InfoHub Logo

Ońtústik Qazaqstan ekonomıkalyq aýdany (prezentasıasymen)
Aýdan quramyna: Almaty, Jambyl, Ońtústik Qazaqstan, Qyzylorda oblystary kiredi

Ekonomıkalyq geografıalyq jaǵdaıy
Ońtústik Qazaqstan aýmaǵy boıynsha Batys Qazaqstannan keıingi ekinshi ekonomıkalyq aýdan (eldiń jalpy aýmaǵynyń 27%- y).
Aýdannyń shekarasy batysynda Aral teńizinen bastalyp, shyǵysynda Qytaımen aralyqtaǵy memlekettik shekaraǵa deıingi 200 km qashyqtyqqa sozylyp jatyr. Al soltústiginde Betpaqdala men Balqash kólinen bastalyp, ońtústiginde Ortalyq Azıa memleketteri aralyǵyndaǵy shekaraǵa deıingi 700 km qashyqtyqty qamtıdy.
Ońtústik shyǵysynda kóptegen ózender bastaý alatyn Soltústik Tán-SHan jotalary ornalasqan.

Tabıǵat resýrstary
Jer resýrsy Sý resýrsy
Sý resýrsy
Aýdan sý resýrsyna baı, elimizdegi sý resýrstarynyń 49%- y osy aýdanda kezdesedi. Sý resýrstary aýmaq boıynsha birkelki taralmaǵan. İshki sý qorynyń
62 %-y tıedi.
Sý energetıka resýrstaryna baı ózender
Syrdarıa
İle
Talas
Qaratal
Aqsý
Lepsi
İri SES-teri
Shardara
Moınaq (Almatyda)
Qapshaǵaı

Klımaty
Aýdan aýmaǵynyń soltústik bóligin Respýblıkadaǵy eń qurǵaq klımat-qumdy shól alyp jatyr. Ońtústigin qońyrjaı ylǵaldy klımatty taý beldeýleri alyp jatyr.
Ońtústikte qardyń qalyńdyǵy 20-30sm, 40-60 kún qar jatady. Jyldyq jaýyn-shashynnyń 50-60 % tıesili.
Halqy
Aýdan halyqtyń tyǵyzdyǵy jóninen respýblıkada 1-shi oryn alady
Respýblıka halqynyń-38, 7 %-y osynda turady.
Qonystaný tyǵyzdyǵy-1 km2 jerge 8-10 adam.
Halyqtyń basym kópshiligi Tán-SHannyń, Jońǵar Alataýynyń taý bókterleri men Qarataý jotalarynda, Syrdarıa ózeniniń boıynda qonystanǵan.

Eń úlken aglomerasıa - Almaty
Ýrbandalý-51 %. Eń úlken kórsetkishi - Qyzylorda oblysy-60%
Eń sany kóp dıaspora - ózbekter jáne uıǵyrlar
Qazaqstanda turatyn 370 myń ózbekterdiń 360 myńdaıy - Ońtústik Qazaqstanda. 1992 jyly Ońtústik Qazaqstan oblystyq Ózbek koǵamy qurylǵan bolatyn, qazir - ózbek mádenı ortalyǵy dep atalady.
Ónerkásibi
Ońtústik Qazaqstanda ónerkásipten – tústi metalýrgıa, hımıa, qurylys materıaldary, jeńil jáne tamaq ónerkásibi salalary damyǵan.

Tústi metalýrgıa
Ashysaı polımetal kombınaty
Tekeli qorǵasyn-myrysh kombınaty
Shymkent qorǵasyn-myrysh zaýyty

Mashına jasaý zaýyttaryn umytpa
Mashına jasaý1950 jyldan bastap damydy
Kentaý transformator, ekskavator
Shymkent joǵarǵy vóltty aparatýra, alyp – pres avtomat
Almaty turmystyq mashınalar, aýyr mashına, Kamaz,
gazel qurastyrý, tómengi vóltti aparatýra

Qurylys materıaldary
Sement zaýyttary-SHymkent, Saztóbe
Shıfer-Taraz
Granıt-Qaskeleń(Almaty)
Qabyrǵalyq qaǵaz – Almaty
Qatyrma qaǵaz – Qyzylorda
Qyzǵylt granıt-Qordaı
Hımıa ónerkásibi
Taraz-Sýperfosfat zaýyty
Shymkent – Shına, Hımfarm, Sıntetıkalyq jýý zaýyttary, Fosfor tuzdary

