InfoHub Logo

Muzafar Álimbaev - balalar aqyny
Muzafar Álimbaev (29 qazan, 1923 jyl, Pavlodar oblysy, Sharbaqty aýdany, Maraldy atyraby - 26. 11. 2017, Almaty) — Qazaqstannyń halyq jazýshysy, memlekettik syılyǵynyń laýreaty, qazaq ádebıetinde soǵys surapylyn bastan keship kelgen qalamger shoǵyrynyń biri. 2017jyly dúnıeden ozdy.

1982 jyly «Aspandaǵy ápke» jınaǵy úshin Qazaqstan Respýblıkasynyń Abaı atyndaǵy Memlekettik syılyǵyna ıe boldy.

QazMÝ - di bitirgen. Tyrnaqaldy óleńi on bes jasynda Pavlodar oblystyq «Qyzyl tý» gazetinde jaryq kórgen.

Soǵys jyldarynda respýblıkalyq, oblystyq jáne maıdandyq gazetterde basylyp turdy.

Armıadan oralǵan soń (1948), «Pıoner» jýrnalynda poezıa bólimin basqarady. 1956 - 1958 jj. «Qazaq ádebıeti» gazetinde bólim meńgerýshisi, bas redaktordyń orynbasary. 1958 jyly «Baldyrǵan» jýrnaly ashylǵan kúnnen 1986 jylǵa deıin jýrnaldyń bas redaktory boldy.
Alǵashqy kitaby «Qaraǵandy jyrlary» 1952 jyly jaryq kórgen.

Sodan beri birneshe ondaǵan óleń kitaby, birneshe dúrkin tańdamaly shyǵarmalar, týysqan halyqtar tilinde kóptegen jınaqtary shyqty.

Ánge jazǵan óleńderiniń sany 200 - ge jýyq. 64 tóltýma jáne aýdarma kitaptardyń avtory.

Shyǵarmalary 20 - dan astam tilge aýdarylǵan. Sonyń ishinde orys tilinde 6 kitaby, túrkimen tilinde « Men – túrik meımany» (1963), qyrǵyz tilinde «Joldar. Oılar. Jyrlar» (1966) jáne t. b. tilderde jınaqtary jaryq kórgen.

Kórkem aýdarma salasynda Saǵıdyń «Bostanyn» («Jánnat» degen atpen), Petefı men Toqtaǵuldyń, Apollınerdiń tańdamaly óleńder jınaqtaryn, Iý. Fýchıktiń «Dar aldyndaǵy sózin», S. Orbelıanıdiń «Ǵıbratnamasyn» jáne Pýshkın, Lermontov, Maıakovskıı, Ǵ. Toqaı, M. Jálıl, Fırdaýsı, H. Álimjannyń óleń - jyrlaryn qazaq tiline aýdarǵan.

Aqynnyń balalar poezıasyndaǵy orny erekshe. Onyń «Meniń oıynshyqtarym» (1953), «Oraq - olaq» (1962), «Shynyqsań, shymyr bolasyń» (1969), «Baldáýren, shirkin, balalyq» (1973), «Aqserek te kókserek» (1977), «Aspandaǵy ápke» (1982), «Eki taqtaı, bir kópir» (1992), «Qoıannyń qulaǵy nege uzyn?» (1996) sıaqty t. b. jınaqtary kishkentaı oqyrmandarynyń súıikti kitaptaryna aınaldy. Sonymen birge ustazdardyń, tárbıeshilerdiń balalar tárbıesinde paıdalanatyn kitaptaryna aınalǵan. M. Álimbaev 1984 jyly «Aspandaǵy ápke» jınaǵy úshin Abaı atyndaǵy Memlekettik syılyǵynyń ıegeri atandy.

Belgili ádebıetshi - ǵalym, synshy N. Ǵabdýllın: «Muzafar Álimbaev – qazaq balalar poezıasynyń órkendep damýyna úlken eńbek sińirip kele jatyr. Aqynnyń balalar poezıasynyń mazmuny men túrin baıytýǵa qosqan kóp sapalyq jańalyqtary, kórkemdik úlgileri bar», – dep aqynnyń balalarǵa arnalǵan shyǵarmalaryn joǵary baǵalanǵan edi.

