InfoHub Logo

Aǵa!

Osy bir sózdi qaǵazǵa asyǵys túsirsem de, ary qaraı ne jazarymdy bilmeı, ishteı mújilip uzaq otyrdym. Sózdi bastar aldynda ózimniń bul oqys qylyǵymdy aqtaý úshin alystan oraǵyta sóılep, birdeńe dep kirispe jasaǵanym jón tárizdi. Biraq, olaı etsem, sezdirermin-aq degen nıetpen kópten beri jınap-terip júrgen az ǵana oıymdy, mańdytyp jetkize almaı, berekesin ketirip alatyn sıaqtymyn. Sosyn, ne de bolsa bárin tótesinen bastaǵym, ishime jınalǵan azdy-kópti sezim-qusany bir demde túgel aqtaryp salǵym keldi. Qaıtadan oılanyp, aınyp qalmaı turǵanda kóńilimde juptap júrgenniń bárin asyǵys qaǵazǵa túsirip, sizdiń nazaryńyzǵa usynsam dep nıet ettim.

Bastap alyp, taǵy da tosyrqap, qaradaı qınalyp otyrǵanymdy qarashy. Osy tilekti dál qazir iske asyrýdyń sonshalyqty qıyn ekenin sezgendikten, qalamym da dirildep, júrisinen jańylyp qala beredi. Sonda da siz kinálamas, meniń jan dúnıemdegi alasapyran qubylystardy jartylaı bolsa da túsiner, sóıtip osy jazǵanymdy tym jyly bolmasa da, áıteýir qabyldaı alar degen nesıe úmitpen oıymdaǵynyń bárin iriktep aıtyp salmaqpyn. Óıtkeni tonnyń ishki baýyryndaı bolyp aralasyp ketpegen, sezimi jat kisige jan azabyn, júrek syryn ózimsingen erkin minezben taısalmaı ashyp salý eki qyzdyń biriniń qolynan kele bermeıtin ońaı sharýa emes. Tipti onyń ústine eresek, erkek kisige joly jińishke áıel zatynyń hat jazýy saltymyzda joq, sondyqtan meniń bul ábesteý qadamym adamdy bir túrli tosyrqatyp tastaıtyn óreskel qylyq bolyp kórinýi ábden múmkin. Tipti búgingi jıyrma biorinshi ǵasyrdyń ózinde de, «tym tótesinen ketipti, ádepsiz eken» dep sókpeńiz, aǵa! Eger sizdiń ornyńyzda basqa bireý bolsa, meniń mundaı tótenshe sharýaǵa táýekel ete alar ma edim, kim bilsin.

Osy kóktemde men qoltyǵynan ustap, kóńil qosyp júrgen jigitim Káben armıa qataryna shaqyrylǵan bir joldasynyń qoshtasý keshine ertip apardy. Oıyn-toı, saýyq-saıran dese, janyp ketetin jastar emespiz be. Jastyq jelik baratyn jerimizdiń alystyǵyna da qaratqan joq. Jınalǵandardyń bári — ózimiz qatarly, onyń ústine aralas-quralas júretin tanystar. İship-jeýden góri bıge, oıyn-saýyqqa beıim jastardyń otyrysynda aıǵaı-shý, qımyl-qozǵalys basymyraq bolatyn ádeti.

Bir úzilis jasap, dastarqanǵa qaıta otyrǵan kezimizde, qatarymyzdyń taǵy da tolyǵa túskenin ańǵardym. Jańadan kelgen eki-úsh bozbalamen birge stoldyń tór jaǵyna, búgingi qurmet ıesi Botannyń qasyna taǵy bir jigit jaıǵasypty. «Dap-dardaı bolyp jastardyń arasynda bul kisiniń nesi bar eken?» dep ishteı onyń bul otyrysyn jaqtyrmaı qalǵanym shyn. Óıtkeni jigitter bolmasa da, qyzdar jaǵy eminerkin otyrýǵa osyndaı úlkendeý kisilerden ımenedi ǵoı. Endi alǵashqy kezdegideı Kábenniń qushaǵyna kire ornyǵýǵa múmkindik joq, kádimgi syzylǵan sypaıy qalypqa kóship qalǵanymyzdy baıqadym. Biz ǵan emes, baǵanadan syńqyldap estilip otyrǵan qyzdardyń da kúlkisi saıabyrsyp, keıbir sózsheń jigitter de jaıbaraqat áńgimege aýysqan sıaqty.

Kósh basshysy asaba endigi sózdi ortamyzdaǵy jańa qonaqqa berdi. Sol kezde baryp sypaıylyq úshin, men de bir sát únnen tyıylyp, ol kisige lajsyz nazar aýdara qaradym. Alǵashynda syrt pishini myna yrdý-dyrdý ortaǵa úılespeıtin tym baısaldy kóringen eresek jigit ornynan turyp, sóıleı bastasymen, aqjarqyn, ázilqoı janǵa aınalyp qoıa berdi. Kishirekteý qońyrqaı kózderine kúlki úıirilgen qalpy jatyqqan ashyq daýsymen ázilge súıeı, áserli tilek aıtqany — sol kúıi esimde. Sol turǵan turysy, sóılegen sózi, qaraǵan kózqarasymen kóbine paryqsyzdyq tán myna otyrǵan balǵyn jastardyń arasynda ala bóten erekshe kóringeni kúmánsiz. Biraq jurttyq oǵan áýzqoılyǵy men tańyrqaýy aralas kózben kóńil bura qarap qalǵandaryn ańǵardym.

