Mýzyka álemi mýzykalyq - dıdaktıkalyq oıyndar jınaǵy
"Mýzyka álemi" mýzykalyq - dıdaktıkalyq oıyndar jınaǵy
Balalarǵa arnalǵan mýzykalyq dıdaktıkalyq oıyndar.
Mýzyka balaǵa onyń erte damý kezeńderinen bastap áser etedi. Sondyqtan da erte balalyq shaqta osy mýzykalyq baılanysty úzbeý kerek jáne balanyń mýzykalyq qabiletterin damytýǵa barynsha kúsh jumsaý kerek. Tulǵanyń damýy men qalyptasýynyń basty irge tasy balalyq shaqta qalanatyndyǵyn esten shyǵarmaý kerek, al mýzyka damýy jedeldetýshi jaqsy qural bolyp tabylady.
Balany mýzykalyq damytý tabıǵı túrde jáne májbúrsiz júzege asyrylýy kerek, ıaǵnı oıyn formasynda. Oıyn - mektepke deıingi jastaǵy balalarǵa arnalǵan qyzmettiń negizgi túri. Balalardyń ózindik mýzykalyq qyzmetin damytýdyń mańyzdy quraldarynyń biri - mýzykalyq dıdaktıkalyq oıyndar bolyp tabylady.
«Meniń balapandarym qaıda»
(dybystyq joǵary estý qabiletin damytý men baǵdarlama materıalyn bekitýge arnalǵan)
Oıyn materıaly: Tórt úlken kartochka men birneshe kishkene kartochkalar (oıynshylar sany boıynsha). Úlken kartochkalarǵa qazdyń, úırektiń, taýyqtyń, qustyń sýretteri salynǵan; kishkentaılaryna qazdyń, úırektiń taýyqtyń, qustyń uıadaǵy balapandary salynǵan.
Oıyn barysy: Balalar mýzykalyq jetekshige qarama – qarsy jartylaı sheńber jasap otyrady, árqaısynyń qolynda bir – bireýden kishkentaı kartochka bar.
Mýzykalyq jetekshi oınaýdy usynady da áńgimesin bastaıdy: Bir aýlada balapandarymen taýyq, úırek, qaz ómir súripti, al aýlanyń syrtyndaǵy uıada qus balapandarymen turypty. Birde qatty jel soǵyp, jańbyr jaýdy da, barlyǵy tyǵylyp qaldy. Eń birinshi bolyp óz balapandaryn úırek shaqyrady (sýretti kórsetedi): «Meniń balapandarym, súıkimdi balaqandarym qaıdy? Krá, krá!» (birinshi oktavanyń res dybysy boıynsha án salady). Kartochkalarynda úırektiń balapandarynyń sýreti salynǵan balalar olardy kóterip, bylaı dep jaýap beredi: «Krá – krá, biz mundamyz» (ekinshi oktavanyń lá dybysy boıynsha án salady).
Mýzykalyq jetekshi bylaı dep jalǵastyrady: «úırek óz balapandaryn tapqanyna qatty qýanady (kartochkalardy jınap alady). Barlyq qustar óz balalaryn taýyp alǵansha oıyn jalǵasady.
«Kóńildi – muńdy» oıyny
(mýzykalyq týyndynyń ereksheligin anyqtaý úshin)
Oıyn materıaly: Tórt úlken kartochka: kóńildi qulynshaq, kóńildi oıynshyqtar (tıin nemese pil), muńdy ıt, muńdy qoıan. Osy keıipkerlerdiń sýretteri salynǵan birneshe kishkentaı kartochkalar.
Oıyn barysy: Mýzykalyq jetekshi ártúrli áýenderdi oryndaıdy Balalar áýendi tyńdaıdy da sáıkes kartochkany kórsetedi.
Kóńildi
Jylqy jaǵalaýda júr eken
Jasyl jelek ústinde.
Ol basyn shulǵyp,
Qara jalyń jelpildetip,
Altyn júgenin syldyrlatyp
Syńǵyr, syńǵyr ete
Taǵyp alǵan qońyraýlary,
Jorǵalap ol júredi
Muńdy
Muńdy kóńilsiz janýarlar,
Olar aýyryp qalǵan shyǵar.
Qoıannyń aıaǵy aýyryp tur,
Tunjyrap muńaıyp tur.
Sondyqtanda olar,
Ittiń basy aýyryp tur
«Úninen tany»
Oıyn materıaly: Dabyl, syldyrmaq, úskirik, kselafon, kerme (shırma)
Oıyn barysy.
Mýzyka! Mýzyka!
Bul ne eken ózi?
Múmkin bul,
Kógildir aspan shyǵar!
Múmkin bul,
Tańǵy araı shyǵar?
Al, múmkin, mýzyka –
Tek qana dybystar shyǵar!
Mýzykalyq jetekshi aspaptardyń birimen oınaıdy. Balalar tyńdaıdy jáne mýzykalyq aspaptyń atyn ataıdy. Osydan keıin ataýyn tapqan mýzykalyq aspaptarda óz betimen oınaıdy.
«Mýzykalyq saǵat»
Oıyn materıaly: Qatty kartonnan istelingen saǵat.
Oıyn barysy: Mýzykalyq jetekshi balalarǵa tanys ánniń áýenin oınaıdy jáne áýendi tyńdap bolǵannan keıin balalarǵa qaı ánniń oryndalǵanyn saǵat tilimen kórsetýdi usynady. «Jasyl shyrsha», «Bıshi bolam óskende», «Biz baqytty balamyz», «Dombyra sazy», «Aıaz ata», «Jańbyr» «Syldyrmaq». Ánniń basyn tyńdaǵannan keıin bir bala shyǵady da tyńdalǵan áýenge sáıkes keletin kartınany saǵattyń tilimen kórsetedi. Oıyn saǵattaǵy sýretterdi aınalyp kelgenshe jalǵasady.
«Kóńildi parovoz»
Oıyn materıaly: Qatty kartonnan jasalynǵan parovoz jáne ańdar.
