Nurǵısa Tilendıev "Áke týraly jyr"
Sabaqtyń taqyryby: Nurǵısa Tilendıev jáne «Áke týraly jyr» áni
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdik: Nurǵısa Tilendıevtiń mýzyka salasyna sińirgen eńbegi jaıly maǵlumat berý, ánderin úırený;
á) Tárbıelik: klasıkalyq mýzykany tyńdaı bilýge jáne ónerdi súıýge, qurmetteýge tárbıeleý;
b) Damytýshylyq: ánge qyzyǵýshylyǵyn damytý, mýzykalyq saýattylyǵyn arttyrý.
Sabaqtyń tıpi: jańa materıaldy ıgerý.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq.
Ádisi: baıandaý, túsindirý, zertteý, suraq - jaýap, test
Oqytý formasy: ujymdyq, jeke daralap oqytý
Kórnekiligi: plakat, baıan, ınteraktıvti taqta, slaıdtar, test, portretter, kompúter, plakattar.
Pán aralyq baılanys: tarıh, matematıka
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý bólimi.
• Sabaq maqsaty túsindiriledi.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý. «Qazaqstan kompozıtorlarynyń vokaldyq mýzyka ónerin oqý, L. Hamıdı ómiri»
Qazaq kásibı mýzykasynyń negizin salýshylardyń biri. Ol B. Ǵızatovpen birlesip tuńǵysh “Dombyra úırený mektebi” atty kitap jazdy.
L. Hamıdı – ataqty “Qazaq válsi”, “Bulbul” ánderimen qatar, “Otan”, “Aqqý”, “Altyn bıdaı”, “Romans”, “Almaty”, “Beıbitshilik týy berik qolda”, “Laýla, kostór”, “Jaılaýym – baqsha jaınaǵan”, syndy án - romanstar jazǵan kompozıtor. L. Hamıdı – Qazaqstandaǵy váls janrynyń negizin salýshy.
İİİ. Qaıtalaý suraqtary:
1. Kásibı mýzyka óneri eń alǵash qandaı elderde qanat jaıdy?
2. Osy kezdegi álemdik mýzyka mádenıetine úles qosqan kompozıtorlardan kimderdi atar ediń?
3. Qazaqstan kompozıtorlarynyń vokaldyq mýzykasy. Án - romans janry.
İÚ. Jańa sabaq.
Uly bolý úshin aldymen ul bolý kerek. Erkek ataýlynyń bárin ul dep ataý qıyn. Óıtkeni, qazaq qashanda maqtaǵanda «Aı, ol atadan ul bolyp týǵan oılar» der edi. Biraq, ol áli Uly degen sóz emes.
Sondaı – aq, ul deseńiz de, uly deseńiz de, qandaı maqtaýǵa da sıatyn adamnyń biri búgin aramyzda joq kompozıtor Nurǵısa Tilendıev.
Nurǵısa týǵan Shılikemerdegi úıde besikte ińgálap jatqanda estilgen ákesi Tilendi tartqan kúılermen onyń qulaǵy ashylsa, es bile bastaǵanda estigen Dáýren saldyń, Beısebaı Qarataevtyń, Shúkitaı Ábdikárimovtyń, Isa Tergeýsizovtyń, taǵy basqalardyń daýysyna aspandaǵy qus aınalǵan qush áýezdi ánderi, qatty áser etti. \
Eger qazaq «ónerdi úıren, úıren de jıren» dese, Nurǵısa da osynyń bárin úırenip, ásirese túp - tuqıannan syr shertip, sonaý Saq, Úısin, Ǵun zamanynyń zaryn - muńyn, qýanyshyn - shattyǵyn arqalap jetkizgen Ál - Farabı dombyrasy men Qorqyt qobyzy ózine joldas etip aldy. Qazaq atamnyń sol qońyr dombyrasy Nurǵısa Tilendıevti búgin qazaqtyń uly Nurǵısasy etti, eline áıgili, halqyna ardaqty adam etti.