Jastardyń janaryna iligip, ásershil kóńildi ajarlandyra túsken osy bir súıkimdi qonaq kim deısiz ǵoı. Ol... Siz bolatynsyz, aǵa.

ÓZgeler sıqty men de sol sátte alǵash ret baıyptaı qarap, jańaǵydan sál basqashalaý áser alǵandaı boldym. Sizdiń boıyńyzda, men kórip júrgen jandarǵa uqsamaıtyn, olardan tabyla bermesbir erekshelik bar sıaqty sezindi. Ol ereksheliktiń naqty nendeı nárse ekenin ajyratyp, atyn atap, túsin tústep berý meniń qolymnan kele qoımas-aý. Áıteýir, siz qaraǵan kezde júregim bir aýnap túskendeı bolyp, jan dúnıemniń dir ete qalǵanyn bilem. Meniń tynyq kóńilimdi alaı-túleı etkizip, býyrqantyp, bulqyntyp ótken keremettiń qandaı qudiret ekenin sol sátte tanyp-bilýge, tushshynyp, uǵyp qalýǵa qaıdan mursham kelsin.

Tek artynan ǵana, onda da birneshe kún ótkennen keıin baryp, osynyń bári ózi qalaı bastalyp edi degendi esime shym-shymdap túsire bastaımyn ba? Sonda ǵana áli qıynshylyq kórmeı, kezdeısoq soqqyǵa ushyraýdy bilmegen jas júregimniń áldeneni aýyrsynyp, daǵdydan tys ózgeshe soǵatynyn da ańǵardym. Jópsheńki adamdardy qataryma alǵym kelmeı, pańdana basyp júretinimdi de, ózime peıil bildirgen bozbala kórsem, qasaqana dińkesin qurtyp, jóndi jaýap bermeı qoıatynymdy sol minezime bola keıbir qyzdardyń meni jek kóretinin de jasyrmaımyn. Al meniń uǵymymda mundaı qylyqtardyń teńesi joq. Óıtkeni sońynan qansha kóz ilestirip júrgen óńi-jibi túzý árbir boıjetkenniń tákapparlana keýdesin kóterýge, óz sulýlyǵyn ózgege qurmettete bilýge haqysy bar. Osyndaı unamsyzdaý minezdiń salqyny sol keshte de baıqalýy ábden múmkin edi.

Osynda menshikti jigittiń qasynda otyrǵan eki-úsh qyzdyń qarasy kórinedi. Biriniń qoltyǵyna biri jarmasyp kelgen, tipti keıbiri áli jigitpen jýysýdyń qyzyǵyn tata qoımaǵan ózge qurbylaryna qaraǵanda olar, árıne, ózderin tájirıbeli ári baqyttyraq sezineri sózsiz. Bulardyń arasynda meniń mereıim tipten ústem bolatyn. Meniń Kábenniń osynda júrgen jigitterdiń bárine ózgeshe ekenine, olardan bir ıyq, bir bas joǵary turaryna kim daýlasar eken. Burynǵynyń batyrlaryndaı ıyqty kelgen, uzyn boıly jas jigittiń solqyldaǵan qypsha beli, symbatty tulǵasy qandaı?

Bir jaq janyna arshyla taralǵan tyǵyz buıra shashy men appaq maıdaıly, oǵan jalǵas sholaqtaý qyr muryny tutasa jarasyp, ózgeshe bir ásem bitim tanytady. Onyń óstine meniń Kábenim osy shaǵyn qalaǵa esimi málim bolyp qalǵan úmitker sportshy, erkin kúresten birinshi razrády bar. Ózine ózi qatty qarap, qashanda sporttyq babyn saqtaýǵa tyrysyp júrgeni. Ústine qylshyq jýytpas kirpıazdyǵy bylaı qoıǵanda, kıimdi de keremet sán kıine biledi. Endeshe mundaı úlgili bozbala qaı qyzdyń da qoly jetpes aq boz armany emes pe. Sondaı jigittiń meniń qasymda bolyp shyqqanyna talaı qyzdyń ishi qyzǵanyshtyń qyzyl masaǵy tyrnalaı jónelgen bolar-aý.

Osylaısha, kórkeıip, esh jańdy shıregine iligisi kelmeı, pańdanyp otyrǵan kóńil Sizdi kórisimen, qaradaı qulazyp, quldyrap tómen túse bergendeı boldy. Qyj-qyj qaınaǵan naǵyz dýmandy ortada otyryp-aq, kóńilim pásten jabyrqaı bastadym. Endi kúlkiden de, qımyldan da tyıylyp, Kábenniń qasynda únsiz otyrdym da qoıdym. Siz jaqtan kóz ala almaı, qadalyp qalǵanymdy edáýir ýaqyt ótkennen keıin baryp qana ańǵardym. Bul qylyǵymnyń ábesteý ekenin sezgen sátte, eptep qyzaryp ta ketken bolýym kerek.

