Natýral sannyń bólgishteri. Natýral sannyń eselikteri
Sabaqtyń taqyryby: Natýral sannyń bólgishteri. Natýral sannyń eselikteri
Sabaqtyń maqsaty:
a) Berilgen natýral sannyń bólgishi men eseligi uǵymyn engizip, oqýshylarǵa natýral sannyń bólgishi men eseligin tabýdy úıretý jáne ony esep shyǵarýda qoldaný daǵdysyn qalyptastyrý
b) Oqýshylardy uıymshyldyqqa, óz oıyn erkin tujyrymdap jáne negizdep jetkize bilýge tárbıeleý.
c) oqýshylardyń zeıinin keńeıtý, esepti shapshań, ári durys shyǵarý qabiletterin damytý.
Sabaqtyń túri: Jańa bilimdi meńgertý
Sabaqtyń ádisi: áńgimeleý, baıandaý, suraq – jaýap, oıyn
Sabaqtyń kórnekiligi: tirek syzbalar, dıdaktıkalyq oıyndar
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi: Sálemdesý, túgeldeý, synyptaǵy
oqýshylardyń sabaqqa daıarlyqtaryn anyqtaý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý
İİİ. Jańa sabaqty túsindirý
Búgingi jańa sabaǵymyzdyń taqyryby «Natýral sannyń bólgishteri. Natýral sannyń eselikteri». Jańa sabaǵymyzdy bastamas buryn biraz aýyzsha esepter shyǵaryp, jattyǵyp alaıyq.
1) 312: 3 ----- 4) 450: 50 ----- 7) 1313: 13
2) 515: 5 ------ 5) 1050: 50 ------ 8) 1717: 17
3) 618: 6 ------ 6) 2050: 50 ------ 9) 3434: 17
Muǵalim: 18 sanyna qandaı sandar qaldyqsyz bólinedi?
18 sany 1, 2, 3, 6, 9, 18 sandaryna qaldyqsyz bólinedi.
Mysaly: 18: 3=6; 18: 6=3; 18: 9=2.
18 - ge qaldyqsyz bólinetin sandardyń barlyǵy da 18 sanynyń bólgishteri dep atalady.
18 sanynyń bólgishteri: 1, 2, 3, 6, 9, 18.
Natýral a sanynyń bólgishi dep a sany qaldyqsyz bólinetin natýral sandy aıtady.
Mysaly: 30 sanynyń bólgishteri: 1, 2, 3, 5, 6, 10, 15, 30.
17 sanynyń bólgishteri: 1 jáne 17.
Osydan qandaı qorytyndyǵa kelemiz?
Berilgen natýral sannyń eń úlken bólgishi qandaı san bolady eken?
1. Berilgen natýral sannyń eń úlken bólgishi sol sannyń ózine teń.
2. 1 sany kez kelgen natýral sannyń bólgishi bolady.
24 sanynyń bólgishteri: 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24.
24 sanynyń bólgishteriniń birinshisi men sońyn alatyn bolsaq, bizde sandardyń juptary paıda bolady.
Muǵalim: Qandaı sandar eken?
Oqýshylar: 1men 24, 2 men12, 3pen 8, 4 pen 6.
Endi osy juptarymen alynǵan sandardyń kóbeıtindisin tabaıyq
1*24=24, 2*12=24, 3*8=24, 4*6=24.
Osydan natýral sannyń bólgishter juptarynyń qasıeti shyǵady:
Berilgen natýral sannyń bólgishter juptarynyń kóbeıtindisi sol sannyń ózine teń.
Natýral sannyń eselikterin qarastyramyz.
7 sanyna qaldyqsyz bólinetin sandardy tabaıyq. Ol úshin 7 sanyn 1 - ge, 2 - ge, 3 - ke, 4 - ke,... kóbeıtý kerek. Sonda árqaısysy 7 - ge bólinetin sandardy tabamyz. Olar 7, 14, 21, 28,...
Iaǵnı, 7, 14, 21, 28,... sandarynyń árqaısysy 7 - niń eseligi bolady.
Osydan qandaı qorytyndy shyǵarýǵa bolady?
Natýral a sanynyń eseligi dep a sanyna qaldyqsyz bólinetin natýral sandy aıtady.
Berilgen natýral sanǵa eselik sandy tabý úshin, ony qandaı da bir natýral sanǵa kóbeıtý kerek.
Mysaly: 5 sanynyń eselikteri: 5, 10, 15, 20, 25,...
(Oqýshylar ózderi mysaldar keltiredi)
Osydan shyǵatyn qorytyndy:
1. Kez kelgen natýral sannyń eselikteri sheksiz kóp;
2. Berilgen natýral sannyń eń kishi eseligi sol sannyń ózine teń.
Birinshi san ekinshi sanǵa qaldyqsyz bólinse, birinshi san eselik dep, al ekinshi san bólgish dep atalady.
