InfoHub Logo

[b]Pán[/b]i: Informatıka
[b]Synyby[/b] :7 A
Ýaqyty :
[b]Sabaqtyń taqyryby[/b]: Operasıalyq júıe: máni jáne onyń negizgi qyzmetteri
[b]Quzyrettilikke jetkizetin maqsat – mindetter:[/b]
a) aqparattyq quzyrettilik
á) kommýnıkatıvtik quzyrettilik
b) problemalyq quzyrettilik
a) Oqýshylardyń kompúterde otyrý erejesin, qaýipsizdik tehnıka zańdary týraly túsinikterin tolyqtyrý.
á) Aqparattyq quzyrlyǵyn artyrý, jańa sabaqty meńgertý.
b) qaýipsizdik erejelerin basqa da kabınette qoldana alý biligin qalyptastyrý.
[b]Sabaqtyń tıpi:[/b] Jańa sabaq, túsindirý sabaǵy, toptasqan sabaq
[b]Sabaqtyń ádisi:[/b] Bilim kózine qaraı toptastyrylǵan ádister: sózdik, praktıkalyq.
Sabaqta qoldanylatyn pedagogıkalyq tehnologıalar: AKT
[b]Pán aralyq baılanys:[/b] Fızıka, matematıka
Oqytý quraldary: Kitap, erejeler, ınteraktıvti taqta
[b]Sabaqtyń barysy:[/b] Oqytýshy. Oqýshy. Kútiletin nátıje.

[b]I. Uıymdastyrý bólimi:[/b] Synypqy kirip, oqýshylarmen amandasyp, synyptyń tazalyǵyn tekserip, kezekshilerden «joq» oqýshylardyń tizimin alý. Oqýshylar oryndarynan turyp muǵalimmen amandasý, «joq» oqýshylardyń tizimin berý. Zeıinderin sabaqqa aýdaryp, sabaqqa muqıat qatysýyn baqylaý.
[b]II. Úı tapsyrmasyn tekserý:[/b] Aýyzsha, suraq-jaýap
[b]III.Jańa materıady habarlaý:[/b]
Operasıalyq júıe: máni jáne onyń negizgi qyzmetteri
Operasıalyq júıe kompúterdiń barlyq qurylǵylarynyń jumysyn jáne programmalyq jasaýynyń jumysyn basqarý úshin qajet ekenin bilesińder. Ol kompúter men adamnyń arasyndaǵy baılanysty qamtamasyz etedi, demek,

Operasıalyq júıe adam men kompúterdiń elektrondyq quraýyshtary jáne qoldanbaly programmalar arasynda kelistirýshi qyzmetin atqarady. Ol adamnyń programmalardy iske qosýyna, barlyq múmkin derekterdi olarǵa berýge jáne olardan alýǵa, programma jumysyn basqarýǵa, kompúterdiń jáne oǵan qosylǵan qurylǵylardyń parametrlerin ózgertýge, resýrstardy qaıta bólip berýge múmkindik beredi. Derbes kopúterde jumys isteý, shynynda, onyń operasıalyq júıesimen jumys isteý bolyp tabylady.
Biz úshin kompútermen qarym-qatynas jasaýdyń qolaıly ádisi - operasıalyq júıe qamtamasyz etetin ınterfeıs mańyzdy.



Derbes kompúterge arnalǵan operasıalyq júıeler birneshe parametrleri boıynsha erekshelenedi. Atap aıtqanda, OJ-ler:
■ Bir mindetti jáne kóp mindetti qatar atqaratyn;
■ Bir adam paıdalanatyn jáne birneshe adam paıdalanatyn;
Budan basqa operasıalyq júıeniń komandalyq nemese grafıkalyq (nemese ekeýi
birge) kóp terezeli ınterfeısi bolýy múmkin. Anyǵyraq aıtqanda, mundaı júıeler, ádette, negizgi rejımde bir programmany jáne fondyq dep atalatyn rejimde kómekshi taǵy bir programany iske qosýǵa múmkindik beredi. Mysaly, negizgi rejımde mátinder redaktoryn, al fondyq rejımde basý programmasyn iske qosýǵa bolady. Bul programmalar bir-birine kedergi keltirmeı, qatar jumys isteıdi. Mysaly, bir programma adammen shahmat oınaǵanda, basqasy basqa kompúterlermen birge modem arqyly aqparat tekserýi múmkin.
Bir mindetti júıeler qarapaıym, jınaqy, qýatty az kompúterlerde jumys isteý qolaılyǵy jaǵynan kóp mindetti júıelerge teńese almaıdy, sondyqtan da birtindep árıne, derbes kompúterde birneshe adam kezekpen jumys isteýine bolady jáne olardyń árqaısysy kompúterdegi barlyq aqparatqa shyǵa alady. Keıbir birneshe adam paıdalanatyn júıeler, mysaly, UNİH, bir kompúterde birneshe paıdalanýshynyń qatar jumys isteýine múmkindik beredi. Bul jaǵdaıda árbir paıdalanýshynyń jumys ornyna termınal ornatylýy kerek. Termınal retinde ne arnaıy jasalǵan qurylǵylar (pernetaqtasy bar beınemonıtor), ne derbes kompúterde iske qosylǵan arnaıy programma bolýy múmkin. Birneshe paıdalanýshy, árqaısysy óz termınalymen, bir-birine kedergi keltirmeı, bir kompúterde qatarlasa jumys isteı alady.
Sońǵy jyldary grafıkalyq kópterezeli ınterfeıs qajetti áreketter men obektilerdiń sıpattamalary mátin túrinde engizilmeıdi, maýstyń kómegimen menúden, faıldar tiziminen jáne t.s.s. tańdalady.