Oıyn barys: «Kóńildi parovoz» ádistemelik ústelge balalar jaqqa qaratylyp qoıylady. Mýzykalyq jetekshi balalarǵa bos terezelerge nazar aýdarta otyryp, parovoz ben onyń vagondaryn qarap shyǵýdy usynady.
Odan ári qaraı parovozǵa mashınashy men jolaýshylar qajet bolǵandyqtan, onyń uzaq jolǵa shyǵa almaı turǵanyn habarlaıdy. Al vagondaǵy oryndarǵa kim otyratyndyǵyn anyqtaýǵa mýzyka kómektesedi. Mýzyka jetekshisi «Qorbańbaı aıý» pesasyn tyńdaýdy jáne onyń ataýyn eske túsirýdi usynady. Balalar pesanyń ataýyn tabady, sóıtip «Ash qasqyr», «Aılaker túlki», «Kóńildi qoıandar».
«Mýzykadaǵy úsh kıt»
Oıyn materıaly: Qatty kartonnan jasalynǵan úsh kıt.
Oıyn barysy: Oıyn mýzykadaǵy «Úsh kıt» taqyryby boıynsha balalardyń bilimin bekitý úshin tanys materıaldarmen ótkiziledi. Balalar úsh sheńber jasap turady, ortasynda qolyna «kıt» ustaǵan bala turady. «Marsh» áýeni oınaǵanda kıt – marsh sheńberinde turǵan balalar marshtaıdy. Al «polka» áýeni oınaǵanda kıt – bıi, «Dostyq» áni oınaǵanda kıt – án sheńberinde turǵan balalar ándetedi. Mýzyka jetekshisi mýzykalyq materıaldy óz qalaýy men taqyrypty bekitý qajettiligine baılanysty tańdaıdy.
«Mýzykalyq monshaqtar»
Oıyn materıaly: Túrli – tústi kartonnan jasalynǵan monshaqtar.
Oıyn barysy: Oıyn balalardy qysqa jáne uzaq dybystarmen tanystyrý úshin qoldanylady. Mýzykalyq jetekshi shaǵyn ándi nemese áýendi oınaıdy, ol oınatylǵanda áýenniń rıtmıtıkalyq sýreti anyq estilýi tıis jáne mýzykadaǵy uzaq jáne qysqa dybystardy tabý kerek. Bul dybystardy úlken jáne kishi monshaqtardyń kómegimen beıneleýge bolady. Úlken monshaqtar – bul uzaq dybystar, kishi monshaqtar – qysqa dybystar.
«Mýzykalyq úıshik»
Oıyn materıaly: Qatty kartonnan jasalynǵan úıshik jáne sol áınekterdiń kólemine sáıkes ártúrli mýz aspaptardyń sýretteri.
Oıyn barysy: Mýzyka jetekshisi balalarǵa úıshikti kórsetedi. Ol úıshiktiń ishinde ártúrli aspaptarda oınaıtyn, kóńildi mýzykanttardyń turatynyn aıtady. Eger muqıat tyńdasaq, olardyń árqaısysynyń qandaı mýzykalyq aspaptarda oınaıtynyn biletin bolamyz. Mýzyka jetekshisi balalarǵa tanys ándi ártúrli mýzykalyq aspaptarda oınap aıtyp beredi. Balalarǵa ol aspaptardy kórsetpeý kerek. Tapsyrma júktelgen bala, qandaı ınstrýment ekenin taýyp kartochkalardyń arasynan sol ınstrýmenttiń sýretin alyp úıshiktiń áınegine aparyp jabystyrady.
«Óz aspabyńdy tap»
Oıyn materıaly: Mýzykalyq aspaptardyń sýretteri beınelengen tússiz kartochkalar jáne túrli tústi tórtke bólingen úsh karta, jáne balalarǵa arnalǵan mýz aspaptar, shırma.
Oıyn barysy: Oıynǵa bir júrgizýshi, eki bala qajet. Júrgizýshi shırmanyń artyndaǵy aspaptardyń janyna tórtke bólingen tústi kartany qoıady, al tússiz kartany oınaıtyn balalarǵa taratyp beredi. Balalarǵa aspaptardyń daýysyn taǵyda birret tyńdatyp, óleń aıta bastaıdy solaı oıyn bastalady. Júrgizýshi sýrettiń bir bóligin kóterip sol aspapta oınap men qandaı aspapta oınadym dep suraıdy. Durys jaýap bergen balaǵa tústi kartanyń bir bóligin berilip ol karta tússiz kartanyń ústine qoıylady. Oıyn karta jabylǵansha jalǵasa beredi.
«Soqyr teke»
Oıyn barysy: Balalar bir – biriniń qolynan ustap sheńber jasap turady, 3 – 4 bala sheńberdiń syrt jaǵynda turady.
Ortada «Soqyr teke»
Balalar sheńbermen aınalyp júrip, ánniń 1 – shi shýmaǵyn aıtady. 2 – shýmaqty «Soqyr teke» aıtady. 2 – shýmaq bastalǵanda balalar bekitken qoldaryn joǵary kóteredi, al syrtta turǵan balalar ishke enip, «Soqyr tekege» ustatpaımyz dep jan jaqqa júgiredi. «Soqyr teke» bireýdi ustap alýǵa tyrysady. Eger ustap alsa ánniń 2 – shi shýmaǵyn aıtady, oıyn qaıtalanǵanda ustalǵan bala «Soqyr teke» bolady. Eger ustaı almasa «Soqyr teke» ózi bolady.
Soqyr teke, baq, baq
Biz aıtamyz taqpaq.
Myqty bolsań qanekeı,
Birimizdi tap, tap.
«Balaqan da alaqan»
Balalar dóńgelene sheńber jasap otyrady. Mýzyka oınaǵan kezde, balalar án yrǵaǵyna ilesip, qol soǵyp, óleń aıtady. Alaqandaryn basqalardan bólek, jańylys soqqandar, ne basqadaı bir qylyǵymen oıyn tártibin buzǵandar «kináli bala» bolyp tabylady. Olardy ortaǵa jeke shyǵaryp, kinásin aqtaý úshin óleń, taqpaq aıtqyzyp, bıletedi.
Kel balalar, shapalaqtap
Alaqandy uraıyq.
