InfoHub Logo

Jyl qaıyrý boıynsha on eki jyl aınalǵanda bir múshel tolady. Kóne kóz qarıalar ótken jyldardy eseptegende nemese adam jasyn aıyrǵysy kelgende osy músheldi qolaıly kóredi.

Múshel jasty anyqtaǵanda bir erekshelikti este ustaǵan jón. Iaǵnı, bala 13 jasqa tolǵanda – bir múshel dep qaıyrady da, keıingilerine 12 jyldan qosyp otyrady. Sonda bir múshel – 13 jas, eki múshel – 25, úsh múshel – 37, tórt múshel – 49, bes múshel – 61, alty múshel – 73, jeti múshel – 85, segiz múshel – 97 dep kaıyryp, adam jasyn ońaı shyǵarady.

Ertede túrki qaǵandarynyń biri ózinen birneshe jyl buryn ótken atyshýly bir soǵystyń tásilin úırenbekshi bolady. Biraq ol soǵys qaı jyly ótkenin bilmeı, ábden shatasady. Sonda qaǵan óziniń qaýymyna bylaı depti: «Biz tarıhymyzdy anyqtaýda kóp jańylystyq, al bizden keıingiler budan da jaman jańylysady. Biz endi jyldarǵa at koıaıyq. Bul – bizdiń keıingige qaldyrǵan eskertkishimiz bolsyn», – İle ózeniniń ekinshi basyna aý qurǵyzyp, jabaıy haıýandardy ózenge qaraı qýýǵa buıryq beredi. Nókerler haıýandardy qaýmalap úrkite bastaıdy. Bári birdeı óte almaı, on ekisi ǵana sýdan aman shyqqan eken. Eń aldymen, sýdan ótken tyshqan bolypty. Osydan jyl basy tyshqan atalypty. Odan keıin sýdan sıyr, sosyn barys, qoıan, ulý, jylan, jylqy, qoı, meshin, taýyq, ıt, dońyz ótipti. Sóıtip, árqaısysy bir-bir jyldyń atyn alypty.
Osylaı, on eki jyl bir aınalyp shyqsa, bir múshel jas, eki aınalyp shyqsa, eki múshel jas dep eseptelipti.

13 jas
Joǵarydaǵy múshel jyldardyń árqaısysynyń adam ómirine tıgizer áseri, yqpaly bolady. Alǵashqy múshelde on úsh jastaǵy balanyń eresektik shaqqa ótý kezeńi aıqyndalady. Bul kezeńde er balalardyń daýsy ózgerip, súıegi irilenip, qyz balalardyń dene bitimi súıkimdi bola bastaıdy. Halqymyz osyndaı es toqtatyp, etek jaba bastaǵan jasty «On úshte – otaý ıesi» dep dáriptegen. Balalaryn otbasylyq ómirge baýlýdy qolǵa alǵan. Osyndaı jetkinshek shaǵynda Aqtamberdi jyraý:

Jasym jetip on beske,
Kirer me ekem keń esikke,
Buǵana qatyp, bel bekip.
Eregisken dushpanmen,
Shyǵar kún týsa kúreske! – dep talpynsa, Almajan Azamatqyzy:

On tórtime kelgende,
Salıqaly qyz boldym,
Jibekteı shashyn taldaǵan.., - dep, boıyn kútip, boıjetkendik shaqqa jetkenin ańǵartady.

25 jas
Jıyrma bes jas – naǵyz jigittik jas dep esepteledi. Bul kezde boıdaǵy kúsh-qýat kemeline keledi. Tasyǵan kúsh-qaıratty qaıda jumsaryn bilmeı, jalyndap turatyn kez. Bul dáýrendi Júsip Balasaǵun:

Eń tátti kez – jigittiktiń shaǵy da,
Igiliktiń o da bergen baǵy da, – dep dáriptese, uly Abaı:

Jastyqtyń aty aryndap,
Tas qıaǵa órlediń, – deıdi.

