Mýzykalyq shyǵarmadaǵy shtrıhtarmen jumys
Qyzylorda qalasy, Shıeli kenti,
Áýez mektebiniń İİ sanatty muǵalimi
Sultanova S.S.
«Elimizdiń erteńi búgingi jas urpaqtyń qolynda, ol jas urpaqtyń taǵdyry ustazdardyń qolynda», - dep elbasy N. Nazarbaev aıtqandaı, elimizdiń órkenıetti alpaýyt memleketterden qalyspaı, teń qadam basýy úshin bolashaqtyń tutqasyn ustar bilimdi urpaq tárbıeleýdi ustazdarǵa júkteýi úlken jaýapkershilikti aıǵaqtaıdy. Bul úshin memleket tarapynan barlyq jaǵdaılar da jasalýda. Jalpy, ustazdar qaýymyn bilim men óner shyńyna qushtar, izdenimpaz, shyǵarmashyl, ómirdiń shýaǵy men nárin sebýshi qamaldardyń alyby dep aıtýymyzǵa bolady.
Ǵulama fılosof Sokrat maevtıka tásilin bilim berýde keńinen qoldanǵan, shákirtterin eshqashan úıretpegen, onyń ornyna qoıylǵan suraqtarynyń jaýaptary arqyly óz boılaryndaǵy bilimdi eske túsirip, syrtqa shyǵarýǵa múmkindik týǵyzǵan. Sondaǵy maqsaty: ustaz jeńildetetin, yntalandyratyn suraq, tapsyrmalar berý arqyly jaǵdaı jasap, shákirtine belgisizdi ózi tanýǵa járdem berý bolatyn. Osy tusta Konfýsııdiń aıtqan pikirin eske alý oryndy: «Maǵan aıtyp berseń – umytyp qalamyn, kórsetseń – esimde saqtaımyn, ózime jasatsań - úırenemin» [1]..
Arnaýly áýez mektebinde oqýshylarmen júrgiziletin «Fortepıano» klasyndaǵy jumysymyz daıyn materıaldardy tranformasıalaýdan alshaq, qaıta oqýshylar ózderi ózekti de kúrdeli shyǵarmaǵa syn turǵysynan qarap, oılanyp, tereńnen tanysyp, taldap, birneshe jattyǵýlar arqyly jumys jasaý negizinde nátıjesin jınaqtap ortaǵa salyp oınaıdy. Osy turǵyda fortepıano klasy boıynsha júrgizgen oqýshylardyń sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyra túsken, jaqsy nátıjege jetkizgen sabaq josparyn usynýdy jón kórdim.
Sabaqtyń taqyryby: Mýzykalyq shyǵarmadaǵy shtrıhtarmen jumys
Sabaqtyń maqsaty:
a) bilimdilik: oqýshynyń ótken sabaqtarda alǵan mýzykalyq shyǵarmaǵa qatysty túsinikterine súıene otyryp, shyǵarmanyń oryndalýymen jumys jasaý, shtrıhtary men dınamıkalyq belgilerin ajyrata bilýdi úıretý.
b) damytýshylyq: oqýshyny shyǵarmashylyqqa baýlı otyryp, mýzykanyń shtrıhtaryn, dınamıkalyq belgilerin tıanaqty, oryndy jetkizýge daǵdylandyrý. Estý, este saqtaý qabiletterin damytý.
á) tárbıelik: oqýshyǵa jattyǵýlar men shyǵarmanyń úzindileri negizinde taza, saýatty oınaýǵa tárbıeleý.
Kútiletin nátıje: S. Maıkapardyń «V sadıke» shyǵarmasynyń erekshelikterin (tonaldigi, ólshemi, shtrıh, dınamıkalyq belgileri) ajyrata alady, fortepıano aspabynda sheber oınaýǵa daǵdylanady.
Kerekti jabdyqtar: Fortepıano, smaılıkter, gúl kúltesheleri, plakattar
Qoldanylatyn ádis – tásilder: túsindirý, suraq - jaýap, oı qozǵaý, aspapta oınaý
Sabaqtyń mazmuny:
1. Uıymdastyrý kezeńi
a) Sálemdesý:
- Armysyzdar, qadirli ustazdar. Búgingi shýaqty kúnde 2 synyp oqýshysy S...- men fortepıano klasy boıynsha ótkiziletin sabaqqa hosh keldińizder.