Jańylǵandy ortaǵa ap,
Bir ónerin suraıyq.
Q – sy
La – la – la – la,
Balaqan.
La – la – la – la,
Alaqan.
Aıyp tartsaq saspaıyq,
Qysylmaıyq qınalyp.
Kel oıyndy bastaıyq,
Keldi dostar jınalyp.
Q – sy
La – la – la – la,
Balaqan.
La – la – la – la,
Alaqan.
Bári qol shapalaqtap, óleń qaıyrmasyn aıtyp turyp, kináli balany baqylaıdy. Ony tapqan kezde, aıybyna án, bı, nemese taqpaq suraıdy. Kináli bala aıybyn ótegen soń, oıyn odan ári jalǵasady.
Bári sol balaǵa burylyp turyp, bylaı deıdi.
Soǵylǵanda alaqan,
Jańyldyń sen, balaqan.
Shaıý úshin kináńdi,
Kórset bir ónerińdi.
«Án salǵan kim?»
Balalar sheńber jasap júrip ándetedi. Shet jaqta, balalarǵa syrtyn berip otyrǵan bala, án salǵan balanyń daýysyn tanýy kerek. Otyrǵan bala án salǵan balany daýysynan tanysa, olar oryn aýystyrady.
(tembrdi aıyrý úshin arnalǵan oıyn)
Kóp bala bar bólmede,
Biri ǵana án salady.
Al syrttaǵy
Kim eken dep tamsanady
Bir bala bylaı dep ándetedi.
Men baqytty bóbekpin,
Taýdaı bıik talabym,
Án men kúıge zerekpin,
Birden qaǵyp alamyn.
«Qos dabyl»
(Dybystyń bıiktigin aıyrý úshin arnalǵan oıyn)
Gúrildeı kep qaǵyldy,
Tanyp turmyz dabyldy.
Tam – ta – ra – tam. Tam – ta – ra – tam.
Tam – ta – ra – tam. Tam – ta – ra – tam.
Shińkildeı kep qaǵyldy,
Tanyp turmyz dabyldy.
Tı – ta – ra – tı. Tı – ta – ra – tı.
Tı – ta – ra – tı. Tı – ta – ra – tı.
Balalar eki sheńber jasap turady: syrtqy (Úlken) jáne ishki (Kishi.) Oıyn bastalǵansha tárbıeshi óziniń qalaýy boıynsha úlken nemese kishi dabylda oınaıdy. Úlken dabylda oınaǵanda syrtqy sheńberdegi balalar aınalyp júrip ándetedi, kishi dabylda oınaǵanda ishki sheńberdegi balalar aınalyp júrip án salady.
«Kóleńke»
Kólbeń kólbeń kóleńkem,
Kólbeńdegen kóleńkem!
Qane qatar turaıyq,
Úlken sheńber quraıyq
Tárbıeshi osy óleńdi ándetip aıta júrip, bir úlken, bir kishi baladan qatar – qatar turǵyzady.(kishisi kóleńke). Barlyǵy sheńber jasaıdy.
Kólbeń – Kólbeń kóleńkem,
Kólbeńdegen kóleńkem!
Búrkit qalaı búredi?
Kim kórsete biledi?
Án yrǵaǵymen balalar búrkitshe qanat qaǵady, eńkeıip saýsaqtarymen jer tireıdi. Kóleńkeler qaıtalap qımyl jasaıdy.
Kólbeń – kólbeń kóleńkem,
Kólbeńdegen kóleńkem!
Qasqyr qalaı júredi,
Kim kórsete biledi?
(Qasqyrdyń júrisin beıneleıdi)
Kólbeń – kólbeń kóleńkem,
Kólbeńdegen kóleńkem!
Aıý qalaı júredi,
Kim kórsete biledi?
(Balalar kóleńkelerine aıýdyń júrisin kórsetedi)
Osy ańdardyń, qustardyń ornyna basqa da qus ańdardy qoıyp, oıyndy jalǵastyra berýge bolady.
«Úlken – kishkentaı»
Maqsaty: Balalardy uzaq qysqa dybystardy bilýge úıretý. Mýzykanyń rıtmin sezinýge baýlý.
Oıynnyń barysy: Mýzykalyq jetekshi balalarǵa áýendi tyńdatqyzyp, jolda kimniń kele jatqanyn tyńdatqyzyp sol adamnyń júrisin qoldarymen shapalaq urý arqyly kórsetýdi usynady.
Úlken adamnyń júrisi – uzaq shapalaq.
Balanyń júrisi – qysqa shapalaq.
«Do – re – mı»
Maqsaty: Balalardy mýzykadaǵy beınelerdi, ándi tyńdaý arqyly ajyrata bilýge úıretý. Tyńdaý qabiletterin arttyrý.
Oıyn barysy: Mýzykalyq jetekshi ándi oryndap beredi jáne balalardan sol ánge baılanysty sýretti tańdap kórsetýlerin ótinedi. Bala nege sol sýretti tańdap alǵanyn, ol sýrette neniń beınelengenin, ánniń ne týraly aıtylyp turǵanyn aıtyp beredi.
«Qoıandar»
Maqsaty: Mýzykanyń kóńildi, kóńilsiz, baıaý túrlerin ajyrata bilýge baýlý.
Oıyn barysy: Mýzyka jetekshisi balalarǵa: Bir úıde qoıandar ómir súripti. Olar sondaı kóńildi qoıandar bolypty. Qoıandar kóńil kóterip bılegendi jaqsy kóripti – dep (qoıandardyń bılep jatqan sýretin kórsetedi). Al qoıandar sharshaǵanda jatyp uıyqtaıdy eken. Analary bolsa balalaryna besik jyryn aıtyp beredi eken (qoıandardyń uıyqtap jatqan sýretterin kórsetedi). Ári qaraı mýzyka jetekshisi balalardan, sýret boıynsha qoıandardyń nestep jatqanyn aıtyp berýdi jáne mýzykany tyńdap qımyldarymen kórsetýdi suraıdy.
Baýyrsaq kimmen kezdesti?
Maqsaty: Mýzykany sezinýge, tómen, ortasha, joǵary dybystardy ajyrata bilýge baýlý.