Shal aqyn:
Jıyrma bes – endi kelmes albyrt jassyń,
Qaıratyń qıratqandaı taýdyń tasyn, – dep tamsana jyryna qosqan.

37 jas
Otyz jeti jas – ómirdiń jaqsy-jamanyn, oń-solyn tanyp, aqyl toqtatyp, qyryqtyń qyrqasyna kóterilgen kez. Bul ýakytty J.Balasaǵun:
Jas ta kelip qyryqpenen astasar.
Sol ýaqytta jigittik me qoshtasar, – dep, al Bukar jyraý:

Qyryq degen jasyńyz
Erttep qoıǵan qur attaı, – dep bederlese, Shal aqyn:

Qyryq ta bir jas eken, qyrdan astym,
Kóńildi tasyp júrgen áreń bastym, – dep sabasyna keledi.

49 jas
Qyryq toǵyz jas – boıdaǵy kúsh qaıta bastaǵanymen, kárilikti áli moıyndamaǵan, aqyl-oıy naǵyz kemeline kelgen erdiń jasy.
Bul kezeńdi Buqar jyraý:
Elý degen jasyńyz
O da bir kóshken el eken, - dep tolǵansa, Shal aqyn bul kezeńdi:

Elý de bir jas eken esepteýli,
Eseptep eldiń jónin bilsek deıdi,
Keshegi jıyrma jas qaıtyp kelip,
Kóńilim burynǵydaı júrsek deıdi, - dep keıipteıdi.

61 jas
Alpys bir jas – danalyǵy artyp, ótkenine syn kózben qaraıtyn, táýbege keletin kezeń.
Bul mezgildi Buqar jyraý:
Alpys degen jasyńyz
Qaıǵyly-muńly kún eken, - dep moıyndasa, Shal aqyn:

Alpystaǵy jasyńyz
Qońyr salqyn kún eken, - dep beınelep baryp:

Alpys jas – bul bir ótken ómir sáni,
Alpysta boıda qýat turmas bári, - degen toqtamǵa keledi.

73 jas
Bul múshelde adam kárilikti moıyndap, boıy eńkish tartady, aıaǵy tusalyp, júrip- turýy qıyndaıdy. Bul kezeńdi J.Balasaǵun:
Bul dúnıe kózdiń jaýyn, nuryn alar,
Jasaryp, jas kelindeı yrǵalar.
Qýantar da, jalǵan salar súrginge,
Teris qarar máz qyp qoıyp bir kúnge, - dep sýrettese, Shal aqyn:

Jetpiste jer taıanbaı tura almaısyń,
Moınyńdy jan-jaǵyńa bura almaısyń, - dep kúrsinedi.

85 jas
Seksen bes jas. Bul jasta adam júrip-turýdan, uıqydan qalady. Bala sıaqty ókpelegish bolyp, kúıbeń tirlikke túsedi. Buqar jyraý bul ýaqytty:
Seksen degen jasyńyz
Qarańǵy tuman tún eken, - dep tuqyrtsa, Shal aqyn:

Seksende tuıaǵyńdy serippeısiń,
Selt etip esh nársege elikpeısiń, - dep synap, mineıdi.

97 jas
Toqsan jeti jas. Bul múshelge jetken adamdardyń keıbiri jas baladaı jaýtańdap, kaýqarsyz bolyp qalady. Bul mezgildi Shal aqyn:
Toqsan, sen taman jastyń zory ekensiń,
Súıegiń qartaıǵan soń bor ekensiń,
Toqtynyń balasyna álin kelmeı,
Balańnyń balasyna qor ekensiń, - dep tolǵasa, Mádeli Júsipqojauly:

Toqsan bes toqaılasyp júz keledi,
Kóktem, jaz, kezegimen kúz keledi.
Kúzden soń qaharly qys sıaqty,
Deneńe qyzý emes, muz keledi, - dep túıindeıdi.
Iá, bul jasqa jetken de bar, jetpegen de bar. Degenmen, Alladan sol jasqa jetkizsin dep tileıik. 

---