Tilendiuly Nurǵısa (1925 - 1998) – qazaqtyń áıgili kúıshi kompozıtory, dırıjer, dáýlesker dombyrashy. Týyp ósken jeri - Almaty oblysynyń İle aýdanyna qarasty Shılikemer aýyly. Topyrq buıyrǵan jeri Jambyl kesenesiniń irgesi. Moskvanyń P. I. Chaıkovskıı atyndaǵy konservatorısynyń dırıjerlik fakúltetin (prof. N. P. Anosovyń klasy boıynsha) bitirdi. Qazaqtyń Abaı atyndaǵy opera jáne balet teatrynda (1953 - 1961), qazaqtyń Qurmanǵazy atyndaǵy Memlekettik Akademıalyq halyq aspaptar orkestrinde (1961 - 1964) jáne tikeleı óziniń uıymdastyrýymen dúnıege kelgen «Otyrar sazy» halyq aspaptary orkestrinde (1981 - 1998) bas dırıjer qyzmetin atqardy. Sondaı aq, 1968 jyldyń «Qazaqfılm» kınostýdıasy mýzyka redaksıasynyń bas redaktory bolyp istedi. Qazaqstannyń halyq ártisi, Qazaqstan
Respýblıkasy Memlekettik syılyǵynyń ıegeri, KSRO nyń halyq ártisi. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń jarlyǵymen N. Tilendiulyna 1998 jyly «Halyq Qaharmany» ataǵy berildi.
Tilendiuly Nurǵısa qazaqtyń mýzykalyq mádenıetine kompozıtor, dırıjer, oryndaýshy retinde óshpes iz qaldyrǵan sýretker. Ol 500 - den astam mýyzkalyq tól týyndylardyń avtory. Osynaý mol muranyń janrlyq aıasy da qaıran qaldyrady: án, kúı, romans, ývertúra, poema, kontata, opera, balet t. b. Súıikti shyǵarmalarynan «Dostyq jolymen» (1958), «Meniń Qazaqstanym» kontatasyn (1959), Q. Qojamárovpen birlesip jazǵan «Altyn taýlar» operasyn (1961), «Ata tolǵaýy» jáne orkestr úshin jazylǵan shyǵarmalaryn (1962), «Halyq qýanyshy» (1963), «Qaırat» (1964), «Jeńis soldaty» (1975) sıaqty ývertúralaryn ataýǵa bolady. Onyń «Aqqý», «Ańsaý», «Arman», «Ata tolǵaýy», «Álqıssa», «Qorqyt týraly ańyz», «Kósh kerýeni», «Mahambet», «Farabı sazy» sıaqty kúıleri men «Sarjaılaý», «Alataý», «Aqjaıyq», «Aq qusym», «Óz elim» sıaqty ondaǵan ánderi halyqtyq boıaý naqyshynyń qanyqtyǵymen, ózindik qoltańbasynyń aıqyndyǵymen jurtshylyqtyń súıip tyńdaıtyn rýhanı qazynasyn aınalǵan. Munyń syrtynda qyryqtan astam pesaǵa jáne jıyrmadan astam fılmge mýzyka jazǵan. Tilendiuly Nurǵısa mýzykasyn jazǵan M. Áýezovtiń, Sh. Aımanovtyń, T. Ahtanovtyń, Á. Tájibaevtyń pesalary, sondaı aq «Qyz Jibek», «Qıly kezeń», «Meniń atym Qoja», «Qarlyǵashtyń quıryǵy nege aıyr», «Aqsaq qulan» fılmderi áldeqashan qazaq sahnasyn men ekran óneriniń klasıkasyna aınalǵan.
«Ata tolǵaýy», «Mahambet», «Aqqý» kúılerin tyńdaý.
Slaıdpen jumys
Mýzykalyq dıktant
Fa dıez
Sı bemól
Sı bemól, mı bemól
Ú. Bekitý bólimi.
«Áke týraly jyr» ánin qaı tonaldylyqta jazylǵanyn zerttep, ándi úırený.
Úİ. Qorytyndy bólim.