2.Psıhologıalyq daıyndyq
(Oqýshynyń kóńil - kúıin anyqtaý)
Aldyńda turǵan smaılık boıynsha kóńil - kúıińdi bildire ǵoı (Oqýshy ekeýiniń bireýin alady, ishindegi sózin oqyp beredi, kórsetedi).
jadyrap jaınaımyn, bilimge toımaımyn.
áli de oqımyn, kóńilge toqımyn.
Kóńil - kúı smaılıgi oqýshynyń sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵyn oıatady. Kóterińki kóńilmen sabaqqa nazaryn aýdarady.
3. Ótken taqyryptarǵa sholý: (5 mınýt)
Gúl kúlteshelerimen jumys.
Oqýshy gúl kúltesheleriniń bireýin qalap alyp (keminde 2), artyndaǵy suraqtarǵa jaýap beredi, óz bilimderin pysyqtap, oınap tekseredi.
1. Qyzyl kúlteshe - neshe nota bar? Ata
2. Jasyl kúlteshe – do dybysynan gamma oına (Do – major (S - dur)
3. Kógildir kúlteshe – sol dybysynan gamma oına (Sol – major (Y - dur)
4. Qyzǵylt sary (oranjevyı) kúlteshe - Shtrıh degenimiz ne? Qandaı túrlerin bilesiń?
5. Kúlgin (fıoletovyı) kúlteshe – Qandaı dınamıkalyq belgilerdi bilesiń?
6. Kók kúlteshe – S. Maıkapar kim?
7. Sary kúlteshe - S. Maıkapardyń «V sadıke» shyǵarmasyn oına
4. Úı tapsyrmasyn qaıtalaý: (10 mınýt)
Shyǵarmany oınar aldynda gammaǵa toqtalyp ótken abzal. Gammany (do major) oınaýda saýsaqtardyń ushtaryn sezinýine nazar aýdarǵanyn qadaǵalap otyrý qajet. Jyldamdyqty qosý úshin stakatto ádisimen oınaýdy suraımyn. Bul ádis saýsaqtardyń ushtaryn sezinýin jyldamdattyrady, árbir dybystyń naqty oınalý barysynda oqýshynyń estý qabileti damıdy.
Samýıl Maıkapardyń «V sadıke» shyǵarmasynyń ólshemi, tonaldigi qandaı? Shyǵarmada qandaı shtrıhtar kezdesedi? Onyń qandaı túrlerin bilemiz? degen suraqtar arqyly oqýshynyń mýzykalyq shyǵarmanyń sıpatyn túsingendigin, mýzykalyq saýattylyǵyn teksere alamyz. Shyǵarma qandaı kóńil - kúıde jazylǵan? - jyldam. Óte jaqsy, ázirshe ortasha jyldamdyqta oınap kórelik. Osy tusta oqýshynyń birkelki, saýsaqtyń rettiligin durys qoıyp oınaýyn ózim qadaǵalap otyramyn.
5. Jańa taqyrypty meńgerý (20 mınýt)
Oqýshynyń nazaryn notalyq mátinge aýdara otyryp, durys oınaýyn qadaǵalaımyn. Birinshi, ekinshi taktidegi birinshi úlestegi notalar stakattoǵa oryndalady, ekinshi úleste ekpin qoıylady. Úshinshi takti biryńǵaı stakattoǵa oryndalady. Tórtinshi taktidegi eki úlestegi notalardaǵy juptyq lıgany oınaǵanda birinshi úlestegi tersıaǵa ekpin jasaımyz, al ekinshi úlestegi tersıa jaı oryndalýy tıis. Negizgi taqyryp 8 taktiden quralady. Sol qalpynda ol taǵy da qaıtalanady.
Endigi kezekte dınamıkalyq belgilermen jumys bastalady. Alǵashqy segiz taktige nazar aýdaraıyq, shyǵarmanyń basy r - pıanomen bastalyp, úshinshi taktide kreshendo arqyly tórtinshi taktide demınýendoǵa aýysady. Dál osy dınamıkalyq belgiler kelesi 5 - 8 taktiler aralyǵynda da kezdesedi.