Ańǵarǵan joqsyz, búkil kesh boıyna men soǵys qımylyn baqylaǵan qolbasshydaı kóńil dúrbimdi aýdarmaı, Sizdi qadaǵalaýmen boldym. Jańaǵy bir oǵash árketimnen keıin qyzǵa tán názik ákkilikpen, eshkimge sezdirmeı, sizdiń árbir qımyl-qozǵalysyńyzdy týra qaramastan da, kóz qıyǵyn salyp, ańdyp otyryppyn. Siz meniń kózimnen birer mınýtqa tasalanyp, syrtqa shyqqanda, ıa kórshi bólimge kirip ketkende de dál qasyńyzda turǵandaı ne istep, ne qoıyp jatqanyńyzdy ózime beımálim bir ishki sáýleniń qýatymen sezinetinmin. Aqyldan tys belgisiz bir kúshtiń yrqynan shyǵa almaı, kóńil tyńshysyn kesh boıy neǵyp Sizdiń sońyńyzǵa salyp qoıǵanymdy ózim de es toqtatyp uǵa alǵanym joq sol joly.

Áıtse de Sizdiń qaı qasıetińizge nemese qylyǵyńyzǵa bola osynsha pende bolyp baılanyp qalǵanymdy áli kúnge ornyqty, oryndy sebep taba almaı, qınalamyn.

Múmkin, Sizdiń syrt pishinińizden, ózińizdi ustaýyńyzdan bir erekshelik, ózgede joq oqshaý qasıet tapqan shyǵarmyn. Bir oılap qarasam, Sizde alyp bara jatqan ádemilik, er adamǵa laıyq tartymdylyq ta bálendeı baıqala qoımaıtyn sıaqty. Bet-júzi, syrt pishini sizdikine uqsas adamdar ómirde tolyp jatyr. Endeshe solardyń bárine bar yqylasymdy qotara aýdarmaıtynym nesi?

Álde, Sizdiń ashyq ta, sypaıy minezińiz ázilmen ádiptelse me, tórkini oıly ekeni seziletin sózderińiz qozǵaýsyz tunyp jatqan sezim dúnıesine ushqyn tastaǵan bolar ma? Jan dúnıemdi jalap, jalańdatqan tótenshe órt sol ushqynnan qashyp, laý ete túsken shyǵar.

Álde... Joq, joq, sabylyp qansha sharq ursam da, sol belgisiz sebeptiń bastaý kózin tap basyp, taba alatyn túrim joq. Sonda da, Sizdiń janaryńyzǵa jolyǵyp qalyp, jalt etip, qashyp qutylǵan saıyn jan dúnıeńizge qatysty únemi tyń málimet alyp otyrdym. Kózimiz eń birinshi jolyqqan kezde Siz óz jasyńyzǵa qaraǵanda shaý tartyp, sharshap qaljyraǵan adam sıaqty kórindińiz. Jalyndaı jolyqqan janarlarymyzdyń uzaǵyraq ushtasyp qalǵany osydan keıin. Eki betimniń ushy lyp etip ysyp shyǵa keldi de, kirpikterimdi jalp etkizip, janarymdy asyǵys qymtaı qoıdym. Ómirimde tuńǵysh ret balasynan qaımyǵyp, kózimdi alyp qashqanym, ózimdi qaıda qoıarymdy bilmeı, sasqalaqtaǵanym osy shyǵar. Sol kózqaras maǵan mazasyzdyq pen belgisiz qorqynysh tastap qana ketken joq. Siz sol joly adamnyń ishindegisin oqyp qoıatyn, rýhanı kózi qyraǵy, oıy tereń aqylgóı sıpatynda esimde qaldyńyz. Onan keıin kózderińizge árbir jolyqqan saıyn Sizdiń jan dúnıeńiz jaıly mendegi málimetter molyǵyp, baıı tústi.

Shynynda da, tynyshtyǵymdy shaıqap, kóńilime daýyl soqtyryp ótken qubylys — Sizdiń sol bir erekshe kózqarasyńyz bolar-aý. Múmkin, ol kózqaras basqalar úshin tym erekshe, qudiretti bolyp kórinbeıtin de shyǵar. Sol kózderden basqa eshkimnen baıqamaǵan bir jylylyq pen jas janyma azyq bolar mol qazyna taýyp alǵandaı sezinip, qatty qýanǵanymdy artynan ańǵardym.

Men jan dúnıemizdi jarqyraı kórsetken uıaly qońyrqaı kózderdiń bar qunarynan aıyrylǵym kelmeı, qaıta-qaıta qunyǵym qadala bergim keldi. Siz meniń osy bir ábesteý áreketimdi, árıne, baıqamaı qalýyńyz múmkin emes. Sosyn, kózińizdi men jaqtan alyp qasha bergenińizdi, onyń ishinen men álginde ǵana taýyp, aıaq astynan kenelip qalǵan mol qazynany qyzǵyshtaı qoryp, qymtaı bergenińizdi dereý baıqap úlgerdim. Ózim sýsap, izdep otyrǵan sol bir tosyn oljadan op-ońaı aırylyp qalýǵa tipti de kóngim kelmegen.

Munan soń janaryńyzdan ózińizge toqtam salyp, sezim kúıińizdi ýystan shyǵarmaı, baǵyndyryp otyrǵanyńyzdy kórdim. Aqyl men sezim qatar taıtalasqan uıaly janaryńyzǵa ózińizge jaraspaıtyn basqa janǵa laıyq jalǵan kózqarasty alyp shyqpaq boldyńyz. Biraq onyńyz sátsiz áreket edi. Siz ishki álemińizdegi qubylystardy búrkemeleýge, sezimińizdi tizgindep tutqyndaı bilýge múlde qaıýiletsiz ekensiz. Men tipti Siz jaqqa bir-eki qaraǵannan keıin-aq, ózińizdi-ózińiz ustaýǵa tyrysyp, ishteı qalaı alysyp otyrǵanyńyzdy sezdim.