Sáıkestendirý testi
Úİİ. Úıge tapsyrma. Nurǵısa Tilendıevtiń ómiri men shyǵarmashylyǵyn oqý, ándi jattaý jáne «Sarjaılaý» ániniń tonaldylyǵyn zertteý
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdik: Nurǵısa Tilendıevtiń mýzyka salasyna sińirgen eńbegi jaıly maǵlumat berý, ánderin úırený;
á) Tárbıelik: klasıkalyq mýzykany tyńdaı bilýge jáne ónerdi súıýge, qurmetteýge tárbıeleý;
b) Damytýshylyq: ánge qyzyǵýshylyǵyn damytý, mýzykalyq saýattylyǵyn arttyrý.
Sabaqtyń tıpi: jańa materıaldy ıgerý.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq.
Ádisi: baıandaý, túsindirý, zertteý, suraq - jaýap, test
Oqytý formasy: ujymdyq, jeke daralap oqytý
Kórnekiligi: plakat, baıan, ınteraktıvti taqta, slaıdtar, test, portretter, kompúter, plakattar.
Pán aralyq baılanys: tarıh, matematıka
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý bólimi.
• Sabaq maqsaty túsindiriledi.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý. «Qazaqstan kompozıtorlarynyń vokaldyq mýzyka ónerin oqý, L. Hamıdı ómiri»
Qazaq kásibı mýzykasynyń negizin salýshylardyń biri. Ol B. Ǵızatovpen birlesip tuńǵysh “Dombyra úırený mektebi” atty kitap jazdy.
L. Hamıdı – ataqty “Qazaq válsi”, “Bulbul” ánderimen qatar, “Otan”, “Aqqý”, “Altyn bıdaı”, “Romans”, “Almaty”, “Beıbitshilik týy berik qolda”, “Laýla, kostór”, “Jaılaýym – baqsha jaınaǵan”, syndy án - romanstar jazǵan kompozıtor. L. Hamıdı – Qazaqstandaǵy váls janrynyń negizin salýshy.
İİİ. Qaıtalaý suraqtary:
1. Kásibı mýzyka óneri eń alǵash qandaı elderde qanat jaıdy?
2. Osy kezdegi álemdik mýzyka mádenıetine úles qosqan kompozıtorlardan kimderdi atar ediń?
3. Qazaqstan kompozıtorlarynyń vokaldyq mýzykasy. Án - romans janry.
İÚ. Jańa sabaq.
Uly bolý úshin aldymen ul bolý kerek. Erkek ataýlynyń bárin ul dep ataý qıyn. Óıtkeni, qazaq qashanda maqtaǵanda «Aı, ol atadan ul bolyp týǵan oılar» der edi. Biraq, ol áli Uly degen sóz emes.
Sondaı – aq, ul deseńiz de, uly deseńiz de, qandaı maqtaýǵa da sıatyn adamnyń biri búgin aramyzda joq kompozıtor Nurǵısa Tilendıev.
Nurǵısa týǵan Shılikemerdegi úıde besikte ińgálap jatqanda estilgen ákesi Tilendi tartqan kúılermen onyń qulaǵy ashylsa, es bile bastaǵanda estigen Dáýren saldyń, Beısebaı Qarataevtyń, Shúkitaı Ábdikárimovtyń, Isa Tergeýsizovtyń, taǵy basqalardyń daýysyna aspandaǵy qus aınalǵan qush áýezdi ánderi, qatty áser etti. \
Eger qazaq «ónerdi úıren, úıren de jıren» dese, Nurǵısa da osynyń bárin úırenip, ásirese túp - tuqıannan syr shertip, sonaý Saq, Úısin, Ǵun zamanynyń zaryn - muńyn, qýanyshyn - shattyǵyn arqalap jetkizgen Ál - Farabı dombyrasy men Qorqyt qobyzy ózine joldas etip aldy. Qazaq atamnyń sol qońyr dombyrasy Nurǵısa Tilendıevti búgin qazaqtyń uly Nurǵısasy etti, eline áıgili, halqyna ardaqty adam etti.