Messefortedan bastalatyn shyǵarmanyń ekinshi taqyryby stakattomen oryndalady. Tolqyn sekildi tórt taktiden keıin qaıtadan p - pıanodan - jaıdan bastalyp, crescendo - kreshendoǵa ulasady dep túsindire otyryp, oqýshynyń durys oınaýyn talap ete alamyz.
Akordtardy oınaǵanda shyntaqtyń ilinip turmaýyn muǵalimmen birge oqýshy da qadaǵalap otyrýy qajet, árbir akordtan keıin bosatýǵa tyrysa otyryp, besinshi saýsaqtyń nyq basýyn suraımyn.
Oqýshy ózi shyǵarmanyń kúlmınasıasynyń týra keletin jerin anyqtaı otyryp, ony durys oryndaýǵa tyrysady.
Osylaısha shyǵarmanyń kórkemdik sıpatyn ashyp, tehnıkalyq turǵyda qıyndyq týdyratyn jerlerin jeke - jeke taldap, jattyǵýlar arqyly daǵdylandyryp, ony este saqtap, tolyq oınaýǵa kóshe alamyz.
6. Qorytyndylaý: Búgin biz shtrıhtyń túrlerin, olardyń qalaı oryndalatynyn úırendik. Endi shyǵarmany oryndaǵan kezde shtrıhtardy paıdalanyp, shyǵarmany ásemdeı, árleı bilýimiz kerek. Mýzykanyń jan dúnıeni tebirentetin úni adamǵa qaıǵy ústinde de, qýanyshynda da,
demalys ýaqytynda da, eńbek pen turmysta da kóńil serigi bolady. Adam óz tirshiligin ǵana emes, sonymen birge ańsaǵan armanyn da, kóńil túkpirindegi úmitin de mýzyka arqyly bildirip otyrǵan. Sondyqtan biz mýzykany qasterleı bilýimiz kerek.
7. Úıge tapsyrma
1. Do major gammasyn oınaý
2. Smaýıl Maıkapardyń «V sadıke» shyǵarmasyn dınamıkalyq belgilermen jatqa oınap kelý
1. Álimov A. Interbelsendi ádistemeni qoldaný máseleleri: Oqý quraly. – Almaty, 2013
Áýez mektebiniń İİ sanatty muǵalimi
Sultanova S.S.
«Elimizdiń erteńi búgingi jas urpaqtyń qolynda, ol jas urpaqtyń taǵdyry ustazdardyń qolynda», - dep elbasy N. Nazarbaev aıtqandaı, elimizdiń órkenıetti alpaýyt memleketterden qalyspaı, teń qadam basýy úshin bolashaqtyń tutqasyn ustar bilimdi urpaq tárbıeleýdi ustazdarǵa júkteýi úlken jaýapkershilikti aıǵaqtaıdy. Bul úshin memleket tarapynan barlyq jaǵdaılar da jasalýda. Jalpy, ustazdar qaýymyn bilim men óner shyńyna qushtar, izdenimpaz, shyǵarmashyl, ómirdiń shýaǵy men nárin sebýshi qamaldardyń alyby dep aıtýymyzǵa bolady.
Ǵulama fılosof Sokrat maevtıka tásilin bilim berýde keńinen qoldanǵan, shákirtterin eshqashan úıretpegen, onyń ornyna qoıylǵan suraqtarynyń jaýaptary arqyly óz boılaryndaǵy bilimdi eske túsirip, syrtqa shyǵarýǵa múmkindik týǵyzǵan. Sondaǵy maqsaty: ustaz jeńildetetin, yntalandyratyn suraq, tapsyrmalar berý arqyly jaǵdaı jasap, shákirtine belgisizdi ózi tanýǵa járdem berý bolatyn. Osy tusta Konfýsııdiń aıtqan pikirin eske alý oryndy: «Maǵan aıtyp berseń – umytyp qalamyn, kórsetseń – esimde saqtaımyn, ózime jasatsań - úırenemin» [1]..
Arnaýly áýez mektebinde oqýshylarmen júrgiziletin «Fortepıano» klasyndaǵy jumysymyz daıyn materıaldardy tranformasıalaýdan alshaq, qaıta oqýshylar ózderi ózekti de kúrdeli shyǵarmaǵa syn turǵysynan qarap, oılanyp, tereńnen tanysyp, taldap, birneshe jattyǵýlar arqyly jumys jasaý negizinde nátıjesin jınaqtap ortaǵa salyp oınaıdy. Osy turǵyda fortepıano klasy boıynsha júrgizgen oqýshylardyń sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵyn arttyra túsken, jaqsy nátıjege jetkizgen sabaq josparyn usynýdy jón kórdim.
