Muhtar Áýezov «Kókserek» áńgimesi
Sabaqtyń taqyryby: Muhtar Áýezov «Kókserek» áńgimesi.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: oqýshylardyń M. O. Áýezovtiń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly ádebı bilimderin keńeıtý, «Kókserek» áńgimesiniń sújetimen tanystyrý.
2. Tárbıelik: oqýshylardy qorshaǵan ortany aıalaýǵa tárbıeleý.
3. Damytýshylyq: oqýshylardyń ádebı dúnıetanymdaryn keńeıtý, qosymsha derekter arqyly pánge degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý.
Sabaqtyń tıpi: aralas
Sabaqtyń túri: dástúrli
Sabaqtyń ádis - tásili: suraq - jaýap, áńgimeleý, túsindirý, mánerlep oqý
Sabaqtyń kórnekiligi: M. Áýezovtiń portreti, shyǵarmalary.
Pánaralyq baılanys: qazaq tili, tarıh..
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: 1. Oqýshylarmen sálemdesý.
2. Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý.
3. Oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdarý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
1. M. Jumabaevtyń «Tolqyn» óleńin jattaý.
2. Tolqyn kórinisine sýretteme jazyńdar nemese sýret salyńdar.
İİİ. Jańa taqyrypty túsindirý.
1. M. Áýezovtiń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly ádebı bilim berý.
Muhtar Áýezov 1897 jyly qazirgi Semeı oblysy Abaı aýdanynda dúnıege keldi.
Alǵashynda atasy Áýezden musylmansha saýat ashyp, hat tanıdy. Keıin muǵalimder semınarıasynda oqıdy. Tóńkeris qarsańynda Alash qozǵalysynyń Semeıdegi jumysyna qatysady. 20 - jyldary Lenıngrad ýnıversıtetinde, Tashkenttegi Orta Azıa ýnıversıtetiniń aspırantýrasynda oqıdy. Bul jyldary M. Áýezov álem ádebıeti úlgisimen tereń tanysyp, jan - jaqty kemel bilim alyp shyǵady.
M. Áýezovtiń alǵashqy shyǵarmalarynyń kólemdisi de, kórkemi de prozalyq áńgime, poves túrlerinde jasaldy.
M. Áýezov jıyrmasynshy jyldardyń bas kezi men orta sheninde kóptegen áńgimeler («Qorǵansyzdyń kúni», «Jetim», «Jýandyq», «Eskilik kóleńkesinde», «Kim kináli», «Barymta» t. b.) jazyp, olarda eski qazaq aýlynyń alýan túrli áleýmettik shyndyǵyn realısik dástúrde beıneleıdi.
«Qorǵansyzdyń kúni» (1921) – jazýshynyń alǵashqy jaryq kórgen áńgimesi.
Munda Ǵazıza degen panasyz jetim qyzdyń adam aıtqysyz ozbyrlyq, qorlyqqa shydamaı, boranǵa urynyp, úsip ólgeni aıtylǵan. Bul shyǵarmada Aqan sıaqty qara nıet aýyl ákiminiń taǵylyq qylyqtary áshkerelenedi.
«Qorǵansyzdyń kúni» óziniń kórkemdik bitimi jaǵynan qazaq ádebıetine jańa órnek engizdi. Adam ómiriniń qaıtalanbas, dara ereksheligi sheber ashylǵan. Shyǵarmada bolys Aqan, onyń serigi Qaltaı, pák, sábı qyz Ǵazıza, onyń qart ájesiniń beıneleri óte shynaıy kórinedi.
«Jetim» degen áńgimede Qasym atty jetim balanyń qasiretti balalyq shaǵy, Isa degen jamaǵaıynnyń qorlyǵyna shydamaı, aýyldan qashyp shyqqan betinde, qarańǵy túnde, toǵaı ishinde ólgeni aıtylady. Ómirden zábir kórgenderdiń muńy men nalasyn úlken áleýmettik tolǵaqty másele retinde sıpattaý synshyl realızmniń negizgi belgisi edi.
Jazýshynyń tvorchestvosynyń shyrqaý bıigi dep «Abaı joly» roman - epopeıasyn ataýǵa bolady.
Jazýshy qazaq halqynyń ádebıeti, mádenıeti, rýhanı murasy jaıynda tamasha ǵylymı eńbekter jazdy. 1927 jyly qazaq ádebıetiniń san ǵasyrlyq tarıhyn aralaǵan «Qazaq ádebıetiniń tarıhy» atty irgeli ǵylymı eńbek jazdy. 1959 jyly jazýshynyń ádebıettaný salasyndaǵy kólemdi eńbekteri «ár jyldar oılary» degen atpen jeke kitap bolyp basyldy.
M. Áýezov shyǵarmalarynyń ishinde adam men tabıǵat arasyndaǵy baılanysty kórsetetin shyǵarma – «Kókserek» áńgimesi.
İV. Jańa sabaqty bekitý.