Oıyn barysy: Mýzyka jetekshisi «Baýyrsaq» ertegisin jáne sol erteginiń keıipkerlerin esterine túsirýlerin suraıdy. (qasqyr, túlki, aıý, qoıan). Mýzyka jetekshisi osy ańdarǵa baılanysty mýzykalardy, mysaly aıýdyń mýzykasyn, tómengi regıstrdan, al qoıannyń mýzykasyn joǵarǵy regıstrdan oınaıdy. Balalar mýzykanyń qaı regıstrdan oınalǵanyn tyńdap, qaı ańnyń mýzykasy ekenin taýyp, sýret arqyly kórsetedi.
«Mýzykalyq átkenshek»
Maqsaty: Balalarǵa mýzykanyń ózgerý tempin ajyrata bilýge úıretý.
Oıyn barysy: Mýzyka jetekshisi «Átkenshek» ánin oryndaıdy jáne balalardan átkenshektiń qalaı qozǵalatynyn suraıdy. Balalardan mýzykanyń ózgerý tempin qımylmen kórsetýdi jáne suraqtarǵa jaýap berýlerin suraıdy.
Qaı kezde mýzyka tez oınady? Qaı kezde baıaý oınady?
(jyldam qozǵalady, aqyryn qozǵalady, baıaý qozǵalady, toqtaıdy.)
«Aqyryn qatty»
Maqsaty: Tembrlik estý qabiletterin damytý.
Oıyn barys: Balalarǵa bir tústi biraq ár túrli reńktegi kartochka jaımalary beriledi.
Balalarǵa: Kógildir – aqyryn mýzyka, qara kók – qatty mýzyka, kók – ortasha.
Ári qaraı mýzyka jetekshisi ándi aqyryn, qatty jine ortasha oryndaıdy.
Balalar mýzykany tyńdaı otyryp qoldaryndaǵy fıshkalarymen kartochkalardy jabady.
«Meniń balapandarym qaıda»
Maqsaty: Dybystyq joǵary estý qabiletin damytý men baǵdarlama materıalyn bekitýge arnalǵan.
Oıyn barysy: Balalar mýzykalyq jetekshige qarama – qarsy jartylaı sheńber jasap otyrady, árqaısynyń qolynda bir – bireýden kishkentaı kartochka bar.
Mýzykalyq jetekshi oınaýdy usynady da áńgimesin bastaıdy: Bir aýlada balapandarymen taýyq, úırek, qaz ómir súripti, al aýlanyń syrtyndaǵy uıada qus balapandarymen turypty. Birde qatty jel soǵyp, jańbyr jaýdy da, barlyǵy tyǵylyp qaldy. Eń birinshi bolyp óz balapandaryn úırek shaqyrady (sýretti kórsetedi): «Meniń balapandarym, súıkimdi balaqandarym qaıdy? Krá, krá!» (birinshi oktavanyń res dybysy boıynsha án salady).
Kartochkalarynda úırektiń balapandarynyń sýreti salynǵan balalar olardy kóterip, bylaı dep jaýap beredi: «Krá – krá, biz mundamyz» (ekinshi oktavanyń lá dybysy boıynsha án salady).
Mýzykalyq jetekshi bylaı dep jalǵastyrady: «úırek óz balapandaryn tapqanyna qatty qýanady (kartochkalardy jınap alady). Barlyq qustar óz balalaryn taýyp alǵansha oıyn jalǵasady.
«Kún men bult»
Maqsaty: Balalardyń estý, tyńdaý qabiletterin damytý. Ár – túrli sıpattaǵy áýenderdi ajyratý qabiletterin damytý. (kóńildi, qýanyshty, muńdy, kóńilsiz).
Oıyn barysy: Úsh kartochka birinshi kartochkada jarqyrap turǵan kúnniń kóziniń sýreti, ekinshi kartochkada bult basqan kúnniń kóziniń sýreti, úshinshi kartochkada jańbyr men bulttyń sýreti
Oıynǵa qatysýshylar, oıyn quralynyń sanyna baılanysty alynady. Balalarǵa kartochkalar taratylyp, Úsh túrli mýzykalyq shyǵarma tyńdaýdy usynady.
Balalar bos sharshylardy áýenniń kóńil kúıine baılanysty, sýreti bar kartochkalarmen jabady. Ár sýret áýenniń kóńil kúıine baılanysty.
«Úıde nestep jatyr?»
Maqsaty: Balalardyń mýzyka janrlary týraly bilimderin damytý. Ándi, bıdi, marshty ajyrata bilýge baýlý.
Oıyn barysy: Mýzyka jetekshisi áýendi tyńdatqyzyp, balalardyń úıde ne istep jatqandaryn aıtyp berýlerin sýraıdy. Mýzyka jetekshisi fortepıanoda M. Glıkanyń polkasyn, D. Shostakovıchtiń marshyn jáne Sh. Qaldaıaqovtyń «Baldyrǵandar» ánin oınap beredi. Balalar mýzykany tyńdaı otyryp, balalardyń úıde ne istep jatqandaryn uǵady. (án aıtyp jatyr, bılep jatyr, sap tizilip júr).
«Teńiz»
Maqsaty: Balalardyń mýzykalyq estý, tyńdaý, kórý qabiletterin damytý.
Oıyn barysy: Balalarǵa úntaspadan teńizdiń dyby qosylǵan áýendi estirtý. Áýendi tyńdap bolǵasyn, balalar áýenniń minez qulqyn aıtyp óz oılarymen bólisedi. Mýzyka jetekshisi kompozıtordyń jazǵan áýenindegi kezdesetin ár – túrli kóńil kúıine balalardyń kóńilin aýdarady. Áýende tolqyn birde aqyryn, birde qatty, birde jáı estiledi.. Sodan soń mýzyka jetekshisi balaldy kartınkada kórsetilgen teńizdiń ár túrli tolqynymen tanystyrady. Mýzyka jetekshisi balalarǵa mýzykany qaıtadan tyńdatqyza otyryp, balalardan teńizdiń ár – túrli tolqynyn kartochkanyń kómegimen kórsetýdi suraıdy.