«Bóbekter óleńi, – deıdi belgili aqyn Q. Myrzalıev Muzafar Álimbaevtyń «Aspandaǵy ápke» jınaǵy týrasynda jazylǵan maqalasynda, – jyr men syrdyń, oı men oıynnyń, sóz óneri men pedagogıkalyq barynsha jymdasqan jeri». Búldirshinge baǵyshtalǵan balaýsa jyr jas oqyrmandy súısindirip qana qoımaı, astarynda tárbıelik maǵyna jatýy tıis ekendigin M. Álimbaev erte túsingen. Aqyn jınaqtarynan bala sanasyna, dúnıetanymyna jaqyn ári kórkem, ári qarapaıym, ári tárbıelik máni joǵary týyndylar kóptep kezdesedi.

Muzafar Álimbaev óleńderine tabıǵılyq tán. Bala beınesi, oǵan tán dúnıetanymy men qyzyǵýshylyqtar ómirde qandaı bolsa, kórkem oı eleginen ótip, avtordyń shyǵarmalarynda óziniń shynaıy kórinisin tabady. Avtor shyǵarmalaryn oqyp nemese tyńdap otyrǵan búldirshin odan, sóz joq, ózin, óz qurbylaryn esh bultaryssyz tanıdy. Óleń barysynda aqyn bolmysy óziniń lırıkalyq keıipkeri, ıaǵnı, búldirshin dúnıesimen tutasyp ketedi. Bala jan dúnıesiniń názik ıirimderine tereńdep ene bilgen Muzafar Álimbaev jas oqyrmandaryn da osynaý qyzyq dúnıege engize biledi. Aqynnyń poezıalyq áleminde búldirshinder ózderin erkin sezinedi, al úlkender bolsa, qalamger týyndylary arqyly bala minezi, dúnıetanymy, psıhologıasymen jaqyn tanysa alady.

M. Álimbaev óleńderiniń taqyryby san alýan. Ómirdiń ózi san túrli salalarǵa taramdalyp ketetindikten de, ónerde osy kóptúrliliktiń kórinýi zańdy qubylys. Ónerdi ómirdiń kórkem shyndyǵy desek, ómirdegi san alýan taqyryptardyń poetıkalanyp, kórkem shyndyqqa aınalatyndyǵy aıqyn. Qaı taqyrypta qalam terbese de aqyn únemi bala talǵamyna, tanymyna kóńil bólip otyrady.

Áje! Áje! Jatpashy!
Aýyr oıǵa batpashy.
... Dári jasap bereıin,
Bárin jasap bereıin.
Aýyrtpaımyn ájemdi,
Aýyrmaısyń, áje, endi!

Osy óleńde kishkene balanyń ájesine degen adamnyń jan - júregin jibiterlik ystyq mahabbaty, meıirimdiligi kórinip tur. Ájesiniń aýyrǵany janyna qatty batqan bala bolashaqta dáriger bolyp, ájesin emdep shyǵýdy maqsat etedi. Kishkene nemeresiniń mundaı jandy tebirenter sózderi qart ananyń kóńilin bir kóterip tastary anyq. Óleńdi estigen bala óz ájesiniń aıaly alaqanyn, meıirimdi júzi men qyzyqty ertegilerin esine alady, saǵynady. Munyń bári óleń sózdiń qudireti men sol sózdi jan - júregimen qabyldaıtyn bala sezimtaldyǵynyń áseri ekendigi sózsiz.

M. Álimbaevtyń «Áke» atty óleńi mynadaı:

Maqtaıdy ákem:
– Batyrym,
Endi ózime serik! – dep.
Ósip kele jatyrmyn
Óz ákeme eliktep.
Ákem meni jasymnan
Tastamaıdy qasynan.

Kishkene bala úshin ata - anasyna elikteý tán ekendigi belgili. Áke men bala arasyndaǵy túsinistikpen, mahabbat bul óleńde utymdy sýrettelgen. Óz balasynyń eseıip, ósip kele jatqandyǵyn kórgen áke maqtanyshy keıipkerdiń óz sózimen berilgen.
«Meniń oıynshyqtarym» degen óleńindegi kishkene keıipker:
Shyryldama, ándetpe,
Bulbulym, erteń jyrlarsyń.
Papam keldi qyzmetten,
Uıyqtap biraz dem alsyn
Muzafar Álimbaev júkteý