Tilendiuly Nurǵısa (1925 - 1998) – qazaqtyń áıgili kúıshi kompozıtory, dırıjer, dáýlesker dombyrashy. Týyp ósken jeri - Almaty oblysynyń İle aýdanyna qarasty Shılikemer aýyly. Topyrq buıyrǵan jeri Jambyl kesenesiniń irgesi. Moskvanyń P. I. Chaıkovskıı atyndaǵy konservatorısynyń dırıjerlik fakúltetin (prof. N. P. Anosovyń klasy boıynsha) bitirdi. Qazaqtyń Abaı atyndaǵy opera jáne balet teatrynda (1953 - 1961), qazaqtyń Qurmanǵazy atyndaǵy Memlekettik Akademıalyq halyq aspaptar orkestrinde (1961 - 1964) jáne tikeleı óziniń uıymdastyrýymen dúnıege kelgen «Otyrar sazy» halyq aspaptary orkestrinde (1981 - 1998) bas dırıjer qyzmetin atqardy. Sondaı aq, 1968 jyldyń «Qazaqfılm» kınostýdıasy mýzyka redaksıasynyń bas redaktory bolyp istedi. Qazaqstannyń halyq ártisi, Qazaqstan
Respýblıkasy Memlekettik syılyǵynyń ıegeri, KSRO nyń halyq ártisi. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń jarlyǵymen N. Tilendiulyna 1998 jyly «Halyq Qaharmany» ataǵy berildi.
Tilendiuly Nurǵısa qazaqtyń mýzykalyq mádenıetine kompozıtor, dırıjer, oryndaýshy retinde óshpes iz qaldyrǵan sýretker. Ol 500 - den astam mýyzkalyq tól týyndylardyń avtory. Osynaý mol muranyń janrlyq aıasy da qaıran qaldyrady: án, kúı, romans, ývertúra, poema, kontata, opera, balet t. b. Súıikti shyǵarmalarynan «Dostyq jolymen» (1958), «Meniń Qazaqstanym» kontatasyn (1959), Q. Qojamárovpen birlesip jazǵan «Altyn taýlar» operasyn (1961), «Ata tolǵaýy» jáne orkestr úshin jazylǵan shyǵarmalaryn (1962), «Halyq qýanyshy» (1963), «Qaırat» (1964), «Jeńis soldaty» (1975) sıaqty ývertúralaryn ataýǵa bolady. Onyń «Aqqý», «Ańsaý», «Arman», «Ata tolǵaýy», «Álqıssa», «Qorqyt týraly ańyz», «Kósh kerýeni», «Mahambet», «Farabı sazy» sıaqty kúıleri men «Sarjaılaý», «Alataý», «Aqjaıyq», «Aq qusym», «Óz elim» sıaqty ondaǵan ánderi halyqtyq boıaý naqyshynyń qanyqtyǵymen, ózindik qoltańbasynyń aıqyndyǵymen jurtshylyqtyń súıip tyńdaıtyn rýhanı qazynasyn aınalǵan. Munyń syrtynda qyryqtan astam pesaǵa jáne jıyrmadan astam fılmge mýzyka jazǵan. Tilendiuly Nurǵısa mýzykasyn jazǵan M. Áýezovtiń, Sh. Aımanovtyń, T. Ahtanovtyń, Á. Tájibaevtyń pesalary, sondaı aq «Qyz Jibek», «Qıly kezeń», «Meniń atym Qoja», «Qarlyǵashtyń quıryǵy nege aıyr», «Aqsaq qulan» fılmderi áldeqashan qazaq sahnasyn men ekran óneriniń klasıkasyna aınalǵan.
«Ata tolǵaýy», «Mahambet», «Aqqý» kúılerin tyńdaý.
Slaıdpen jumys
Mýzykalyq dıktant
Fa dıez
Sı bemól
Sı bemól, mı bemól
Ú. Bekitý bólimi.
«Áke týraly jyr» ánin qaı tonaldylyqta jazylǵanyn zerttep, ándi úırený.
Úİ. Qorytyndy bólim.
Sáıkestendirý testi
Úİİ. Úıge tapsyrma. Nurǵısa Tilendıevtiń ómiri men shyǵarmashylyǵyn oqý, ándi jattaý jáne «Sarjaılaý» ániniń tonaldylyǵyn zertteý
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