Sabaqtyń taqyryby: Mýzykalyq shyǵarmadaǵy shtrıhtarmen jumys
Sabaqtyń maqsaty:
a) bilimdilik: oqýshynyń ótken sabaqtarda alǵan mýzykalyq shyǵarmaǵa qatysty túsinikterine súıene otyryp, shyǵarmanyń oryndalýymen jumys jasaý, shtrıhtary men dınamıkalyq belgilerin ajyrata bilýdi úıretý.
b) damytýshylyq: oqýshyny shyǵarmashylyqqa baýlı otyryp, mýzykanyń shtrıhtaryn, dınamıkalyq belgilerin tıanaqty, oryndy jetkizýge daǵdylandyrý. Estý, este saqtaý qabiletterin damytý.
á) tárbıelik: oqýshyǵa jattyǵýlar men shyǵarmanyń úzindileri negizinde taza, saýatty oınaýǵa tárbıeleý.
Kútiletin nátıje: S. Maıkapardyń «V sadıke» shyǵarmasynyń erekshelikterin (tonaldigi, ólshemi, shtrıh, dınamıkalyq belgileri) ajyrata alady, fortepıano aspabynda sheber oınaýǵa daǵdylanady.
Kerekti jabdyqtar: Fortepıano, smaılıkter, gúl kúltesheleri, plakattar
Qoldanylatyn ádis – tásilder: túsindirý, suraq - jaýap, oı qozǵaý, aspapta oınaý
Sabaqtyń mazmuny:
1. Uıymdastyrý kezeńi
a) Sálemdesý:
- Armysyzdar, qadirli ustazdar. Búgingi shýaqty kúnde 2 synyp oqýshysy S...- men fortepıano klasy boıynsha ótkiziletin sabaqqa hosh keldińizder.
2.Psıhologıalyq daıyndyq
(Oqýshynyń kóńil - kúıin anyqtaý)
Aldyńda turǵan smaılık boıynsha kóńil - kúıińdi bildire ǵoı (Oqýshy ekeýiniń bireýin alady, ishindegi sózin oqyp beredi, kórsetedi).
jadyrap jaınaımyn, bilimge toımaımyn. áli de oqımyn, kóńilge toqımyn.Kóńil - kúı smaılıgi oqýshynyń sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵyn oıatady. Kóterińki kóńilmen sabaqqa nazaryn aýdarady.
3. Ótken taqyryptarǵa sholý: (5 mınýt)
Gúl kúlteshelerimen jumys.
Oqýshy gúl kúltesheleriniń bireýin qalap alyp (keminde 2), artyndaǵy suraqtarǵa jaýap beredi, óz bilimderin pysyqtap, oınap tekseredi.
1. Qyzyl kúlteshe - neshe nota bar? Ata
2. Jasyl kúlteshe – do dybysynan gamma oına (Do – major (S - dur)
3. Kógildir kúlteshe – sol dybysynan gamma oına (Sol – major (Y - dur)
4. Qyzǵylt sary (oranjevyı) kúlteshe - Shtrıh degenimiz ne? Qandaı túrlerin bilesiń?
5. Kúlgin (fıoletovyı) kúlteshe – Qandaı dınamıkalyq belgilerdi bilesiń?
6. Kók kúlteshe – S. Maıkapar kim?
7. Sary kúlteshe - S. Maıkapardyń «V sadıke» shyǵarmasyn oına
4. Úı tapsyrmasyn qaıtalaý: (10 mınýt)
Shyǵarmany oınar aldynda gammaǵa toqtalyp ótken abzal. Gammany (do major) oınaýda saýsaqtardyń ushtaryn sezinýine nazar aýdarǵanyn qadaǵalap otyrý qajet. Jyldamdyqty qosý úshin stakatto ádisimen oınaýdy suraımyn. Bul ádis saýsaqtardyń ushtaryn sezinýin jyldamdattyrady, árbir dybystyń naqty oınalý barysynda oqýshynyń estý qabileti damıdy.