Mýzyka álemi mýzykalyq - dıdaktıkalyq oıyndar jınaǵy. júkteý
Balalarǵa arnalǵan mýzykalyq dıdaktıkalyq oıyndar.
Mýzyka balaǵa onyń erte damý kezeńderinen bastap áser etedi. Sondyqtan da erte balalyq shaqta osy mýzykalyq baılanysty úzbeý kerek jáne balanyń mýzykalyq qabiletterin damytýǵa barynsha kúsh jumsaý kerek. Tulǵanyń damýy men qalyptasýynyń basty irge tasy balalyq shaqta qalanatyndyǵyn esten shyǵarmaý kerek, al mýzyka damýy jedeldetýshi jaqsy qural bolyp tabylady.
Balany mýzykalyq damytý tabıǵı túrde jáne májbúrsiz júzege asyrylýy kerek, ıaǵnı oıyn formasynda. Oıyn - mektepke deıingi jastaǵy balalarǵa arnalǵan qyzmettiń negizgi túri. Balalardyń ózindik mýzykalyq qyzmetin damytýdyń mańyzdy quraldarynyń biri - mýzykalyq dıdaktıkalyq oıyndar bolyp tabylady.
«Meniń balapandarym qaıda»
(dybystyq joǵary estý qabiletin damytý men baǵdarlama materıalyn bekitýge arnalǵan)
Oıyn materıaly: Tórt úlken kartochka men birneshe kishkene kartochkalar (oıynshylar sany boıynsha). Úlken kartochkalarǵa qazdyń, úırektiń, taýyqtyń, qustyń sýretteri salynǵan; kishkentaılaryna qazdyń, úırektiń taýyqtyń, qustyń uıadaǵy balapandary salynǵan.
Oıyn barysy: Balalar mýzykalyq jetekshige qarama – qarsy jartylaı sheńber jasap otyrady, árqaısynyń qolynda bir – bireýden kishkentaı kartochka bar.
Mýzykalyq jetekshi oınaýdy usynady da áńgimesin bastaıdy: Bir aýlada balapandarymen taýyq, úırek, qaz ómir súripti, al aýlanyń syrtyndaǵy uıada qus balapandarymen turypty. Birde qatty jel soǵyp, jańbyr jaýdy da, barlyǵy tyǵylyp qaldy. Eń birinshi bolyp óz balapandaryn úırek shaqyrady (sýretti kórsetedi): «Meniń balapandarym, súıkimdi balaqandarym qaıdy? Krá, krá!» (birinshi oktavanyń res dybysy boıynsha án salady). Kartochkalarynda úırektiń balapandarynyń sýreti salynǵan balalar olardy kóterip, bylaı dep jaýap beredi: «Krá – krá, biz mundamyz» (ekinshi oktavanyń lá dybysy boıynsha án salady).
Mýzykalyq jetekshi bylaı dep jalǵastyrady: «úırek óz balapandaryn tapqanyna qatty qýanady (kartochkalardy jınap alady). Barlyq qustar óz balalaryn taýyp alǵansha oıyn jalǵasady.
«Kóńildi – muńdy» oıyny
(mýzykalyq týyndynyń ereksheligin anyqtaý úshin)
Oıyn materıaly: Tórt úlken kartochka: kóńildi qulynshaq, kóńildi oıynshyqtar (tıin nemese pil), muńdy ıt, muńdy qoıan. Osy keıipkerlerdiń sýretteri salynǵan birneshe kishkentaı kartochkalar.
Oıyn barysy: Mýzykalyq jetekshi ártúrli áýenderdi oryndaıdy Balalar áýendi tyńdaıdy da sáıkes kartochkany kórsetedi.
Kóńildi
Jylqy jaǵalaýda júr eken
Jasyl jelek ústinde.
Ol basyn shulǵyp,
Qara jalyń jelpildetip,
Altyn júgenin syldyrlatyp
Syńǵyr, syńǵyr ete
Taǵyp alǵan qońyraýlary,
Jorǵalap ol júredi
Muńdy
Muńdy kóńilsiz janýarlar,
Olar aýyryp qalǵan shyǵar.
Qoıannyń aıaǵy aýyryp tur,
Tunjyrap muńaıyp tur.
Sondyqtanda olar,
Ittiń basy aýyryp tur
«Úninen tany»
Oıyn materıaly: Dabyl, syldyrmaq, úskirik, kselafon, kerme (shırma)
Oıyn barysy.
Mýzyka! Mýzyka!
Bul ne eken ózi?
Múmkin bul,
Kógildir aspan shyǵar!
Múmkin bul,
Tańǵy araı shyǵar?
Al, múmkin, mýzyka –
Tek qana dybystar shyǵar!
Mýzykalyq jetekshi aspaptardyń birimen oınaıdy. Balalar tyńdaıdy jáne mýzykalyq aspaptyń atyn ataıdy. Osydan keıin ataýyn tapqan mýzykalyq aspaptarda óz betimen oınaıdy.
«Mýzykalyq saǵat»
Oıyn materıaly: Qatty kartonnan istelingen saǵat.
Oıyn barysy: Mýzykalyq jetekshi balalarǵa tanys ánniń áýenin oınaıdy jáne áýendi tyńdap bolǵannan keıin balalarǵa qaı ánniń oryndalǵanyn saǵat tilimen kórsetýdi usynady. «Jasyl shyrsha», «Bıshi bolam óskende», «Biz baqytty balamyz», «Dombyra sazy», «Aıaz ata», «Jańbyr» «Syldyrmaq». Ánniń basyn tyńdaǵannan keıin bir bala shyǵady da tyńdalǵan áýenge sáıkes keletin kartınany saǵattyń tilimen kórsetedi. Oıyn saǵattaǵy sýretterdi aınalyp kelgenshe jalǵasady.
«Kóńildi parovoz»
Oıyn materıaly: Qatty kartonnan jasalynǵan parovoz jáne ańdar.
Oıyn barys: «Kóńildi parovoz» ádistemelik ústelge balalar jaqqa qaratylyp qoıylady. Mýzykalyq jetekshi balalarǵa bos terezelerge nazar aýdarta otyryp, parovoz ben onyń vagondaryn qarap shyǵýdy usynady.