Mysaly: 60: 12=5, ------------------------ 60: 5=12
60 - eselik, 12 - bólgish ------------------ 60 - eselik, 5 - bólgish.
lV. Oqýlyqpen jumys
A deńgeıiniń tapsyrmalary
№ 150.
1. 21 - diń bólgishteri: 3, 7
2. 90 - nyń bólgishteri: 3, 10, 15, 18, 30
3. 2 – niń eselikteri: 10, 18, 30, 84
4. 5 - tiń: 10, 15, 30.
№ 152.
42sanynyń bólgishterin tabamyz: 1, 2, 3, 6, 7, 14, 21, 42.
42: 1=42, 42: 2=21, 42: 3=14, 42: 6=7, 42: 7=6, 42: 14=3, 42: 21=2, 42: 42=1.
Keregin tańdap alamyz: 42: 3=14, 42: 7=6.
Otvet: 3 úıme 14 asyq, 7 úıme 6 asyq.
V deńgeıiniń tapsyrmalary
№ 158.
1) 45 - ke bólgish jáne 5 - ke eselik: 15.
2) 92 - ke bólgish jáne 23 - ke eselik: 46.
3) 120 - ke bólgish jáne 30 - ǵa eselik: 60.
V. Sergitý sáti «Bólgish pen eselik»
S deńgeıiniń tapsyrmalary
№ 167 a sanynyń bólgishteri: 1, 2, 3, 5, 6, 10, 15, a a sanyn tap. J: a= 30
V sanynyń bólgishteri: 1, 3, 5, 15, 25, v v sanyn tap. J: v = 75
Vİ Qorytyndylaý:
1. Qandaı sandy berilgen natýral a sanynyń bólgishi dep ataıdy?
2. Qandaı sandy berilgen natýral a sanynyń eseligi dep atalady?
3. Berilgen natýral sanǵa eselik sandardy qalaı tabamyz?
4. Berilgen natýral sannyń bólgishter juptaryn qalaı tabady?
Vİİ Úı tapsyrmasy: p. 2. 1, № 147(2), 149, 153.
Vİİİ Baǵalaý.
Atyraý oblysy, Qurmanǵazy aýdany
Sh. Turjanov atyndaǵy ortalaý mektebiniń
matematıka páni muǵalimi
Qabıeva Tlekshi Sabıdollaqyzy
Tolyq nusqasyn júkteý
Sabaqtyń maqsaty:
a) Berilgen natýral sannyń bólgishi men eseligi uǵymyn engizip, oqýshylarǵa natýral sannyń bólgishi men eseligin tabýdy úıretý jáne ony esep shyǵarýda qoldaný daǵdysyn qalyptastyrý
b) Oqýshylardy uıymshyldyqqa, óz oıyn erkin tujyrymdap jáne negizdep jetkize bilýge tárbıeleý.
c) oqýshylardyń zeıinin keńeıtý, esepti shapshań, ári durys shyǵarý qabiletterin damytý.
Sabaqtyń túri: Jańa bilimdi meńgertý
Sabaqtyń ádisi: áńgimeleý, baıandaý, suraq – jaýap, oıyn
Sabaqtyń kórnekiligi: tirek syzbalar, dıdaktıkalyq oıyndar
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi: Sálemdesý, túgeldeý, synyptaǵy
oqýshylardyń sabaqqa daıarlyqtaryn anyqtaý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý
İİİ. Jańa sabaqty túsindirý
Búgingi jańa sabaǵymyzdyń taqyryby «Natýral sannyń bólgishteri. Natýral sannyń eselikteri». Jańa sabaǵymyzdy bastamas buryn biraz aýyzsha esepter shyǵaryp, jattyǵyp alaıyq.
1) 312: 3 ----- 4) 450: 50 ----- 7) 1313: 13
2) 515: 5 ------ 5) 1050: 50 ------ 8) 1717: 17
3) 618: 6 ------ 6) 2050: 50 ------ 9) 3434: 17
Muǵalim: 18 sanyna qandaı sandar qaldyqsyz bólinedi?
18 sany 1, 2, 3, 6, 9, 18 sandaryna qaldyqsyz bólinedi.
Mysaly: 18: 3=6; 18: 6=3; 18: 9=2.
18 - ge qaldyqsyz bólinetin sandardyń barlyǵy da 18 sanynyń bólgishteri dep atalady.
18 sanynyń bólgishteri: 1, 2, 3, 6, 9, 18.
Natýral a sanynyń bólgishi dep a sany qaldyqsyz bólinetin natýral sandy aıtady.
Mysaly: 30 sanynyń bólgishteri: 1, 2, 3, 5, 6, 10, 15, 30.
17 sanynyń bólgishteri: 1 jáne 17.
Osydan qandaı qorytyndyǵa kelemiz?
Berilgen natýral sannyń eń úlken bólgishi qandaı san bolady eken?