Birinshi tıpine Misgosoft kompanıasynyń uqsas eki júıesi Windows 95 pen Windows NT jatady.
Windows 95 jáne Windows NT operasıalyq júıeler kópmindetti jáne olardyń kópterezeli grafıkalyq ınterfeısi bar.
Óz tarıhynda Misgosoft kompanıasy aldymen Windows NT júıesin jasady. Biraq sol kezdegi derbes kompúterdiń qýaty bul júıeni tıimdi qoldanýǵa jetkiliksiz bolyp shyqty. Kompúterdiń qýatyna laıyqty shektelgen júıeniń qarapaıymdaý nusqasy Windows 95 degen atpen shyǵaryldy da, birden keń taraldy. Bul operasıalyq júıe EEM paıdalanýshylarynyń aldyńǵy ınterfeısterimen salystyrǵanda, aıtarlyqtaı tıimdi bolyp tabylady,

Windows júıesiniń eń mańyzdy ereksheligi mynalar:
1. Windows tuıyq jumys ortasy bolyp tabylady.
Bul - operasıalyq júıe deńgeıinde múmkin bolǵan kez kelgen operasıalardy Windows -tan shyqpaı-aq oryndaýǵa bolady degen sóz. Qoldanbaly programmany iske qosý, dısketterdi pishimdeý, mátinderdi basýǵa shyǵarý - munyń barlyǵan Windows-tan shaqyryp alýǵa jáne operasıa aıaqtalǵannan keıin Windows-qa keri qaıtarýǵa bolady.

Windows ortasynda tereze jáne tańbashalar paıdalanýshy ınterfeısiniń negizgi túsinikteri bolyp tabylady. Windows-ta oryndalatynnyń barlyǵy ne tańbashasy (pıktogramsy) bar operasıa, ne terezesi bar (nemese terezedegi) operasıa bolyp tabylady. Barlyq servıstik jáne qoldanbaly programmalar úshin terezeler qurylymy jáne olardy basqarý elementteri, operasıalar jıyny men servıstik programmalarǵa arnalǵan menúdiń qúrylymy, sondaı-aq maýstyń kómegimen oryndalatyn operasıalar standarttalǵan, ıaǵnı belgili standart boıynsha oryndalǵan.

2. Windows grafıkalyq júıe bolyp tabylady.
Windows júıesimen UNIX tıpti («Iýnıks» dep oqylady) operasıalar júıeler básekelese alady.
UNIX - bul komandalyq ınterfeısi bar kópmindetti, birneshe adam paıdalanatyn
OJ. Ol budan 20 jyldan astam ýaqyt búryn joǵary senimdilikti talap etetin mindetterdi sheshetin, sol kezdiń eń qýatty kompúterleri úshin arnalǵan.
Windows pen UNIX tıpti júıelermen barlyq operasıalyq júıelerdin kóp túrliligi tamamdalmaıdy. Kópshilikke arnalǵan alǵashqy derbes kompúterdi amerıkandyq Arrle kompanıasy shyǵarǵan. Qazir barlyq jerde qoldanyp júrgen Rapk Heroh kompanıasynyń jańalyǵy grafıkalyq kópterezeli ınterfeısti alǵashqy ret iske asyrǵandyǵynda.



Windows 98 operasıa júıesin ornatqanda júıe paıdadanýshylardyń kópshiligine eseptelingen belgili bir standartqa sáıkes baptalýy kerek. Biz endi Windows –tyń keıbir baptaýyn ǵana qarastyraıyq. Bas menú men Mindetter panelinen baska Windows-tyń barlyq baptaýy derlik Basqarý paneli dep atalatyn júıeli qapshyq arqyly oryndalady. Bul qapshykty ashý úshin, myna áreketter tizbegin oryndańdar:
Pýsk - Nastroıka - Panel Ýpravlenıa Baskarý paneli qapshyǵyn iske qosý.
Jańa sabaq túsindirilip bolǵan soń “Kúmis qaqpanyń” esigi ashylady.