Odan ári qaraı parovozǵa mashınashy men jolaýshylar qajet bolǵandyqtan, onyń uzaq jolǵa shyǵa almaı turǵanyn habarlaıdy. Al vagondaǵy oryndarǵa kim otyratyndyǵyn anyqtaýǵa mýzyka kómektesedi. Mýzyka jetekshisi «Qorbańbaı aıý» pesasyn tyńdaýdy jáne onyń ataýyn eske túsirýdi usynady. Balalar pesanyń ataýyn tabady, sóıtip «Ash qasqyr», «Aılaker túlki», «Kóńildi qoıandar».
«Mýzykadaǵy úsh kıt»
Oıyn materıaly: Qatty kartonnan jasalynǵan úsh kıt.
Oıyn barysy: Oıyn mýzykadaǵy «Úsh kıt» taqyryby boıynsha balalardyń bilimin bekitý úshin tanys materıaldarmen ótkiziledi. Balalar úsh sheńber jasap turady, ortasynda qolyna «kıt» ustaǵan bala turady. «Marsh» áýeni oınaǵanda kıt – marsh sheńberinde turǵan balalar marshtaıdy. Al «polka» áýeni oınaǵanda kıt – bıi, «Dostyq» áni oınaǵanda kıt – án sheńberinde turǵan balalar ándetedi. Mýzyka jetekshisi mýzykalyq materıaldy óz qalaýy men taqyrypty bekitý qajettiligine baılanysty tańdaıdy.
«Mýzykalyq monshaqtar»
Oıyn materıaly: Túrli – tústi kartonnan jasalynǵan monshaqtar.
Oıyn barysy: Oıyn balalardy qysqa jáne uzaq dybystarmen tanystyrý úshin qoldanylady. Mýzykalyq jetekshi shaǵyn ándi nemese áýendi oınaıdy, ol oınatylǵanda áýenniń rıtmıtıkalyq sýreti anyq estilýi tıis jáne mýzykadaǵy uzaq jáne qysqa dybystardy tabý kerek. Bul dybystardy úlken jáne kishi monshaqtardyń kómegimen beıneleýge bolady. Úlken monshaqtar – bul uzaq dybystar, kishi monshaqtar – qysqa dybystar.
«Mýzykalyq úıshik»
Oıyn materıaly: Qatty kartonnan jasalynǵan úıshik jáne sol áınekterdiń kólemine sáıkes ártúrli mýz aspaptardyń sýretteri.
Oıyn barysy: Mýzyka jetekshisi balalarǵa úıshikti kórsetedi. Ol úıshiktiń ishinde ártúrli aspaptarda oınaıtyn, kóńildi mýzykanttardyń turatynyn aıtady. Eger muqıat tyńdasaq, olardyń árqaısysynyń qandaı mýzykalyq aspaptarda oınaıtynyn biletin bolamyz. Mýzyka jetekshisi balalarǵa tanys ándi ártúrli mýzykalyq aspaptarda oınap aıtyp beredi. Balalarǵa ol aspaptardy kórsetpeý kerek. Tapsyrma júktelgen bala, qandaı ınstrýment ekenin taýyp kartochkalardyń arasynan sol ınstrýmenttiń sýretin alyp úıshiktiń áınegine aparyp jabystyrady.
«Óz aspabyńdy tap»
Oıyn materıaly: Mýzykalyq aspaptardyń sýretteri beınelengen tússiz kartochkalar jáne túrli tústi tórtke bólingen úsh karta, jáne balalarǵa arnalǵan mýz aspaptar, shırma.
Oıyn barysy: Oıynǵa bir júrgizýshi, eki bala qajet. Júrgizýshi shırmanyń artyndaǵy aspaptardyń janyna tórtke bólingen tústi kartany qoıady, al tússiz kartany oınaıtyn balalarǵa taratyp beredi. Balalarǵa aspaptardyń daýysyn taǵyda birret tyńdatyp, óleń aıta bastaıdy solaı oıyn bastalady. Júrgizýshi sýrettiń bir bóligin kóterip sol aspapta oınap men qandaı aspapta oınadym dep suraıdy. Durys jaýap bergen balaǵa tústi kartanyń bir bóligin berilip ol karta tússiz kartanyń ústine qoıylady. Oıyn karta jabylǵansha jalǵasa beredi.
«Soqyr teke»
Oıyn barysy: Balalar bir – biriniń qolynan ustap sheńber jasap turady, 3 – 4 bala sheńberdiń syrt jaǵynda turady.
Ortada «Soqyr teke»
Balalar sheńbermen aınalyp júrip, ánniń 1 – shi shýmaǵyn aıtady. 2 – shýmaqty «Soqyr teke» aıtady. 2 – shýmaq bastalǵanda balalar bekitken qoldaryn joǵary kóteredi, al syrtta turǵan balalar ishke enip, «Soqyr tekege» ustatpaımyz dep jan jaqqa júgiredi. «Soqyr teke» bireýdi ustap alýǵa tyrysady. Eger ustap alsa ánniń 2 – shi shýmaǵyn aıtady, oıyn qaıtalanǵanda ustalǵan bala «Soqyr teke» bolady. Eger ustaı almasa «Soqyr teke» ózi bolady.
Soqyr teke, baq, baq
Biz aıtamyz taqpaq.
Myqty bolsań qanekeı,
Birimizdi tap, tap.
«Balaqan da alaqan»
Balalar dóńgelene sheńber jasap otyrady. Mýzyka oınaǵan kezde, balalar án yrǵaǵyna ilesip, qol soǵyp, óleń aıtady. Alaqandaryn basqalardan bólek, jańylys soqqandar, ne basqadaı bir qylyǵymen oıyn tártibin buzǵandar «kináli bala» bolyp tabylady. Olardy ortaǵa jeke shyǵaryp, kinásin aqtaý úshin óleń, taqpaq aıtqyzyp, bıletedi.
Kel balalar, shapalaqtap
Alaqandy uraıyq.
Jańylǵandy ortaǵa ap,
Bir ónerin suraıyq.
Q – sy
La – la – la – la,
Balaqan.
La – la – la – la,
Alaqan.