Osyndan-aq óz qastaryńyzǵa, rýhanı álemińizdi ár túrli pendeshilik las dúnıelermen bylǵanbaı, taza kúıinde saqtalyp kele jatqanyn qapysyz ańǵarýǵa bolatyn edi. Kózińizben bet-pishinińizden, tipti qımyl-qozǵalysyńyzdan da oı-sezimińiz qara kórsetip, belgi berip otyrady. Osyny ańǵarǵanda lyp etken qýanysh samaly meniń janyma da sebezgilep, tazalyq nuryn quıǵandaı edi. Janynda ózine laıyq symbatty da sulý bozbalasy bar, tórt qubylasy túgel jıyrma jasar jas qyzdyń bir kórgen kóldeneń erkekke kózaqy alǵandaı qadala qaraýy bir túrli ekenin bylaı qoıǵanda, jaqsylyqqa aparmaıtyn qylyq dep bilemin.

Bóten adamnyń ishki álemine basa-kóktep barlaý jasaýǵa, tasadan turyp telmire qaraýǵa meniń haqym bar ma edi? Osyndaı ersileý áreketke ımenbeı barýymnyń mánisi ne?

Áldekimder sekildi battıyp turyp, «Siz maǵan unadyńyz» dep qoıyp qalýǵa aýzym barmaıdy. Olaı desem, meniń júregimde tamyr baılap, jas órkendeı qyltıyp boı kórsetip kele jatqan náreste sezimge jasalǵan úlken qıanat bolar edi. Sizdiń maǵan etken áserińiz unatý degen uǵymnan góri tereń ári mańdaıdan urǵandaı taq etkizip ashyq aıtýǵa kelmeıtin tym názik, tym kúrdeli qubylys ekenin sezemin.

Jasyryp qaıteıin, Kábenge deıin de qol ustasyp, qushaq aıqastyrǵan, ıaǵnı, unatqan jigitterim bolǵan. Men «unatqan» dep otyrmyn. Endi Sizdi jolyqtyryp, ekeýmizdiń aramyzda bir beımálim, dereksizdeý qatynas ornaǵannan keıin bul sózdiń maǵynasynyń sonshalyqty qarabaıyr, jupyny ári jadaý ekenin baıqadym. Meniń kókiregimdi sáýlelendirip nurǵa toltyra bastaǵan sony sezimdi aýyzsha beınelep jetkizý múmkin emes sıaqty. Sondyqtan da tunyǵy buzylmaǵan jas janymdy aıaq astynan áýrege balyp, álekke túsirgen bul qubylystyń tylsym qudirettiń ne ekenin men Sizge atyn atap túsin tústep jetkize almaımyn. Oı men tildiń kedeıligi osyndaıda kerek te shyǵar-aı.

...Iá, ishimdeginiń bárin jınaqtap, júıelep jetkize almaı, birde aıtyp birge ketip jatyrmyn.

Sol túni Kábenniń qushaǵynan alǵash ret salqyndyq syzyn túısindim. Ekeýmizdiń qarym-qatynasymyz arzan lázzat izdep, qyzyq qýalaǵan jelókpeleý, jeńiltek jastardyń jalań súıispenshiligimen shekteletinin, qur syrtqa sulýlyqtyń sergek sanaǵa bolmasa, rýhanı túsinispegen jaǵdaıda shynaıy sezimge septigi joǵyn ańǵardym. Kábenniń boıynda qazirgi zamannyń bozbalasyna tán qarymdy qasıetterdiń barshasy bar desem, ony biletinderdiń qaı-qaısysy da jalǵan dep aıta almas edi. Sol qasıetterdi sonsha maqtanysh kórip, úlken mártebe sanaıtynymdy, keı sátte tym tákappar minez tanytýymdy da soǵan baılanysty ekenin nesine jasyraıyn. Ol ekeýmiz únemi bir-birimizdi izdep júremiz, kún saıyn birneshe ret telefondasyp turamyz, kezdesýge shyqpaı qalatyn kúnimiz de sırek. Qalanyń meıramhana, kafelerin bylaı qoıǵanda, túngi klýb, konsert zaldarynda da birge júrip bittik. Bir-birimizdi jaqsy kórýmen shektelip qalmaı, ózara ábden bólisip bolǵan, túsinisip bitken sıaqty edik.

Endi, mine, sondaǵy naym-túsiniktiń, sezim-kúıdiń bári de jelge ushqandaı bolǵany ma? Ol qyzyqtarmen qoshtasqym kelmeıtinin qaıteıin. Biraq... sana-sezimimdi jalǵyz Sizdińbeıneńiz ǵana jaýlap alyp, ómirde ózimmen birge júrer ózge de jaqyn jandardy óktemdikpen yǵystyryp barady. Eń birinshi Kábenmen qosh aıtystym. Sebebin bilgisi kelip qansha qadalǵanymen, bul árekettiń anyǵyna jete alǵan ol joq. Aldynda tas-talqan bolyp ashýlandy, sosyn qolyna júregin ustap, jata qalyp jalyndy. Sonan keıin dúnıeniń úzirinen baz keshken párýaısyz jandaı toryǵý toryna shyrmalyp kete bardy. Onyń da, meniń de, bir-birimizge qanshalyqty emeshegimiz úzilip júrgeni artynan belgili boldy. Arada birer apta ótisimen-aq Kábenniń uzyn boıly jińishke qyzdyń jaraǵan qunandaı bolyp jortyp bara jatqanyn kóripti.

