InfoHub Logo

Arǵy betke ótip ketken Naýsha Bókeıliktegi aǵaıyndaryn aralap júrip, Áýbákir Aqbaıulynikine keledi. Bul kezde Áýbákir jaı starshına da, Naýsha seksenge kelip qalǵan shal shaǵy eken. Bular kıiz úı kóleńkesinde otyrsa, ústerinen áıgili Dosaı tentek Ydyrysuly kep, at ústinen qart batyrdy kóterip alǵan kúıi: «Bul baıulynyń Naýsha batyry ma-aı?», — dep úıirip-úıirip jerge qoıypty da júre beripti. Qyzýly jas jigittiń artynan qarap turǵan Áýbákir:

— Batyr aǵa, myna jigitti tanymadyńyz ba? — dep surady.

— Tanydym, biraq tarqaqtaý eken. Shamasy ataǵyna saı shataǵy mol bireý de, jasy kelgen keıýanany keleke etti ǵoı, — deıdi.

Áýbákir jerge kirerdeı bop uıalyp, qaıta-qaıta keshirim suraıdy. Artynan aýyldyń bar ıgi-jaqsylaryn jınap Naýsha batyrǵa qonaqasy beredi. Bári de batyr áńgimesin tyńdaǵysy kep, úı ıesin qolqalaıdy. Biraq qonaǵynyń qaı jaǵynan shyǵyp ketem degen Áýbákir biraz ýaqyt únsiz otyrady da aqyry:

— Naýsha aǵa! Týmysymyz bir bolsa da, taǵdyrymyz túrli edi. Sizdiń batyr ataǵyńyz Jaıyqtyń eki betindegi qandastaryńyzǵa túgel málim. Soǵan saı ózińizge degen qurmet te joǵary. Myna jınalǵan qaýym sizden kórgendik sóz, abyzdyq aqyl tyńdaǵysy keledi. Aıyp bolmasa, qalaı batyr atandyńyz? Sony aıtsańyz etti, — deıdi.

Alqalaǵan áleýmet aldynda tap osyndaı bir suraqtyń qoıylaryn aıtpaı sezetin Naýsha kóp kidirmesten:

— Onyń nesin suraısyńdar, bizdiń zamanymyz ótti. Al bir kezde meniń atym shyqty dep keýde soǵý tyńdap otyrǵan senderge de sıymsyz, aıtam degen maǵan da sánsiz. Syrym atam osy batyrlyq týraly «qazaq bir-birin óltiredi de, men batyrmyn dep maqtanady. Men bolsam sondaı daraqylyqtan, daraqydan qorqam. Shamań kelse, ózgeniń batyryn óltirip maqtan. Qazaq qandaı urysta da janyn aıamaǵan adamdy batyr deıdi. Soǵan saı bireýler batyr dese, meniń de soǵan tatyr isim bolǵany ǵoı» — deıdi eken.

Aı, Áýeshjan-aı, jastyq jalynyń lapyldap janǵan ottaı, lyqsyǵan seldeı laqyldap, alyp, julyp turasyń-aý! Ol durys. Óıtkeni sen sóıtpeımin deseń de, ýaqytyń men kezeńiń qoımaıdy. Tasty buzasyń, taýdy jarasyń. Men de seniń osy shaǵyńda alaýlap janǵanmyn, atylyp, tasyǵanmyn. Sonyń bir jáıin aıtyp bereıin.

Bir jyldary el ortasyndaǵy kólde aıdahar paıda bolyp, turǵyndar tym-tyraqaı aýa kóshti. Birazy maǵan kep «baýyrym, batyrsyń ǵoı, kómek ber. Qarap otyryp qara jylanǵa jem bolamyz ba?» degeni.

Meniń de buryn-sońdy jylan óltirip atym shyqpaǵan kez. Onyń ústine qolqalap turǵan soń aýyldastardyń abyroıy úshin ishteı qorqa tursam da, syrtymnan qoqılanyp: «Káne, sol páleleriń qaıda jatyr? Kórsetińdershi?» deýim muń eken, qasyma erjúrektileý bireýin qosyp berdi de «áne, ana jaq, joldaryń bolsyn!» dep jón siltep qala berdi.

Biraq qasyma ertken júrektisi tym alysqa uzamaı, álgi aıtqan kól jaǵasyna jetti de: «osy kóldiń ortasyna taman jaqyndaǵanda ózi kórinedi. Atyńyzdy maǵan tastap, júre berińiz» degeni. Men ne deıin, aıtqanyn istep, qolymdaǵy taraq baltamdy jarqyldatqan kúıi ilgeri júre berdim.

