InfoHub Logo

Ýlaǵysh zattar — adamdardy, maldardy, ósimdikterdi jáne syrtqy ortany zaqymdaýǵa arnalǵan ýly hımıalyq qosylystar.

Zaqymdaýshy áseriniń sıpatyna qaraı ýlaǵysh zattar mynadaı toptarǵa bólinedi: negizinen ortalyq nerv júıesine zaqymdaıtyn, adamdar men maldy júıke sal aýrýyna ushyratatyn ýly zattar (zarın, zoman V-gazy); adamdar men maldardyń búkil organızimin jalpy ýlaǵysh zattar (sımıl qyshqyly, hlorsıan); terini zaqymdap-irińdetetin ýly zattar, olar tıgende adam denesi aldymen qyzarady, keıin ol jerde jara paıda bolady (ıprıt, lúızıt); adamdar men maldardyń tynys júıesin zaqymdaıtyn tunshyqtyrǵysh ýly zattar (fosgen, dıfosgen); kózden jas aǵyzatyn titirkendirgish ýly zattar (hlorasetofenon, S preparaty); túshkirtetin ýly zattar (adamsıt); adamnyń ortalyq nerv júıesin zaqymdaıtyn jáne adamnyń psıhıkasynyń jáne basqa da organdardyń buzylýyna ákep soqtyratyn psıhohımıalyq ýly zattar.

Ýly zattar zaqymdaý áserin syrtqy ortada saqtaý uzaqtyǵyna qaraı turaqty jáne turaqsyz bolyp ekige bólinedi. Turaqtyýly zattar ózderiniń zaqymdaý áserin birneshe saǵattan birneshe aıǵa deıin saqtaýymen erekshelenedi (ıprıt, lúızıt, zarın, zoman, V-gazy). Turaqsyz ýly zıt, zarın, zoman, V-gazy); zattar zaqymdaý áserin birneshe mınýt qana saqtaıdy (sınıl kyshqyly, hlorsıan, fosgen, dıfosgeń). Ýly zattar adam organızmine áser etýine qaraı birden óltiretin (júıke-sal aýrýyna ushyratatyn jalpy ýly, terini zaqymdap, jaraqattaıtyn, tunshyqtyrǵysh), ýaqytsha qatardan shyǵaratyn (psıhohımıalyq, titirkendirgish) ýly zattar bolyp bólinedi.

---