Nárzıa — meniń eń jaqyn dosym. Sol janashyryma men sońǵy kezde basymda bolǵan ózgeris jaıymdy tis jaryp eshteńe degenim joq. Bul meniń syrǵa tastaı beriktigimniń belgisi ǵana emes, boıynda burynnan bir tákkapparlyq minez de ondaı-aq júrek árkettine jibere qoımaıdy. Múmkin, bul qylyǵym durys emes te shyǵar. «Shyǵar» deımin-aý, eń jaqyn dostan syr jasyrýdyń jónsiz saqtyq, ózimshildikten órbıtin egoızm ekeni anyq. Osy beriktigimdi estise, Nárzıanyń meni kózimdi baqyraıtyp qoıyp, «aramsyń» dep aıtyp salaryna daýym joq. Onyń bul baǵasyna jeńistik bermeı, daýlasqanymmen, ishteı ózim de eptep moıyndaımyn. Ári-beri oılap qarasam, eń jaqyn adamyńnan syr búgip qalý — jurt jıi aıtatyn «aramdyq» degen jeksuryn uǵymnyń bir parasy ekeni anyq sıaqty.

Sóz reti kelgende aıta keteıin, aǵa, Nárzıa Sizdi bir túrli jaqtyrmaı qaldy. «Ana bir kisiniń kesh boıy jarbıyp jastarmen birge otyryp alǵany nesi? Onysy baryp turǵan ádepsizdik qoı» deıdi erteńine kesh týraly áserdi ózara bólise qalǵan kezimizde. «Eki inisin óziniń mashınasymen Botannyń ádeıi alyp kelgenin aıtty emes pe? Olardy tastap qaıdan ketsin. Ózderi taǵy alysta turatyn kórinedi» dedim men Sizdi sebepsiz aqtaýǵa tyrysyp.

«Joǵa, qoıshy sony jaqtamaı, — dep Nárzıa qoıar emes. — Aýyz úıde Erık ekeýmiz súıisip tursaq, syrttan kirip kele jatyr. Bizdi kórip, shyǵyp ketýmen jumysy joq. Qaǵyp-soǵyp qasymyzdan óte shyqty. «Senderdiki de durys emes qoı, — dedim men de boı bermeı. — Dáliz degen sóıtip turatyn jer me eken?»

«Kózqarasy sýyq, bir túrli jaǵymsyzdaý eken, — deıdi Nárzıa jeńistik bergisi kelmeı. — Ras, óńi birshama súıkimdi. Biraq, onda turǵan ne bar eken? Qansha úlkeıse de, ádeptilik degendi bilmeıtin sondaı kisilerdi sýqanym súımeıdi». Mine, kórdińiz be, aralarynan qyl ótpeıtin tatý ári ómirge degen kózqarasy ábden úılesken et jaqyn dostardyń Siz týraly oılarynyń ekige jarylǵanyn da jaýap bere almaımyn.

Tek oılańyzshy ózi. Jaqyn dosym bolsa da, Siz týraly teris pikirde júrgen adamǵa jan syrymdy qaıtip sezdirmekpin. Ortan qoldaı azamatty tastap, sol kisige... solaı boldym degendi... qalaı jetkizbekpin... ne betimmen aıtpaqpyn?

Já, ári-beriden keıin áńgime tipti de onda emes.

Sol keshten soń men Sizdi taǵy da birer ret kórdim. Shynymdy aıtaıyn, sol bolmashy, eleýsiz kezdesýge aldymen ózim sebepshi bolyp edim.

Jolyńyzdy ádeıi ańdyp júrip, ańdaýsyz kelgen adamdaı jolyqtym. Siz alǵashynda bir sát tańyrqap, álde sál-pál abyrjyp qalǵandaı kórindińiz. Sosyn, atymdy atap meniń esimimdi aıtqan kezde júregim jarylardyı bolyp qýanǵanymdy endi ǵana moıyndaıynshy «sálemetsiz be?» dedińiz aqyryn ǵana. Súıekke bitken minez mundaı jaǵdaıda da óz yrqyna júrgizedi eken. Sizdiń aldyńyzda qysylǵanymmen únim shyqpaı qaldy degendi aýzyma alǵym kelmeıdi. Basymdy sál ızegenim bolmasa, til qatýdy artyq sanappyn. Sonan keıin ekeýmiz sholaq qana jaýaptastyq. Sizdiń menimen jýǵysyp, áńgimelese túsýge yqylasyńyzdyń bar ekenin emeýrinińizden-aq tanydym. Biraq, taǵy da tákapparlyq pen namysty qaıdaǵy namys deseńizshi aldyna bóget qylyp qoıyp, Sizdiń jetek sózińizge ilespeı, sarań jaýappen ǵana shektelip, bap tanyp turyp aldym. Ekeýmizdiń bir ońasha qalǵan sátimiz osy edi. Budan bylaı ondaı múmkindik bola bere me, joq pa? Sol múmkindikti paıdalana almaı, qoldan shyǵaryp alǵanymdy kórmeısiz be? Qysqasha aıtqanda, Siz ekeýmizdiń áńgimemiz qıyspady.