1. Oqýlyqpen jumys
1) 78, 79 – betterdegi M. Áýezovtiń «Meniń Ómirbaıanym» atty shyǵarmasynan úzindimen, Shyńǵys Aımatovtyń, Lýı Aragonnyń estelikterimen tanysý, ózindik pikir aıtý.
2) «Kókserek» áńgimesiniń İ, İİ, İİİ, bólimderiniń sújetimen tanysý, árbir bólimge at qoıý.
İ bólim Qasqyrlar mekeni
Qasqyrlar oınaǵy
Taǵylar urpaq qamynda
Sorly qozy taǵdyry
İİ bólim Adamdar qıanaty
Adamdar taǵylyǵy
Tabıǵatqa shabýyl.
İİİ bólim Kókserek pen Qurmash.
Kókserektiń urlyǵy
Adamdar jáne Kókserek.
3) Árbir bólim boıynsha taldaý suraqtaryn usyný.
İ bólim
a) Qasqyrlar tirshiligi qalaı sýrettelgen?
á) Arlan qasqyr men qanshyq qasqyr is - áreketin baıanda.
b) Tirshilik úshin kúres, sol joldaǵy qataldyq qalaı berilgen?
İİ bólim
a) Qasqyrlar uıasyn adamdar nege talqandady?
á) Bóltirikterge istegenderine qalaı qaraısyń?
b) Adamdardyń is - áreketi durys pa? Óziń ony qoldaısyń ba?
v) Birinshi bólimdegi qasqyrlar is - áreketi men osy bólimdegi adamdar is - áreketinde uqsastyq bar ma? Qaısysy qatalyraq?
İİİ bólim
a) Aýyl ıtterinen Kókserek qandaı zábir kórdi?
á) Aýyl adamdary ony nege jek kórdi, jazalady? Osy jazaǵa óziń qalaı qaraısyń?
b) Nege Kókserek adamdar arasyna úırenip kete almady? Óz pikirińdi mátin arqyly dálelde.
V. Úı tapsyrmasyn berý:
1. M. Áýezovtiń «Meniń ómirbaıanym» atty shyǵarmasynan alynǵan úzindini jattaý.
2. «Kókserek» áńgimesiniń İ, İİ, İİİ bólimderiniń sújetin baıandaý.
Vİ. Oqýshylardyń jaýaptaryn baǵalaý.
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: oqýshylardyń M. O. Áýezovtiń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly ádebı bilimderin keńeıtý, «Kókserek» áńgimesiniń sújetimen tanystyrý.
2. Tárbıelik: oqýshylardy qorshaǵan ortany aıalaýǵa tárbıeleý.
3. Damytýshylyq: oqýshylardyń ádebı dúnıetanymdaryn keńeıtý, qosymsha derekter arqyly pánge degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý.
Sabaqtyń tıpi: aralas
Sabaqtyń túri: dástúrli
Sabaqtyń ádis - tásili: suraq - jaýap, áńgimeleý, túsindirý, mánerlep oqý
Sabaqtyń kórnekiligi: M. Áýezovtiń portreti, shyǵarmalary.
Pánaralyq baılanys: qazaq tili, tarıh..
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi: 1. Oqýshylarmen sálemdesý.
2. Oqýshylardyń sabaqqa qatysyn tekserý.
3. Oqýshylardyń zeıinderin sabaqqa aýdarý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý:
1. M. Jumabaevtyń «Tolqyn» óleńin jattaý.
2. Tolqyn kórinisine sýretteme jazyńdar nemese sýret salyńdar.
İİİ. Jańa taqyrypty túsindirý.
1. M. Áýezovtiń ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly ádebı bilim berý.
Muhtar Áýezov 1897 jyly qazirgi Semeı oblysy Abaı aýdanynda dúnıege keldi.
Alǵashynda atasy Áýezden musylmansha saýat ashyp, hat tanıdy. Keıin muǵalimder semınarıasynda oqıdy. Tóńkeris qarsańynda Alash qozǵalysynyń Semeıdegi jumysyna qatysady. 20 - jyldary Lenıngrad ýnıversıtetinde, Tashkenttegi Orta Azıa ýnıversıtetiniń aspırantýrasynda oqıdy. Bul jyldary M. Áýezov álem ádebıeti úlgisimen tereń tanysyp, jan - jaqty kemel bilim alyp shyǵady.
M. Áýezovtiń alǵashqy shyǵarmalarynyń kólemdisi de, kórkemi de prozalyq áńgime, poves túrlerinde jasaldy.
M. Áýezov jıyrmasynshy jyldardyń bas kezi men orta sheninde kóptegen áńgimeler («Qorǵansyzdyń kúni», «Jetim», «Jýandyq», «Eskilik kóleńkesinde», «Kim kináli», «Barymta» t. b.) jazyp, olarda eski qazaq aýlynyń alýan túrli áleýmettik shyndyǵyn realısik dástúrde beıneleıdi.