Kózge arnalǵan jattyǵýlar
1.1-4-ke deıin sanap kózdi qatty jumyp,sonan keıin ashyp,jaıbaraqat ustap,
1-6-ǵa deıin sanaı otyryp,alysqa qaraý qajet.4-5 ret qaıtalaý qajet
2.1-4-ke deıin sanaı otyryp,eki kózdi olarǵa qatty kúsh salmaı,bir-birine qaratyp,sońynda 1-6-ǵa deıin sanaı otyryp alysqa qarap,4-5 ret qaıtalaý kerek.
3.1-4-ke deıin sanap,basty qozǵamaı,ońǵa qarap bir núktege kóz toqtatý,sońynda 1-6-ǵa deıin sanap,alysqa qaraý.Osy tárizdi basty qozǵamaı,solǵa,joǵary,tómen qaraý kerek.
4. 1-6-ǵa deıin sanaı otyryp,kózqarasty dıogonaly boıynsha:oń jaq joǵarydan-sol jaq tómenge aýdaryp,sonan soń alysqa qaraý;sonan soń sol jaq joǵarydan-oń jaq tómenge aýdaryp, alysqa qaraý.4-5 ret qaıtalaý.Kóz gımnastıkasyn oryndaý kezinde jalpy dene gımnastıkasyn da jasaýǵa bolady.Turaqty túrde kóz jáne jalpy dene gımnastıkasyn jasaý kózge túsken qysymdy jeńildetip,deneni sergitedi.

[b]IV. Jańa materıaldy bekitý[/b]
Suraqtar men tapsyrmalar
Tapsyrma 1
1. Bas menúden Nastroıka - Panel Ýpravlenıa komandalaryn tańdańdar.
2.Basqarý paneli qapshyǵynyń terezesinde Data/Vremá belgisinde eki ret shertińder.
3. Eki qosymshasy bar Svoıstva: Data/Vremá terezesi paıda bolady.
4. Data ı Vremá qosymshasyn aktıvti jaǵdaıǵa keltirińder.
5. Data bóliminde týǵan kúnderińdi qoıyńdar: ol úshin Jyl kórsetilgen óriste Aınaldyrý batyrmasynyń kómegimen týǵan jyldarshdy tańdańdar, sodan keıin Aı kórsetilgen óriste týǵan aılaryńdy tańdańdar da, kúntizbeden maýsty shertip, sandy tabyńdar.
6. Vremá bóliminde mektepte sabaq aıaqtalatyn ýaqytty qoıyńdar: ol úshin saǵattyń astyndaǵy ýaqyt kórsetilgen óriste maýsty shertińder, sodan keıin Aınaldyrý batyrmasymen qajet ýaqytty tańdańdar nemese ony pernetaqtadan engizińder.
7. Prımenıt batyrmasyn shertińder.
8. OK batyrmasyn shertińder.
Ekranda Mindetter paneliniń tómengi oń jaq buryshshda qoıǵan ýaqyttaryń beınelenedi. Al endi joǵaryda keltirilgen áreketterdi oryndap, aǵymdaǵy kún men ýaqytty qoıyńdar.

Tapsyrma 2
1. Bas menúden Nastroıka - Panel Ýpravlenıa komandalaryn tańdańdar.
2. Basqarý paneli qapshyǵynyń terezesinde Zvýk belgisinde eki ret shertińder.
3. Svoıstva : Zvýk (Qasıetter: Dybys) terezesi paıda bolady.
4. Sobytıa (Oqıǵalar) bóliminde oǵan belgili bir dybys menshiktegileriń kelgen oqıǵany tańdańdar.
5. Zvýk (Dybys) bóliminde Aınaldyrý batyrmasymen qandaı bolsa da bir dybysty tańdap, Proba batyrmasynda shertińser nemese Obzor batyrmasyn shertińder de, Poısk zvýka terezesinde berilgen oqıǵaǵa kelisimdi dybys tańdańdar.
6. Prımenıt batyrmasyn shertińder.
7. OK batyrmasyn shertińder.

Tapsyrma 3
1. Bas menúden Nastroıka —►Panel ýpravlenıa komandalaryn tańdańdar.
2. Panel ýpravlenıa (basqarý paneli) qapshyǵynyń terezesinde Maýs belgisinde eki ret shertińder.
3. Knopkı maýsa aktıvti qosymshasy Svoıstva: Maýs terezesi paıda bolady.
4. Peremeshenıe qosymshasyn aktıvti jaǵdaıǵa keltirińder.
5. Otobrajat shleıf opsıasynyń jalaýshasyn ornatyńdar, sonda sender maýsty jyljytqanda, onyń shleıfi paıda bolatynyn kórsetińder.
6. Eger shleıfpen júmys istegileriń kelse, OK batyrmasyn shertińder, al eger senderge unamasa, Otmenany shertińder

[b]V. Úı tapsyrmasy [/b]
Operasıalyq júıe: máni jáne onyń negizgi qyzmetteri taqyrybyn mazmundaý.
[b]VI. Qortyndy[/b] Sabaq aıaqtaldy, saý bolyńyzdar

[b]BKO, Terekti aýdany, Prırechnyı OSOSH
Aıshýakov Merlan Adılovıch