InfoHub Logo

Radıoaktıvti zaqym ıadrolyq jarylys bultynan radıoaktıvti zattardyń jerge túsýi nemese AES apaty kezinde atmosferaǵa shyǵarylýy nátıjesinde jerdiń, sý men aýanyń zaqymdanýy. Radıoaktıvti zattardyń kózderi: ıadrolyq zarádtiń bóliný ónimderi, sáýle shyǵaratyn álfa-beta-bólshekter men gamma-sáýleler; ıadrolyq zarádtiń reaksıaǵa qatyspaǵan bólshekteri, sondaı-aq sáýle shyǵaratyn álfa-, beta-bólshekter men gamma-sáýleler; beta-bólshekter men gamma-sáýleler sáýlelendirgen topyraqtaǵy neıtrondardyń áserimen paıda bolǵan (navedennaıa reaksıa) radıoaktıvti zattar. Radıoaktıvti zattardyń syrtqy belgileri - túsi, dámi, ısi bolmaıdy, olar ydyraı otyryp, álfa-, beta-bólshekteri men gamma-sáýlelerin shyǵarady.

Radıoaktıvti zaqym dárejesi jarylys qýaty men túrine, jeldiń baǵyty men kúshine, jer sıpatyna jáne meteorologıalyq jaǵdaılarǵa baılanysty. Ásirese jer ústindegi ıadrolyq jarylys kezinde kúshti zaqymdanady. Radıasıanyń deńgeıi 0,5 «R/saǵ» jáne odan joǵary bolǵan kezde jer zaqymdanǵan bolyp esepteledi. Radıoaktıvti bult iziniń kólemi ıadrolyq jarylys qýaty men túrine, sondaı-aq jeldiń jyldamdyǵyna baılanysty jáne uzyndyǵy jaǵynan birneshe júz kılometrge, eni jaǵynan birneshe ondaǵan kılometrge jetýi múmkin.

Radıoaktıvti zaqym adamdardyń zaqymdanýymen jáne sáýle alýymen baılanysty. Kıimge jáne terige qonǵan radıoaktıvti zattar, sondaı-aq gamma-sáýlelerimen sáýlelený adamdar men janýarlarda sáýle aýrýyn týdyrady. Radıoaktıvti zaqymnan qorǵanýdyń negizgi ádisteri - qorǵanys qurylystaryna (panalaý ǵımarattaryna, radıasıadan qorǵaıtyn panalaý oryndaryna, qarapaıym panalaý oryndaryna) adamdardy panalatý jáne jeke qorǵanys quraldaryn paıdalaný.

---