Aıyp tartsaq saspaıyq,
Qysylmaıyq qınalyp.
Kel oıyndy bastaıyq,
Keldi dostar jınalyp.
Q – sy
La – la – la – la,
Balaqan.
La – la – la – la,
Alaqan.
Bári qol shapalaqtap, óleń qaıyrmasyn aıtyp turyp, kináli balany baqylaıdy. Ony tapqan kezde, aıybyna án, bı, nemese taqpaq suraıdy. Kináli bala aıybyn ótegen soń, oıyn odan ári jalǵasady.
Bári sol balaǵa burylyp turyp, bylaı deıdi.
Soǵylǵanda alaqan,
Jańyldyń sen, balaqan.
Shaıý úshin kináńdi,
Kórset bir ónerińdi.
«Án salǵan kim?»
Balalar sheńber jasap júrip ándetedi. Shet jaqta, balalarǵa syrtyn berip otyrǵan bala, án salǵan balanyń daýysyn tanýy kerek. Otyrǵan bala án salǵan balany daýysynan tanysa, olar oryn aýystyrady.
(tembrdi aıyrý úshin arnalǵan oıyn)
Kóp bala bar bólmede,
Biri ǵana án salady.
Al syrttaǵy
Kim eken dep tamsanady
Bir bala bylaı dep ándetedi.
Men baqytty bóbekpin,
Taýdaı bıik talabym,
Án men kúıge zerekpin,
Birden qaǵyp alamyn.
«Qos dabyl»
(Dybystyń bıiktigin aıyrý úshin arnalǵan oıyn)
Gúrildeı kep qaǵyldy,
Tanyp turmyz dabyldy.
Tam – ta – ra – tam. Tam – ta – ra – tam.
Tam – ta – ra – tam. Tam – ta – ra – tam.
Shińkildeı kep qaǵyldy,
Tanyp turmyz dabyldy.
Tı – ta – ra – tı. Tı – ta – ra – tı.
Tı – ta – ra – tı. Tı – ta – ra – tı.
Balalar eki sheńber jasap turady: syrtqy (Úlken) jáne ishki (Kishi.) Oıyn bastalǵansha tárbıeshi óziniń qalaýy boıynsha úlken nemese kishi dabylda oınaıdy. Úlken dabylda oınaǵanda syrtqy sheńberdegi balalar aınalyp júrip ándetedi, kishi dabylda oınaǵanda ishki sheńberdegi balalar aınalyp júrip án salady.
«Kóleńke»
Kólbeń kólbeń kóleńkem,
Kólbeńdegen kóleńkem!
Qane qatar turaıyq,
Úlken sheńber quraıyq
Tárbıeshi osy óleńdi ándetip aıta júrip, bir úlken, bir kishi baladan qatar – qatar turǵyzady.(kishisi kóleńke). Barlyǵy sheńber jasaıdy.
Kólbeń – Kólbeń kóleńkem,
Kólbeńdegen kóleńkem!
Búrkit qalaı búredi?
Kim kórsete biledi?
Án yrǵaǵymen balalar búrkitshe qanat qaǵady, eńkeıip saýsaqtarymen jer tireıdi. Kóleńkeler qaıtalap qımyl jasaıdy.
Kólbeń – kólbeń kóleńkem,
Kólbeńdegen kóleńkem!
Qasqyr qalaı júredi,
Kim kórsete biledi?
(Qasqyrdyń júrisin beıneleıdi)
Kólbeń – kólbeń kóleńkem,
Kólbeńdegen kóleńkem!
Aıý qalaı júredi,
Kim kórsete biledi?
(Balalar kóleńkelerine aıýdyń júrisin kórsetedi)
Osy ańdardyń, qustardyń ornyna basqa da qus ańdardy qoıyp, oıyndy jalǵastyra berýge bolady.
«Úlken – kishkentaı»
Maqsaty: Balalardy uzaq qysqa dybystardy bilýge úıretý. Mýzykanyń rıtmin sezinýge baýlý.
Oıynnyń barysy: Mýzykalyq jetekshi balalarǵa áýendi tyńdatqyzyp, jolda kimniń kele jatqanyn tyńdatqyzyp sol adamnyń júrisin qoldarymen shapalaq urý arqyly kórsetýdi usynady.
Úlken adamnyń júrisi – uzaq shapalaq.
Balanyń júrisi – qysqa shapalaq.
«Do – re – mı»
Maqsaty: Balalardy mýzykadaǵy beınelerdi, ándi tyńdaý arqyly ajyrata bilýge úıretý. Tyńdaý qabiletterin arttyrý.
Oıyn barysy: Mýzykalyq jetekshi ándi oryndap beredi jáne balalardan sol ánge baılanysty sýretti tańdap kórsetýlerin ótinedi. Bala nege sol sýretti tańdap alǵanyn, ol sýrette neniń beınelengenin, ánniń ne týraly aıtylyp turǵanyn aıtyp beredi.
«Qoıandar»
Maqsaty: Mýzykanyń kóńildi, kóńilsiz, baıaý túrlerin ajyrata bilýge baýlý.
Oıyn barysy: Mýzyka jetekshisi balalarǵa: Bir úıde qoıandar ómir súripti. Olar sondaı kóńildi qoıandar bolypty. Qoıandar kóńil kóterip bılegendi jaqsy kóripti – dep (qoıandardyń bılep jatqan sýretin kórsetedi). Al qoıandar sharshaǵanda jatyp uıyqtaıdy eken. Analary bolsa balalaryna besik jyryn aıtyp beredi eken (qoıandardyń uıyqtap jatqan sýretterin kórsetedi). Ári qaraı mýzyka jetekshisi balalardan, sýret boıynsha qoıandardyń nestep jatqanyn aıtyp berýdi jáne mýzykany tyńdap qımyldarymen kórsetýdi suraıdy.
Baýyrsaq kimmen kezdesti?
Maqsaty: Mýzykany sezinýge, tómen, ortasha, joǵary dybystardy ajyrata bilýge baýlý.