«Qorǵansyzdyń kúni» (1921) – jazýshynyń alǵashqy jaryq kórgen áńgimesi.
Munda Ǵazıza degen panasyz jetim qyzdyń adam aıtqysyz ozbyrlyq, qorlyqqa shydamaı, boranǵa urynyp, úsip ólgeni aıtylǵan. Bul shyǵarmada Aqan sıaqty qara nıet aýyl ákiminiń taǵylyq qylyqtary áshkerelenedi.
«Qorǵansyzdyń kúni» óziniń kórkemdik bitimi jaǵynan qazaq ádebıetine jańa órnek engizdi. Adam ómiriniń qaıtalanbas, dara ereksheligi sheber ashylǵan. Shyǵarmada bolys Aqan, onyń serigi Qaltaı, pák, sábı qyz Ǵazıza, onyń qart ájesiniń beıneleri óte shynaıy kórinedi.
«Jetim» degen áńgimede Qasym atty jetim balanyń qasiretti balalyq shaǵy, Isa degen jamaǵaıynnyń qorlyǵyna shydamaı, aýyldan qashyp shyqqan betinde, qarańǵy túnde, toǵaı ishinde ólgeni aıtylady. Ómirden zábir kórgenderdiń muńy men nalasyn úlken áleýmettik tolǵaqty másele retinde sıpattaý synshyl realızmniń negizgi belgisi edi.
Jazýshynyń tvorchestvosynyń shyrqaý bıigi dep «Abaı joly» roman - epopeıasyn ataýǵa bolady.
Jazýshy qazaq halqynyń ádebıeti, mádenıeti, rýhanı murasy jaıynda tamasha ǵylymı eńbekter jazdy. 1927 jyly qazaq ádebıetiniń san ǵasyrlyq tarıhyn aralaǵan «Qazaq ádebıetiniń tarıhy» atty irgeli ǵylymı eńbek jazdy. 1959 jyly jazýshynyń ádebıettaný salasyndaǵy kólemdi eńbekteri «ár jyldar oılary» degen atpen jeke kitap bolyp basyldy.
M. Áýezov shyǵarmalarynyń ishinde adam men tabıǵat arasyndaǵy baılanysty kórsetetin shyǵarma – «Kókserek» áńgimesi.
İV. Jańa sabaqty bekitý.
1. Oqýlyqpen jumys
1) 78, 79 – betterdegi M. Áýezovtiń «Meniń Ómirbaıanym» atty shyǵarmasynan úzindimen, Shyńǵys Aımatovtyń, Lýı Aragonnyń estelikterimen tanysý, ózindik pikir aıtý.
2) «Kókserek» áńgimesiniń İ, İİ, İİİ, bólimderiniń sújetimen tanysý, árbir bólimge at qoıý.
İ bólim Qasqyrlar mekeni
Qasqyrlar oınaǵy
Taǵylar urpaq qamynda
Sorly qozy taǵdyry
İİ bólim Adamdar qıanaty
Adamdar taǵylyǵy
Tabıǵatqa shabýyl.
İİİ bólim Kókserek pen Qurmash.
Kókserektiń urlyǵy
Adamdar jáne Kókserek.
3) Árbir bólim boıynsha taldaý suraqtaryn usyný.
İ bólim
a) Qasqyrlar tirshiligi qalaı sýrettelgen?
á) Arlan qasqyr men qanshyq qasqyr is - áreketin baıanda.
b) Tirshilik úshin kúres, sol joldaǵy qataldyq qalaı berilgen?
İİ bólim
a) Qasqyrlar uıasyn adamdar nege talqandady?
á) Bóltirikterge istegenderine qalaı qaraısyń?
b) Adamdardyń is - áreketi durys pa? Óziń ony qoldaısyń ba?
v) Birinshi bólimdegi qasqyrlar is - áreketi men osy bólimdegi adamdar is - áreketinde uqsastyq bar ma? Qaısysy qatalyraq?
İİİ bólim
a) Aýyl ıtterinen Kókserek qandaı zábir kórdi?
á) Aýyl adamdary ony nege jek kórdi, jazalady? Osy jazaǵa óziń qalaı qaraısyń?
b) Nege Kókserek adamdar arasyna úırenip kete almady? Óz pikirińdi mátin arqyly dálelde.
V. Úı tapsyrmasyn berý:
1. M. Áýezovtiń «Meniń ómirbaıanym» atty shyǵarmasynan alynǵan úzindini jattaý.
2. «Kókserek» áńgimesiniń İ, İİ, İİİ bólimderiniń sújetin baıandaý.
Vİ. Oqýshylardyń jaýaptaryn baǵalaý.
You Might Also Like
