InfoHub Logo

Ónimniń ózindik quny — kásiporyndardyń ónim óndirý men ótkizýge jumsaǵan aǵymdaǵy aqshalaı shyǵyny, ıaǵnı ónimdi óndirý men ótkizý (jumystardy oryndaý, qyzmetterdi kórsetý) úderisinde paıdalanylatyn tabıǵı resýrstardyń, shıkizatty, materıaldardyń, otynnyń, energıanyń, negizgi kapıtaldyń, eńbek resýrstarynyń, basqa da shyǵyndardyń qundyq baǵasy. Shyǵyndardyń óndiris úderisimen baılanysy turǵysynan ónimniń sehtyq, óndiristik jáne tolyq quny túrlerine bólinedi. Sehtyq ózindik qunda sehtarda ónim óndirýmen baılanysty shyǵyndardyń ózindik quny qamtylady. Óndiristik ózindik qunǵa sehtyq ózindik qun jalpy ónerkásipti basqarýmen, uıymdastyrýmen jáne oǵan qyzmet kórsetýmen baılanysty shyǵyndar jatady. Tolyq ózindik qun óndiristik ózindik qundy jáne ónimdi ótkizýmen baılanysty óndiristen tys shyǵyndar jáne ónimdi óndirýge qatysy joq basqa da shyǵyndardy qamtıdy. Resýrstardy únemdeýge kóptegen tehnıkalyq-ekonomıkalyq faktorlar áser etedi, olar ishki óndiristik jáne óndiristen tysqary faktorlarǵa bólinedi. Óndiristen tys faktorlar — kásiporyn yqpal ete almaıtyn faktorlar. Olarǵa salyqtar men tólemderdiń stavkalary, shıkizattyń, materıaldardyń, mashınalar men jabdyqtardyń naryqtyq baǵasy, kólik tarıfteri men elektr energıasynyń tarıfteri jáne basqalar jatady. İshki óndiristik faktorlar — kásiporyn tarapynan basqarylatyn faktorlar. Olarǵa ónimdiligi joǵary tehnıka men progrestik tehnologıany engizý, óndiristiń mehanıkalandyrylýy men avtomattandyrylýy deńgeıin arttyrý, negizgi kapıtaldy tıimdi paıdalaný, aınalym qarajatynyń aınalymdylyǵyn jedeldetý, jumyskerlerdiń eńbek ónimdiligin arttyrý, eńbek pen óndiristiń uıymdastyrylýyn jetildirý, t.b. jatady.

Kásiporynnyń shyǵyndary óndiris úderisimen baılanysynyń sıpatyna qaraı negizgi jáne ústeme shyǵyndarǵa, olardyń jekelegen buıymdardyń ózindik qunyna jatqyzylýy tásiline qaraı tikeleı jáne janama shyǵyndarǵa, óndiristiń kólemine qaraı shartty-turaqty jáne aýyspaly shyǵyndarǵa bólinedi. Sondaı-aq shyǵyndardy ekonomıkalyq mazmunyna jánekalkýlásıanyń baptaryna qaraı da toptastyrý qabyldanǵan. Shyǵyndardyń ekonomıkalyq nyshandary bastapqy, birtekti toptar bolyp keledi. Kálkýlásıanyń baptary boıynsha toptastyrýda shyǵyndardyń orny men maqsaty eskeriledi.

---