Keıingi jolyǵysýda da rýhanı uǵysar adamdardaı mandyrtyp sóılese alǵamyz joq. Oǵan sebep meniń tákaparlyǵym ári sol tákapparlyqpen syıyspas qaıdaǵy joq uıalshaqtyǵym bolǵan sıaqty. Sonymen birge bizdiń bir-birimizden jan dúnıemizge jýysa almaı, bógde adamdardaı salqyn aıyrylysýymyzǵa tipti, budan keıin múdde ushyrasa almaýymyzǵa tek ózińiz kinálisiz. Óıtkeni, jaqyndasýǵa sonshalyqty yqylasty, yqylasty emes-aý, yntyq bolǵanyńyzǵa qaramastan, menimen jarytyp áńgimelese alǵan joqsyz. İshki álemińiz menikine sonshalyqty jaqyn bolyp tursa da, bógde adamdaı kibirtektep tartyna sóıledińiz. Sol bir keshte ózińiz sezdirtken ázilqoılyq, sheshendik, aq jarqyn minezdiń qaıda ketkenin tipti de uǵa almadym. Nege sóıttińiz, bilmeımin bylaı qoıǵanda, tisqaqaqan eresek adam emessiz be. Sol kezdeskenimizde, maǵan Siz ómirden jetkilikti baqyt taba almaı, kúıki tirshiliktiń qanjyǵasynda ketken sezimi kebir, biteý jandardyń biri bolyp kórindińiz. Sol sáttegi músápirleý keıipińizdi múlde unata almadym. Sondaı bostyǵyńyz úshin ishteı kúıine, qatty jek kórinimdi, Siz týrasyndaǵy aldamshy sezimniń qurbany bolǵanym úshin aǵyl-tegil eńirep jylǵaym kelgenin nesine búgip qalaıyn. Sodan keıingi meniń shuǵyl sheshimim de ekeýara kerenaý órbigen áńgimeni pyshaqkesti úzgen edi. Basymdy shalqaıta ustaǵan kúıi erinniń ushymen ǵana qosh aıtyp, asyqpaı adymdap kete barǵanym áli esińizde bolar. Sonda Siz meniń sońymnan qýyp jetip bilegimnen ustaǵandy bylaı qoıyp, atymdy atap, toqtatýǵa da jaramadyńyz.

Taǵy bir usaq-túıek jaılardy estip termeleı bersem, Sizdi ǵana kinálaǵym kelgendikten týǵan orynsyz nárse ekenin sol túni-aq túsindim. Sizge ..... kiná artyp, jıyp-terip, min taqqanyma ....... ózińizdi kórip kelgen kúni túni boıy tek Siz týraly oılap uıyqtaı almaǵanym jáne túsiniksiz edi. Osyndaı da qısynsyzdyq bolady eken. Meniń Sizdi sanamnan syzyp, múlde umyttyryp ketermin degen dámemniń jaı ǵana kúpirshilik bolyp shyqqany nesi?

Bizder tym yńǵaısyz ári beımezgil ýaqytta múlde oılamaǵan jerden qapyda ushyrasyp qaldyq qoı. Eger dúnıeniń tórt buryshyna birdeı huqy júrer taǵdyrdyń tóreligine júginer bolsaq, Siz ekeýmizdiń osyndaı kúıde kezdesýimizge múlde jol joq bolatyn. Mynaý jalpaq ǵalamda bir-birimizdiń bar ekenimizdi, álde bir jerlerde eki bólek tirshilik keship jatqanymyzdy eshqandaı sezip-bilmesten-aq, óz betimizben ómir súre berýimizge ábden bolatyn edi ǵoı. Osydan keıin-aq tirliktegi bar múddeńdi, sezim-kúıińdi qaqpaqyl ǵyp oıynshyqqa aınaldyryp jiberetin pátýasyz taǵdyrǵa degen ókpeń ózinen ózi qara qazandaı bolyp shyǵa kelmeı me?

Tabany dáıeksiz tar soqpaqta bolsa da, joq jerden Sizge jolyǵyp qalýym men úshin sheksiz qýanysh sekildi kóringen. Sabama sál túsińkiregen kezde esimdi jıyp, qatty qapaly ekenimdi sezdim. Keýdeni jalaǵan bir ashshy kúıik, ýdaı ókinish tamaǵymda túınelgen aýyr sezimdi óksikke aınaldyryp, talaıǵa deıin tyıyla alsamshy.

Qýanǵam sebebim — ózim boı jete kele ishteı ańsaǵan, kórmesem de, sondaı bolsa eken-aý dep úzdige armandaǵan bir unamdy ıdeal tutqan jannyń men ǵumyr keship otyrǵan mynaý pánı jalǵanda bar bolyp shyǵýy. Menen góri kóılekti buryn tozdyrsańyz da, kúndelikti tirligińiz, barlyq jaǵdaıyńyzdy menikinen góri basqashalaý bolsa da, balalyq qıalymmen sanamdy sýret buryn-aq salynyp qoıylǵan asyl jannyń ómirde bar bolyp shyǵýy men úshin úlken jubanysh.

Qapalanǵan sebebim... Aǵa, ony áýre bolyp túsindirip qaıteıin. Bári, bári aıtpasa da, belgili emes pe? Tek, eske salatynym — bunyń ózi qur qapalyq qana emes, Siz ekeýmizdiń ómirimizde bálkim, menikinde ǵana shyǵar oryny oısyrap-aq turatyn ókinish emes pe? Óıtkeni ... belgili bir jaıdy bajaılap kettim-aı men Sizdi jan-tánimmen qulaı súısem de, shirkin, dúnıe, amal qansha, jaqyndasa almaımyz ǵoı. Jaqyndasqandy qoıyp, tym qurysa, janaryńyzǵa bir sát tapjylmastan telmire qarap, qolyńyzdyń syrtynan sıpaı alarmyn ba deseńizshi.

