildirip, jerge birte – birte sińip ketip jatyr. Jerge shópter qyltıyp shapshań óse bastady. Aǵashtar da Kún qushaǵyna enip, búrshik ata bastady. Osynshama qysqa ýaqytta jer jasyl jibekke orandy. Qustar jer betin, ana balasyn súıip jatqandaı jerdi shoqyp júr. Qýanyshtary qoınyna syımaǵan qarǵalar, jerdi qanattarymen qaǵyp, kóktemdi qarsy aldy. Bul kezeńde ózen de tynysh jatqan joq. Ústindegi seńder sulý aqqýdaı baısaldy júzip bara jatyr. Osy sátte kún kúrkiredi, bulttar kúndi qyzǵanyp túnerip ketti. Biraq kún nurymen qara bulttar appaq mamyq bultqa aınaldy.
Bólekova Áıgerim
Ótirik óleń.
Túlkimenen dos boldym
Arystanmen shóp ordym
Qasqyrmenen mal baǵyp
Balyqpenen án saldym
San esim. Ótirik óleń.
Eki maımyl úrdi
Bilekterin túrdi
Janjaldasyp joqqa
Birin – biri súıdi
Qumyrsqa bolady eken óte myqty
On bes aıýdy birden jyqty
Barlyq ańdy teń kórmeı, jeńip tastap
Ermahanmen jekpe – jek shyqty myqty.
Jańyltpash.
Sabaqqa men keshe bardym,
Kesh barsam da «bes» aldy
Shym – shytyryq esepti
Oılanbastan sheshe aldym.
Shylaý. Kóktem.
Jaıma shýaq jyly kóktem keldi me?
- Keldi.
- Balalar oınap, shoq gúlderdi terdi me?
- Terdi.
- Kóktem saǵan unady ma?
- Unady.
- Nege?
- Japyraqtar kúnde jaınap turady.
«Damý men bilim eshbir adamǵa berile nemese aıtyla salatyn nárse emes, oǵan qol jetkizgisi kelgen árbir jan ózi kúsh salýy tıis» degen eken Dısterverg. Sondyqtan, jas urpaqqa bilim men tárbıe berýdiń jańa tásilderi, túrli tehnologıa, ıdeıalar qajet. Muǵalimniń róli habarlaýshydan uıymdastyrýshyǵa ózgerip, oqýshylarǵa baǵyttalǵan qazirgi tehnologıalardy paıdalana bilýi tıis.
Bilimdi bergende: 1. ǵylymı túrde júıesin saqtap berý. 2. bilim mazmunyn túbegeıli ózgertý. 3. tanymdy oısha aıqyndaý. 4. oı baılanystarynyń júıesin qura bilý. 5. balanyń oıyn muǵalim júıege keltirý. Jalpynyń jekege, jekeniń jalpyǵa qatynasyn uǵyndyrý. 6. balanyń sezimin oıata otyryp, áser etý bolmasa, ǵylymı oılaý qalyptaspaıdy. Oqý áreketi bazalyq baǵdarlamada, berilgen tapsyrmalar, berilgen erejeler boıynsha júzege asady. Al modýldyq oqytý boıynsha, oqý tanymdyq, motıv. (ishteı talpyný, bul ne? degen suraq bolady)
2. motıvti sheshýge baǵyttalǵan jumys.
3. Naqty tapsyrmany sheshý úshin shartyn jasaý (aldyńǵy áreketti baqylaıdy)
4. Balanyń ózi oqý áreketine oı júgirtý.
5. balada qarapaıym oılaý emes, ǵylymı oılaý paıda bolady.
Shemany beremiz, sol boıynsha balada oılaý, qorytyndy shyǵarý, óz oılaýy, óz baqylaýy, mazmundyq taldaýy bolady. Oqý áreketinsiz teorıalyq oılaý bolmaıdy. Damý balada tejeledi, eger muǵalim ózi qarapaıym oılaýda bolsa. Kim izdenip jumys jasaǵysy keledi, kim jańasha jasaǵysy keledi – ol jasaıdy. Modýldyq oqytý júıesindegi negizgi maqsat balany tabandylyqqa, shydamdylyqqa úıretý. (durys emes degen sózdi aıtpaý) 1. Balalardy alǵashqy irikteý. Ol tek – shart. 2. Balanyń qabiletiniń kesh ashylýy múmkin.