Oıyn barysy: Mýzyka jetekshisi «Baýyrsaq» ertegisin jáne sol erteginiń keıipkerlerin esterine túsirýlerin suraıdy. (qasqyr, túlki, aıý, qoıan). Mýzyka jetekshisi osy ańdarǵa baılanysty mýzykalardy, mysaly aıýdyń mýzykasyn, tómengi regıstrdan, al qoıannyń mýzykasyn joǵarǵy regıstrdan oınaıdy. Balalar mýzykanyń qaı regıstrdan oınalǵanyn tyńdap, qaı ańnyń mýzykasy ekenin taýyp, sýret arqyly kórsetedi.
«Mýzykalyq átkenshek»
Maqsaty: Balalarǵa mýzykanyń ózgerý tempin ajyrata bilýge úıretý.
Oıyn barysy: Mýzyka jetekshisi «Átkenshek» ánin oryndaıdy jáne balalardan átkenshektiń qalaı qozǵalatynyn suraıdy. Balalardan mýzykanyń ózgerý tempin qımylmen kórsetýdi jáne suraqtarǵa jaýap berýlerin suraıdy.
Qaı kezde mýzyka tez oınady? Qaı kezde baıaý oınady?
(jyldam qozǵalady, aqyryn qozǵalady, baıaý qozǵalady, toqtaıdy.)
«Aqyryn qatty»
Maqsaty: Tembrlik estý qabiletterin damytý.
Oıyn barys: Balalarǵa bir tústi biraq ár túrli reńktegi kartochka jaımalary beriledi.
Balalarǵa: Kógildir – aqyryn mýzyka, qara kók – qatty mýzyka, kók – ortasha.
Ári qaraı mýzyka jetekshisi ándi aqyryn, qatty jine ortasha oryndaıdy.
Balalar mýzykany tyńdaı otyryp qoldaryndaǵy fıshkalarymen kartochkalardy jabady.
«Meniń balapandarym qaıda»
Maqsaty: Dybystyq joǵary estý qabiletin damytý men baǵdarlama materıalyn bekitýge arnalǵan.
Oıyn barysy: Balalar mýzykalyq jetekshige qarama – qarsy jartylaı sheńber jasap otyrady, árqaısynyń qolynda bir – bireýden kishkentaı kartochka bar.
Mýzykalyq jetekshi oınaýdy usynady da áńgimesin bastaıdy: Bir aýlada balapandarymen taýyq, úırek, qaz ómir súripti, al aýlanyń syrtyndaǵy uıada qus balapandarymen turypty. Birde qatty jel soǵyp, jańbyr jaýdy da, barlyǵy tyǵylyp qaldy. Eń birinshi bolyp óz balapandaryn úırek shaqyrady (sýretti kórsetedi): «Meniń balapandarym, súıkimdi balaqandarym qaıdy? Krá, krá!» (birinshi oktavanyń res dybysy boıynsha án salady).
Kartochkalarynda úırektiń balapandarynyń sýreti salynǵan balalar olardy kóterip, bylaı dep jaýap beredi: «Krá – krá, biz mundamyz» (ekinshi oktavanyń lá dybysy boıynsha án salady).
Mýzykalyq jetekshi bylaı dep jalǵastyrady: «úırek óz balapandaryn tapqanyna qatty qýanady (kartochkalardy jınap alady). Barlyq qustar óz balalaryn taýyp alǵansha oıyn jalǵasady.
«Kún men bult»
Maqsaty: Balalardyń estý, tyńdaý qabiletterin damytý. Ár – túrli sıpattaǵy áýenderdi ajyratý qabiletterin damytý. (kóńildi, qýanyshty, muńdy, kóńilsiz).
Oıyn barysy: Úsh kartochka birinshi kartochkada jarqyrap turǵan kúnniń kóziniń sýreti, ekinshi kartochkada bult basqan kúnniń kóziniń sýreti, úshinshi kartochkada jańbyr men bulttyń sýreti
Oıynǵa qatysýshylar, oıyn quralynyń sanyna baılanysty alynady. Balalarǵa kartochkalar taratylyp, Úsh túrli mýzykalyq shyǵarma tyńdaýdy usynady.
Balalar bos sharshylardy áýenniń kóńil kúıine baılanysty, sýreti bar kartochkalarmen jabady. Ár sýret áýenniń kóńil kúıine baılanysty.
«Úıde nestep jatyr?»
Maqsaty: Balalardyń mýzyka janrlary týraly bilimderin damytý. Ándi, bıdi, marshty ajyrata bilýge baýlý.
Oıyn barysy: Mýzyka jetekshisi áýendi tyńdatqyzyp, balalardyń úıde ne istep jatqandaryn aıtyp berýlerin sýraıdy. Mýzyka jetekshisi fortepıanoda M. Glıkanyń polkasyn, D. Shostakovıchtiń marshyn jáne Sh. Qaldaıaqovtyń «Baldyrǵandar» ánin oınap beredi. Balalar mýzykany tyńdaı otyryp, balalardyń úıde ne istep jatqandaryn uǵady. (án aıtyp jatyr, bılep jatyr, sap tizilip júr).
«Teńiz»
Maqsaty: Balalardyń mýzykalyq estý, tyńdaý, kórý qabiletterin damytý.
Oıyn barysy: Balalarǵa úntaspadan teńizdiń dyby qosylǵan áýendi estirtý. Áýendi tyńdap bolǵasyn, balalar áýenniń minez qulqyn aıtyp óz oılarymen bólisedi. Mýzyka jetekshisi kompozıtordyń jazǵan áýenindegi kezdesetin ár – túrli kóńil kúıine balalardyń kóńilin aýdarady. Áýende tolqyn birde aqyryn, birde qatty, birde jáı estiledi.. Sodan soń mýzyka jetekshisi balaldy kartınkada kórsetilgen teńizdiń ár túrli tolqynymen tanystyrady. Mýzyka jetekshisi balalarǵa mýzykany qaıtadan tyńdatqyza otyryp, balalardan teńizdiń ár – túrli tolqynyn kartochkanyń kómegimen kórsetýdi suraıdy.
Mýzyka álemi mýzykalyq - dıdaktıkalyq oıyndar jınaǵy. júkteý
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: «Balyqshylar» áńgimesindegi tabıǵat apatymen arpalys