Janaryńyzdy kózimnen jantalasa alyp qashqan sátte de, men ádeıilep kelip aldyńyzdan jolyǵyp qalǵan kezde de, árıne, Siz ózińizdi toqtatyp, sabyr saqtaýǵa tyrystyńyz. Bálen jyl otasqan úıdegi jubaıyńyzdy oıladyńyz, kishkenelerińiz esińizge tústi. Ar aldynda ǵana emes, jar aldynda da barynsha adal, taza bolǵyńyz keldi. Semá, moral, adamgershilik týraly jastaıyńyzdan sanańyzǵa singen shegedeı berik qaǵıdalardy buzý Siz úshin qoǵam aldyndaǵy zor qylmystaı kóringenin jasyra alar ma ekensiz. Ózgesin bylaı qoıǵanda, meniń on eki de bir gúli ashylmaǵan jas qyz ekenimdi, jarqyn keleshegimdi eske alyp ta, ózińizden ózińiz qymsynyp, qaımyǵyp qalǵanyńyz aıdan anyq. Júziktiń kózinen ótkendeı jas bozbala Kábendi, onyń maǵan degen yqylasyn da eske alǵan shyǵarsyz. Eki jastyń mahabbatynyń arasynda Qodar bolyp kóleńke túsiretinińizdi sezgende, janyńyz túrshigip, shoshyna úrkýińiz de ábden yqtımal ǵoı.

Siz danyshpan aqyl men qoǵamdyq erejeniń qanshalyqty dármensiz tutqyny bolsańyz da, men týraly oılamaı, meni unatpaı tura almaı... tynyńyzǵa senimim kámil. Bul da maǵan úlken..., tym úlken medeý. Ony men Sizdiń alǵashqy kórgendeı emes, bir túrli solǵyn tartyp ózgere qalǵan kózqarasyńyzdan, ózińizben únyńyzdegi beımálim qubylystan-aq uqtym. Maǵan týra qaraýdan qashyp, kózińizdi synaptan syrǵyta berýińizdiń ózi-aq búrkeýge tyrysqan biraz qupıańyzdy aıtyp tur emes pe?

Meniń dostarymnyń, ózim qatarly jas bozbalalardyń maǵan arnaǵan lebiz-iltıpaty, keıbireýleriniń aıryqshayqylasy — top ishinde meniń mártebemdi minbege kótergen shynaıy qoshametteýler.Jaqyn dostarym árqashan qurmetteýge tyrssa, dámeli bozbalalardyń qaı-qaısysy da retin taýyp, maǵan eń jyly degen bir-eki aýyz sózderin aıtyp qalýǵa qumar. Kábenniń qyzǵanshaq minezin, onyń qahary men qaıratyn bile turyp, osyndaı qaýipti iske qadam bastyndar she? Onan keıin men órkókirek bolmaı, kim órkókirek bolsyn.

Munyń bári meniń ajaryma, kerbezdigime jasalǵan qurmet pen qoshamet ekenin ózińiz-aq ańǵaryp otyrǵan shyǵarsyz. Jan dúnıesi tunyp, ásershil, sezimtal adamnyń ózińe yqylasy aýǵan jas arýdy kórip turyp, beı-jaı qalýy múmkin emes degen nyq senimimdi ashyq sezdirýim de sondyqtan.

Birdi aıtyp, birge ketken manadan bergi sezimniń bas-aıaǵyn túgendeı kelgende, aldymen, júrek túbin aǵartyp tildespek te, Siz ekeýmizdiń aramyzda bir ózgeshe názik te muńly sezim kúıiniń qalyptasyp qalǵany daýsyz dúnıe eken. Dál qazir ol shirkinniń atyn atap, túsin tústep, qadirin ketirmeı-aq qoısaq qaıtedi.

Sonan soń... osy ýaqytqa deıin Sizdiń jan álemińizdi syrlas, dos bolmaı-aq dál mendeı tereń túsingen, júrek tilimen dirildeı qabyldaǵan adamdy ataı alasyz ba? Ataı almaıtyn sıaqtymyz. Maqtanyp turyp aıtaıynshy, men Sizdiń ózińizge de tosyn kórinetin, jete málim bolmaýy múmkin keı qasıetterińizdi de tanyp úlgergen, sóıtip Sizdiń jan dúnıeńizge ári ruqsatsyz ári tereńdeı engen beı saýat qonaqpyn. Bundaı suǵanaqtyǵym úshin qalaı uryssańyz da erkińizde.

Men Sizge taǵy bir syrdyń shetin shyǵaraıyn — jaqynyńa Sizdiń áıelińizdi kórdim. Qalaı, qaı jerden jolyqtyrǵanymdy, qaıtip tanyǵanymdy táptishtemeı-aq qoıaıyn. Tek, jasyrýǵa bolmaıtyny — ol kisi maǵan unaǵan joq.

Sizdiń bitimińizge oraı ózimshe laıyqtap, elestetip júrgen beıneden múlde basqasha jan eken. Kóńilińizge kelmesin, áıelińizdi kórip, men Sizdi... qatty aıadym.