1. Berilgen natýral sannyń eń úlken bólgishi sol sannyń ózine teń.
2. 1 sany kez kelgen natýral sannyń bólgishi bolady.
24 sanynyń bólgishteri: 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24.
24 sanynyń bólgishteriniń birinshisi men sońyn alatyn bolsaq, bizde sandardyń juptary paıda bolady.
Muǵalim: Qandaı sandar eken?
Oqýshylar: 1men 24, 2 men12, 3pen 8, 4 pen 6.
Endi osy juptarymen alynǵan sandardyń kóbeıtindisin tabaıyq
1*24=24, 2*12=24, 3*8=24, 4*6=24.
Osydan natýral sannyń bólgishter juptarynyń qasıeti shyǵady:
Berilgen natýral sannyń bólgishter juptarynyń kóbeıtindisi sol sannyń ózine teń.
Natýral sannyń eselikterin qarastyramyz.
7 sanyna qaldyqsyz bólinetin sandardy tabaıyq. Ol úshin 7 sanyn 1 - ge, 2 - ge, 3 - ke, 4 - ke,... kóbeıtý kerek. Sonda árqaısysy 7 - ge bólinetin sandardy tabamyz. Olar 7, 14, 21, 28,...
Iaǵnı, 7, 14, 21, 28,... sandarynyń árqaısysy 7 - niń eseligi bolady.
Osydan qandaı qorytyndy shyǵarýǵa bolady?
Natýral a sanynyń eseligi dep a sanyna qaldyqsyz bólinetin natýral sandy aıtady.
Berilgen natýral sanǵa eselik sandy tabý úshin, ony qandaı da bir natýral sanǵa kóbeıtý kerek.
Mysaly: 5 sanynyń eselikteri: 5, 10, 15, 20, 25,...
(Oqýshylar ózderi mysaldar keltiredi)
Osydan shyǵatyn qorytyndy:
1. Kez kelgen natýral sannyń eselikteri sheksiz kóp;
2. Berilgen natýral sannyń eń kishi eseligi sol sannyń ózine teń.
Birinshi san ekinshi sanǵa qaldyqsyz bólinse, birinshi san eselik dep, al ekinshi san bólgish dep atalady.
Mysaly: 60: 12=5, ------------------------ 60: 5=12
60 - eselik, 12 - bólgish ------------------ 60 - eselik, 5 - bólgish.
lV. Oqýlyqpen jumys
A deńgeıiniń tapsyrmalary
№ 150.
1. 21 - diń bólgishteri: 3, 7
2. 90 - nyń bólgishteri: 3, 10, 15, 18, 30
3. 2 – niń eselikteri: 10, 18, 30, 84
4. 5 - tiń: 10, 15, 30.
№ 152.
42sanynyń bólgishterin tabamyz: 1, 2, 3, 6, 7, 14, 21, 42.
42: 1=42, 42: 2=21, 42: 3=14, 42: 6=7, 42: 7=6, 42: 14=3, 42: 21=2, 42: 42=1.
Keregin tańdap alamyz: 42: 3=14, 42: 7=6.
Otvet: 3 úıme 14 asyq, 7 úıme 6 asyq.
V deńgeıiniń tapsyrmalary
№ 158.
1) 45 - ke bólgish jáne 5 - ke eselik: 15.
2) 92 - ke bólgish jáne 23 - ke eselik: 46.
3) 120 - ke bólgish jáne 30 - ǵa eselik: 60.
V. Sergitý sáti «Bólgish pen eselik»
S deńgeıiniń tapsyrmalary
№ 167 a sanynyń bólgishteri: 1, 2, 3, 5, 6, 10, 15, a a sanyn tap. J: a= 30
V sanynyń bólgishteri: 1, 3, 5, 15, 25, v v sanyn tap. J: v = 75
Vİ Qorytyndylaý:
1. Qandaı sandy berilgen natýral a sanynyń bólgishi dep ataıdy?
2. Qandaı sandy berilgen natýral a sanynyń eseligi dep atalady?
3. Berilgen natýral sanǵa eselik sandardy qalaı tabamyz?
4. Berilgen natýral sannyń bólgishter juptaryn qalaı tabady?
Vİİ Úı tapsyrmasy: p. 2. 1, № 147(2), 149, 153.
Vİİİ Baǵalaý.
Atyraý oblysy, Qurmanǵazy aýdany
Sh. Turjanov atyndaǵy ortalaý mektebiniń
matematıka páni muǵalimi
Qabıeva Tlekshi Sabıdollaqyzy
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
-
«Qazirgi zaman talabyna saı, jan - jaqty jetilgen, boıynda ulttyq sana men ulttyq psıhologıa qalyptasqan, ımandylyq ádebi, parasaty bar urpaq tárbıeleý, ósirý, bilim berý búgingi tańda otbasynyń, b...