Nege daıyndy kóshirtemiz? Jazý mehanızmin úıretýimiz kerek. (mátin boıynsha sýret saldyrý) Bala tejelmeı ishki oıyn syrtqa shyǵara bilý kerek. Sol boıynsha sózdik qory damıdy. Balada ishki taldaý bolady. Qınalǵannan oqýshy kemimeıdi. Ár oqýshy jeke tulǵa bolatyn bolsa, ol ujymda tárbıelenedi. Ár balanyń qarym – qatynas, til, is - áreket, zeıin, túısik, qabyldaýy, es, oılaý jáne qıaly, sezim, erigi ár túrli. Balany obekt retinde qaramaı, sýbekt retinde qaraýymyz kerek. Bilimdi daıyn kúıinde bermeı, balanyń ózin oılantý, naqtylatý, qorytyndy shyǵarý, salystyrtý, qarapaıymnan kúrdelige kóshý. Bala berilgen jumystyń jaýabyn tapqansha, úndemeý. Sabaqtarda tirek sıgnaldaryn paıdalaný. Kitapty japqyzyp, ár oqýshyǵa aq qaǵaz taratyp, soǵan syzdyryp, tekserý.
Túrli jumystardy bastamas buryn, M. Janpeıisovanyń tujyrymdamasy boıynsha balany zertteýden ótkizý kerek. Onyń birneshe kezeńi bar: 1. Daıyndyq kezeńi. 2. balamen tanysý. 3. zertteý ádistemeni qurastyrý. Anyqtaý materıaldaryn jınaý. 4. Jınalǵan materıaldyń sany, sapasy.
Test júrgizý. Onyń úsh túri bar: 1. Qabiletin anyqtaý. 2. Jetistik test. 3. Proektıvtik test (qandaı múmkinshiligi bar) Oqýshylardyń baǵyt – baǵdaryn (qoǵamdyq, jeke, iskerlik) oryndaý múmkindigin, deńgeıin (ózine - ózi senimdi me, istegen jumysyna qanaǵattana ma, belsendilik, jigerlilik bar ma?) aıqyndaý.
Oqýshylardyń zeıin qoıyp oqıtyn jáne jete mán bermeıtin pánderin anyqtap, sebebin naqtylaý. İzdengen muǵalimge ádistemeniń túrleri kóp. Olardy oqýshylardyń jas ereksheligine, oqýshylardyń quramyna qaraı irikteý qajet.
Dástúrli emes sabaqtar: juptasyp oqytý, toptyq jumystar t. b. Qoryta kelgende, teorıany oqýshylarǵa jeńil túrde jetkizý. Olardy oılandyrý, izdendirý, jumys jasatý, jeńilden kúrdelige aýysý.
Muǵalimderge qoıylyp otyrǵan talaptyń biri – úzdiksiz izdený. Muǵalimniń sheberligi – ozyq tájirıbelerdi, ǵylymı jańalyqtardy, ár túrli tehnologıalardy sabaqta qoldana bilýinde.
J. Aımaýytovtyń pikirinshe, adam ómirge ózindik tabıǵı qasıetterimen, qabiletterimen keledi. Al balanyń boıyndaǵy týa bitken qasıetterdi damytatyn – oqytý men tárbıe. 1. Oı - óristiń joǵarylyǵy. 2. Shyǵarmashylyq jáne tıimdi oılaý, pikir aıtý. 3. Kórkemdik áreket. 4. Qatynas jáne belsendilik. 5. Qozǵalǵyshtyq.
Balalarmen jumys isteýdi mynadaı kezeńderge bólýge bolady: 1. bala boıyndaǵy qabiletterdi baqylaý. 2. potensıaldy múmkindikterin anyqtaý. 3. este saqtaýy. 4. kózben sholyp analız – sıntez jasaý. 5. sózden tikeleı analız – sıntez jasaý. 6. pikirindegi dáldik, tolyqtyq, júıelilik.
«Oqý men jazý arqyly túrli tehnologıany paıdalana otyryp, oılaýdy damytý» - ustaz ben oqýshyny izdenýge jeteleıtin, shyǵarmashylyq shabyt beretin, tolǵanyp júrgen máselelerdi sheshýge baǵyt beretin, bolashaqqa degen úmitti arttyratyn sáýle dep oılaımyn.
Osyǵan oraı oqýshylarymnyń jumystaryn usynyp otyrmyn. 4 - synypta «Aýyl – aımaq, kórshi – kólem, aralas – quralas, aǵaıyn – týǵan, dástúr, ádet – ǵuryp, tatý – tátti» tirek sózderimen oqýshylar túrli taqyrypta áńgimeler jazdy.