Músirkedi dep oılamassyz. Siz áıelden joly bolmaǵan, jalpy joly bolmaıtyn adamsyz. Bunymdy jas qyzǵa jaraspaıtyn kekselik dep uqsańyz, ózińiz bilesiz. Biraq, Sizge kóp nárseni men tek óz júregimniń emeýrinimen aıtyp otyrǵanymdy taǵy da esińizge salyp ótsem qalaı bolar eken.

Sol joly kishi qyzyńyzdy da kórdim men. Ádemi ǵana emes, eki urty tompıǵan, qara kózdi súıkimdi bala eken. /Tifá,tifá deıinshi/. Bir kórgennen-aq júregime jaqyn qabyldap qaldym. Bir túrli joq jerden tabylǵan týysym, jolyqpaı júrgen jazyqsyz jaqynym sıaqty kórinip ketti sol sábı. «Nege meniki bolmady eken? Degen oı da keldi basyma. Men ony qasymdaǵy anasynan, Sizdiń áıelińizden júrek etim julyna qyzǵandym... qyzǵandym

Jer betinde qansha adam bolsa, sonsha qabyldaý, sonsha sezim bar. Áý biri úshin biri jaratylǵan egiz sezimdi adamdardyń osynsha keń dúnıeden birin-biri jańylyspaı dál taba alýy sonshalyqty qıyn ekenin matematıkalyq jolmen-aq dáleldeýge bolar. Yqtımaldyq teorıasy dál osyǵan kerek. Shyn ǵashyq bolyp qosylyp, óle-ólgenshe sol asyl sezimniń áldıimen ótetinder búgingi zamanda sondyqtan da sırek. «Al kúıip-janyp qosylyp jatqandar she? Ondaılar ómirde az emes qoı» dep daý aıtarsyz buǵan. Sol ǵashyqtardyń sezimi máńgilik ómir súretin shynaıy sezim ekenin kepildik bere alasyz ba? Bizdiń múlde beısaýat ýaqytta, qapıada kezdesip qalýymyz da men aıtqan oıdyń dáleli sıaqty.

Eger Siz ekeýmizdiń jasymyz da, otbasy jaǵdaıymyz da ózara sáıkes kelip, bir-birimizge saıma-saı bolyp tursaq, aramyzda osyndaı qudiretti sezim ornyǵa alar ma edi? Tipti, ekeýmiz de óz jaymyzda qalyp, tek Siz salt basty, sabaý qamshyly bolsańyz, men sizdi dál qazirgideı súıe alar ma edim? Sizdiń úsh balańyz ben aıadaı aqyrǵan áıelińizdi tastap, maǵan úılenýge batyldyǵyńyz jetken kúnniń ózinde de, bizdiń baqytty bolýymyz neǵaıbyl. Eger ondaı árketke bara qalsańyz, meniń Sizge degen ulanǵaıyr sezimim sol alǵashqy tunyq tymyq qalpyn saqtaı alatynyna kim kepildik berer. İshteı Sizdi osylaı etse eken dep jylap turyp tilesem de, usynys jasaýǵa aýzm barmas edi. Salqyndaǵan sáttegi sanamnyń ısharaty osy.

Tipti, ári-beriden keıin balalaryńyzdan aıyrǵan adamǵa degen sezimińiz, ol qanshalyqty sulý bolyp, qanshalyqty unatyp tursańyz da, óz qýatyn máńgi saqtaı almaıtyny anyq qoı.

Bul bir túıini, sheshýi joq mahabbat. Oǵan eshkim de kináli emes. Ary ketse qosyla jazǵyratynymyz — taǵdyr.

Sizge kópten beri aıtarmyn, jetkizermin degenim osy edi. Endi bolǵan-bitkeni de sol. Qaıteıin? Qoldan keler qaıran ne? Qaıteıin?..»

* * *

Qyz qalamyn stolǵa qoıdy da, úndemegen qalpy ornynan turyp ketti. Sonan keıin jaılap basyp, terezege qaraı bettegen. Júzin dalaǵa berip, qımylsyz turǵan ásem músindi syrtynan tereze aldyna qoıylǵan manekenge uqsatýǵa bolar edi.

Sharaly janarlardy áp-sátte toltyryp úlgergen ystyq jas qalyń kirpik kemerden asyp, lyqsı domalady. Kózdiń súrmesin erite qýalap, apppaq óńdi aıǵyzdaı taramdaǵan kúıi ıekke qaraı qulap barady. Astyńǵy ernin qaýsyra tistep ún bermeı, tunshyǵa egilgen qyz áli de jańaǵy jansyz músin qalpynda.

Tek eki qoldyń súırikteı saýsaqtary ǵana dirildeı qozǵalyp, tynym tabar emes. Janaryńa jas qana emes, muń da tolǵan kemshiliksiz sulý pishin sonda da pan ári ózgeshe ádemi edi.

Bir attap, eki attap stolǵa qaıta kelgen qyz aqyryn qolyn sozyp, erteden keshke deıin syzǵylaǵan qaǵazdaryn aldy. Saýsaǵyna jumarlana ilingen jazýly paraqtardy keýdesine qysyp, biraz turǵan ol óziniń kúni boıy jazǵan eńbegin — hatty úgitip turyp, asyqpaı jyrta bastady. Uzaq jyrtty. Sosyn terezeniń aldyna keldi de, appaq qardaı bir ýys qaǵazdy syrtqa shashyp jiberdi...

1983

---