Kólik kesheni
İri temir jol magıstraldary:
Orynbor-Tashkent,
Almaty-Úrimshi,
Shymkent-Merke-Qulan-Aqtoǵaı
İri avtomobıl joldary
Almaty-Tashkent
Almaty-Tekeli
Almaty-Narynqul
Munaı qubyry
Omby-Pavlodar-SHymkent
Gaz qubyry
Múbárák-Almaty

Jeńil ónerkásibi
Ońtústik Qazaqstanda Respýblıka boıynsha jeńil jáne tamaq ónerkásibi jaqsy damyǵan. Onyń kólemi boıynsha aldynǵy orynda. Ońtústik Qazaqstan oblysy maqta ósiretin jalǵyz aýdan. Respýblıka boıynsha maqta, mata, jún teri 70 % quraıdy

Maqta tazalaý zaýyttary: Almaty, Shymkent
Bylǵary aıaq-qıim fabrıkalary: Taraz, Qyzylorda
Baıpaq – shulyq, kostúm shyǵaratyn fabrıka: Shymkentte

Tamaq ónerkásibi
Almaty: et, jemis-jıdek, temeki
Taraz, Taldyqorǵan: qant
Aral, Alakól: balyq óńdeý
Qyzylorda kúrish tazalaý
Oblystary
Almaty oblysy — Qazaqstan Respýblıkasynyń ońtústik-shyǵysyndaǵy ákimshilik bólik.. Oblys aýmaǵynda 16 aýdan jáne 3 oblystyq baǵynystaǵy qala (Qapshaǵaı, Taldyqorǵan, Tekeli) bar. Ákimshilik ortalyǵy — Almaty qalasy. Almaty oblysy batysynda Jambyl, soltústiginde Balqash kóli arqyly Qaraǵandy, soltústik-shyǵysynda Shyǵys Qazaqstan oblystarymen, shyǵysynda Qytaı Halyq Respýblıkasymen, ońtústiginde Qyrǵyzstan Respýblıkasymen shektesedi.

Jambyl oblysy — Qazaqstan Respýblıkasynyń ońtústiginde ornalasqan. Almaty, Ońtústik Qazaqstan, Qaraǵandy oblystarymen jáne Qyrǵyzstannyń Talas pen Shý oblystarymen kórshiles bolyp tabylady. Oblystyń aty qazaq jáne keńes aqyny Jambyl Jabaıulynyń qurmetine qoıylǵan. Jambyl oblysynyń terıtorıasy Betpaq-dalasynan Tán-SHanǵa deıin, Shýdan Qarataýǵa deıin sozylyp jatyr. Jer aýmaǵy — 144, 2 myń km².
Oblys ortalyǵy, ári eń úlken qalasy — Taraz.

Qyzylorda oblysy – Qazaqstannyń ońtústiginde ornalasqan. 1938 jyldyń 15 qańtar kúni qurylǵan.
Ortalyǵy – Qyzylorda qalasy. 1938 jyly Ońtústik Qazaqstan oblysynyń aýmaǵynda qurylǵan.
Ejelgi jerde ómir súrgen Qorqyt baba, Áıteke bı jáne Jalańtós Bahadúr, Janqoja, Buharbaı, Toǵanas batyrlary halyqtyń maqtanyshy. Osy jerde týǵan Ǵanı Muratbaev, Mustafa Shoqaı jáne belgili jer óńdeýshi Ibraı Jahaev – Otannyń patrıottary, óz eliniń batyr uldary. Olardyń attary ólketaný tarıhna kirip, úılerdiń qabyrǵalarynda qashalǵan.
Tarıhı qalalar Saýran jáne Syǵanaq, arheologıalyq eskertkishteri jáne keseneler Sýnaq Ata, Aıqoja ıshan, kesenler Qarasopy, Oqsha Ata, Dosbol bı, Esabyz, Aqtas meshiti, Qorqyt Ata memorıaldy kompleksi Uly Jibek jolynyń týrısik baǵyttaryna kiredi.

Ońtústik Qazaqstan oblysy – Qazaqstan Respýblıkasynyń ońtústigindegi ákimshilik-aýmaqtyq bólik. 1932 jyly 10 naýryzda qurylǵan. 1962 – 92 jyly Shymkent oblysy dep ataldy. Aýmaǵy 117, 3 myń km2. Ortalyǵy – Shymkent qalasy
Nazar salyp tyńdaǵandaryńyzǵa kóp rahmet!!!