Aýyl – aımaq.
Bizdiń aýyl Qaratas aýylymen jaqsy qarym – qatynas jasaıdy. Úıdi – úıge shaqyryp aralas quralas bolyp, syı – qurmet kórsetedi. Birimen – biri óte jaqsy qatynasta. Bári bir anadan týǵan aǵaıyn sıaqty. Osy halyqtyń bir ereksheligi – dástúri, salty, ádet – ǵurpy ózgeshe. Biz tatý – tátti ómir súrip jatyrmyz.
Kóktemniń bir kúni.
Alaqaı! Kóktem keldi! Kún ashyq. Aspanda bult joq. Jelde joq. Ǵabıt ormannyń ishinde raqattanyp, taza aýa jutyp, serýendep júr. Aınala qalyń orman. Qaıyń, qaraǵaı, kishkene terekter de jaıqalyp ósip tur.
Ormanda Naýryz toıy bastaldy. Bulbuldar saıraı jóneldi. Olarǵa janýarlar, qustar, qurt – qumyrsqalar qosylyp, tamasha orkestr qurdy. Kishkentaı balapandar uıalarynan moınyn sozyp qarap tur. Ormandaǵy barlyq janýarlar men jándikter oıanyp, kóktemdi qarsy alyp, toılap jatyr. Bul – kóktem kúniniń bir sáti.
Kósherbaev Sábıt
Jazǵyturym.
Qaharly qystan keıin jyly shyraıly kóktem keldi. Al uıqyshyl jer bolsa, uıqysyn qımaı endi ǵana oıanyp jatyr. Sábı jerdi oıatqan – nury mol Kún – ana! Qar bolsa jylaǵan baladaı kúnge ókpelep, kóktemge renishin bildirip, jerge birte – birte sińip ketip jatyr. Jerge shópter qyltıyp shapshań óse bastady. Aǵashtar da Kún qushaǵyna enip, búrshik ata bastady. Osynshama qysqa ýaqytta jer jasyl jibekke orandy. Qustar jer betin, ana balasyn súıip jatqandaı jerdi shoqyp júr. Qýanyshtary qoınyna syımaǵan qarǵalar, jerdi qanattarymen qaǵyp, kóktemdi qarsy aldy. Bul kezeńde ózen de tynysh jatqan joq. Ústindegi seńder sulý aqqýdaı baısaldy júzip bara jatyr. Osy sátte kún kúrkiredi, bulttar kúndi qyzǵanyp túnerip ketti. Biraq kún nurymen qara bulttar appaq mamyq bultqa aınaldy.
Bólekova Áıgerim
Ótirik óleń.
Túlkimenen dos boldym
Arystanmen shóp ordym
Qasqyrmenen mal baǵyp
Balyqpenen án saldym
San esim. Ótirik óleń.
Eki maımyl úrdi
Bilekterin túrdi
Janjaldasyp joqqa
Birin – biri súıdi
Qumyrsqa bolady eken óte myqty
On bes aıýdy birden jyqty
Barlyq ańdy teń kórmeı, jeńip tastap
Ermahanmen jekpe – jek shyqty myqty.
Jańyltpash.
Sabaqqa men keshe bardym,
Kesh barsam da «bes» aldy
Shym – shytyryq esepti
Oılanbastan sheshe aldym.
Shylaý. Kóktem.
Jaıma shýaq jyly kóktem keldi me?
- Keldi.
- Balalar oınap, shoq gúlderdi terdi me?
- Terdi.
- Kóktem saǵan unady ma?
- Unady.
- Nege?
- Japyraqtar kúnde jaınap turady.
«Damý men bilim eshbir adamǵa berile nemese aıtyla salatyn nárse emes, oǵan qol jetkizgisi kelgen árbir jan ózi kúsh salýy tıis» degen eken Dısterverg. Sondyqtan, jas urpaqqa bilim men tárbıe berýdiń jańa tásilderi, túrli tehnologıa, ıdeıalar qajet. Muǵalimniń róli habarlaýshydan uıymdastyrýshyǵa ózgerip, oqýshylarǵa baǵyttalǵan qazirgi tehnologıalardy paıdalana bilýi tıis.
You Might Also Like
-
Páni: Qazaqstan tarıhynan áńgimeler