Kóp keshikpeı aldymnan kúnge shaǵylysyp, jarqyldaǵan jylan jony kórindi. Azdan soń álgimiz basyn kóterip, shegir kózin qadady. Men oǵan qaradym. Janary sýyq. Júzi qorqynyshty eken. Biraq alǵan betten qaıtpaı, qarýymdy ońtaıladym. Jaqyndaǵan sátte aıdahardyń adam qorqar ysyly saıabyrsyp, manaǵy ottaı janǵan shegir kózi solǵyn tartty, tipti jylan boıynda áz-máz qozǵalysta bar sıaqty bop kórinedi. Osy sátte aıaǵymdy tez-tez ap, bir-eki attaǵan kúıi aıdahar basy osy tus dep taraqty baltamdy siltep kep qalǵanym.

Bas úzilip tústi. Biraq, asa bir shapshańdyqpen aýnap túsken ol quıryǵyn erekshe órnektetip aıdyn tósin qaq aıyra urdy. Ádette aıtqyshtar jylan kúshi quıryǵynda deýshi edi. Abyroı bolǵanda onysy maǵan darymady. Budan ary turystyń esh máni joq. Talaıdan bergi turǵyndardy tynyshtyqtan aıyrǵan aıdahardyń ajaly jetti. Meniń de mejem sol. Onyń ústine aldymda qyzyl qan bop jaırap jatqan jylannyń qasynda turýdyń ózi qorqynyshty edi. Tezirek teris aınalyp, jaǵada qalǵan joldasyma qaraı júrdim. Ol qos at shylbyryn ustaǵan kúıi bolǵan iske sener-senbesin bilmeı, óń men tústeı soltıyp tur.

— Aýylyńdy aılar boıy álekke sap, bir qaýǵa sýǵa zar qylǵan ajdahań óldi, baryp kóresiń be? — deımin. Azar da-bezer bolǵan ol:

— Kórmegenim jylan bolsyn, atamańyz, — dep qarǵanady.

— Endeshe, elińe sálem aıt! — dep atyma taqym artam. Ol bolsa: «Eń aqyry aýylǵa júrip, aqsaqaldardyń alǵysyn alsańyzshy?» — deıdi. Men rızashylyǵymdy bildirem.

Keıin ras-ótirigin qaıdam, álgi aýyldyń adamdary «sol aıdahardyń tiliniń astynda altyn bar eken, ony sol mańdaǵy kazak-orystar qaǵyp alypty» dep aıtyp júrdi. Al maǵan áý bastan altyn emes, alǵys kerek edi.

Solaı, baýyrym, bul bireýlerge ótirik, al maǵan shyn. Múmkin týǵan halqym meniń osy sıaqty oqys isterimdi estip, batyr deıtin shyǵar. Biraq qamal buzyp, qalmaq qyrmaǵanym anyq, sony bilseńder boldy, — dep áńgimesin aıaqtapty.

Saıyp kelgende Naýsha shaǵyn bolsa da jaýyryndary tórtbaq, tike qaraǵanda kózi ótkir, az sóılep, kóp tyńdaıtyn, qyzbalaq pen maqtanshaqtyqqa joq, qarý degende qolyna jarty qulash sholaq naızasy men taraq naızasyn alyp, basyna qyl arqanyn oraǵan kúıi kók bedeýin sıpaı qamshylap júredi eken. Sol Naýsha týǵan aýylyna oralyp kele jatyp, jolaı jerlep jatqan óliktiń ústinen shyǵady. Qarap turmaı qabirshilerden: «Myna adam neden óldi, kim edi?» — dep suraıdy. Sonda olar: «Bul bálenshekeńniń zaıyby, qazasy sheshekten», — dep jaýap beredi. Batyr selk ete túsedi de, attyń basyn tez buryp, júrip ketedi. Jolaı shoshynǵan kóńilin sál basyp, óz-ózinen: «apyraý tútegen jaýdan túgi qısaımaı týra shapqan bul júrek shıqan qurly qaýqary joq qý sheshekten nege qoryqty, asyly aja- lym osydan bolmasa netti?» — dep oılanǵan eken. Aıtqanyn- daı-aq aýylyna kep az aýyryp, qaıtys bopty.

Oqýǵa keńes beremiz:

Naýsha batyr týraly

Syrymnyń Nuraly handy shabýy (İİ nusqa)

Baımaǵambet sultan men Syrym batyr

---