InfoHub Logo

Ne? Qaıda? Qashan? vıktorınalyq oıyn.
“Bilimdińniń sózin tyńda, aıtqanyn úıren, iske asyr”
(Mahmud Qashqarı)
Búgin bizde mereke
Bolsyn elde bereke!
Ótkizeıik jaqsylap,
Bola bersin bereke!
Hımıkterdiń merekesi,
Halqyma qonǵan qut bolsyn!
Elimizge árqashanda,
Yrys pen baq qonsyn.
Shyqpaspyz biz syzyqtan
Ketpe qalyp qyzyqtan
Shaqyramyz jandardy
Hımıaǵa qyzyqqan

Vıktorınalyq oıynnyń maqsaty: Oqýshylardyń bilim deńgeıin tekserý, oıynǵa qabiletin qalyptastyrý, sóıleý mánerine úıretý, oılaryn bir júıege keltirip óz pikirlerin aıta bilýine kómektesý.
Oıynnyń sharty: Oıynǵa qatysýshy toptar konvertte daıyndaǵan suraqtarǵa jaýap beredi.
I - Sálemdesý
Bireýiniń júreginiń túgi bar,
Bireýiniń arqalap júrgen qoǵamdaǵy júgi bar.
Bireýiniń kúmbirlegen kúıi bar.
Bireýiniń qatty isteıtin mıy bar - demekshi alǵashqy kezeń sálemdesý.

1 – konvert.
Suraq: Osy múrde qaı jyly, qaıda jáne kim ashty? Jáne de qandaı málimetter bere alasyń? Jáne osy beıneniń táýelsiz Qazaqstanymyzǵa qandaı qatysy bar?
1 – konvert jaýaptary:
«Altyn kıimdi adamnyń» múrdesin 1969 jyly Jetisý jerindegi Esik qorǵanynan arheolog Q. Aqyshev tapqan. Zertteýshilerdiń pikiri boıynsha ol b. z. b. 5 - 6 ǵasyrlarǵa, erte temir dáýirine jatady. Ony jasy 17 - 18 - de, boıy 165 sm shamasynda bolsa kerek. Saq hanzadasynyń qolynda eki altyn júzik, qurastyrmaly belbeýi bolǵan. Altyn plasınkalar japsyrylǵan qynapqa salynǵan temir qanjar, qyzyl qynapty uzyn semser tabyldy. « Altyn kıimdi adam» saq elinde óz zamanyna saı órkenıettiń bolǵandyǵyn dáleldeıdi. Onyń kıiminde 4 myńnan astam altyn áshekeılermen bezendirilgen. Onyń ishinde barys, taýeshki, arqar, at, ár túrli qustardyń beınesi kezdesedi.
Qazirgi tańda osy «Altyn kıimdi adam» beınesi Qazaqstannyń egemendiginiń rásimine aınalyp, Respýblıka alańynda ulttyǵymyzdy asqaqtatyp tur. Al saq jaýyngeriniń bórkinde beınelengen qanatty tulparlar bizdiń táýelsiz Qazaqstanymyzdyń eltańbasynan oryn tapqan.

2 – konvert.
Suraq: Alǵash kimder paıdalanǵan? Jáne osy zattyń boıynda qandaı metal bar? Kim ashty jáne qalaı ataǵan?. Ol metal týraly ne bilesiń?
2 – konvert jaýaptary:
Termometrdiń basynda synap metaly bar. Alǵash qytaılar men úrdister paıdalanǵan. Grek dárigeri Dısskrıd «hıdr» - «sý», «argıros» - «kúmis»-«suıyq kúmis» dep ataǵan. Synaptyń balqý t0 = 38 - 390S. 6 perıodtyń taq qatary, II toptyń qosymsha topsha metaly, balqý t0 – sy tómen bolǵandyqtan termometrlerde qoldanylady, suıyq metal.

3 – konvert.
Sıqyrly sandyqsha. Osy sandyqshanyń ishinde tirshilikke qajetti eń keremet zat bar. Ol ne zat dep oılaısyń? Jáne ol týraly ne bilesiń?
3 – konvert jaýaptary:
Eń keremet zat – sý, formýlasy – N2O, krıstaldyq tory – molekýlalyq, tq0=1000S, tqatý0=00C. Jer sharyndaǵy 71% - sý bar, adam denesinde - 65 - 70%, mıda - 81%, tyǵyzdyǵy 1g/sm3. Sý – eritkish. Adam taǵamsyz 30 - 40 kún shydasa, sýsyz 3 kún ǵana shydaıdy eken.