Samýıl Maıkapardyń «V sadıke» shyǵarmasynyń ólshemi, tonaldigi qandaı? Shyǵarmada qandaı shtrıhtar kezdesedi? Onyń qandaı túrlerin bilemiz? degen suraqtar arqyly oqýshynyń mýzykalyq shyǵarmanyń sıpatyn túsingendigin, mýzykalyq saýattylyǵyn teksere alamyz. Shyǵarma qandaı kóńil - kúıde jazylǵan? - jyldam. Óte jaqsy, ázirshe ortasha jyldamdyqta oınap kórelik. Osy tusta oqýshynyń birkelki, saýsaqtyń rettiligin durys qoıyp oınaýyn ózim qadaǵalap otyramyn.
5. Jańa taqyrypty meńgerý (20 mınýt)
Oqýshynyń nazaryn notalyq mátinge aýdara otyryp, durys oınaýyn qadaǵalaımyn. Birinshi, ekinshi taktidegi birinshi úlestegi notalar stakattoǵa oryndalady, ekinshi úleste ekpin qoıylady. Úshinshi takti biryńǵaı stakattoǵa oryndalady. Tórtinshi taktidegi eki úlestegi notalardaǵy juptyq lıgany oınaǵanda birinshi úlestegi tersıaǵa ekpin jasaımyz, al ekinshi úlestegi tersıa jaı oryndalýy tıis. Negizgi taqyryp 8 taktiden quralady. Sol qalpynda ol taǵy da qaıtalanady.
Endigi kezekte dınamıkalyq belgilermen jumys bastalady. Alǵashqy segiz taktige nazar aýdaraıyq, shyǵarmanyń basy r - pıanomen bastalyp, úshinshi taktide kreshendo arqyly tórtinshi taktide demınýendoǵa aýysady. Dál osy dınamıkalyq belgiler kelesi 5 - 8 taktiler aralyǵynda da kezdesedi.
Messefortedan bastalatyn shyǵarmanyń ekinshi taqyryby stakattomen oryndalady. Tolqyn sekildi tórt taktiden keıin qaıtadan p - pıanodan - jaıdan bastalyp, crescendo - kreshendoǵa ulasady dep túsindire otyryp, oqýshynyń durys oınaýyn talap ete alamyz.
Akordtardy oınaǵanda shyntaqtyń ilinip turmaýyn muǵalimmen birge oqýshy da qadaǵalap otyrýy qajet, árbir akordtan keıin bosatýǵa tyrysa otyryp, besinshi saýsaqtyń nyq basýyn suraımyn.
Oqýshy ózi shyǵarmanyń kúlmınasıasynyń týra keletin jerin anyqtaı otyryp, ony durys oryndaýǵa tyrysady.
Osylaısha shyǵarmanyń kórkemdik sıpatyn ashyp, tehnıkalyq turǵyda qıyndyq týdyratyn jerlerin jeke - jeke taldap, jattyǵýlar arqyly daǵdylandyryp, ony este saqtap, tolyq oınaýǵa kóshe alamyz.
6. Qorytyndylaý: Búgin biz shtrıhtyń túrlerin, olardyń qalaı oryndalatynyn úırendik. Endi shyǵarmany oryndaǵan kezde shtrıhtardy paıdalanyp, shyǵarmany ásemdeı, árleı bilýimiz kerek. Mýzykanyń jan dúnıeni tebirentetin úni adamǵa qaıǵy ústinde de, qýanyshynda da,
demalys ýaqytynda da, eńbek pen turmysta da kóńil serigi bolady. Adam óz tirshiligin ǵana emes, sonymen birge ańsaǵan armanyn da, kóńil túkpirindegi úmitin de mýzyka arqyly bildirip otyrǵan. Sondyqtan biz mýzykany qasterleı bilýimiz kerek.
7. Úıge tapsyrma
1. Do major gammasyn oınaý
2. Smaýıl Maıkapardyń «V sadıke» shyǵarmasyn dınamıkalyq belgilermen jatqa oınap kelý
1. Álimov A. Interbelsendi ádistemeni qoldaný máseleleri: Oqý quraly. – Almaty, 2013
You Might Also Like
-
Qyzylorda qalasy, Shıeli kenti,
