InfoHub Logo

Mekteptegi muǵalimdik jumysynyń alǵashqy jyly edi. Birde mekteptiń tárbıe zavýchy buǵan: "Júr, ekeýmiz klasta ótkeli jatqan kezdesýge baryp, qatysyp qaıtaıyq", — dedi.

Tárbıe zavýchy jasy úlken kisi edi. Munyń mekteptegi oqýshy kezinde osy salany basqaratyn. Sondyqtan ba kele jatyp: "Endi osyndaı is-sharalardan qalma, aralasyp tur", — dedi.

Kezdesý soǵysqa qatysqan kisilermen bolǵaly jatyr edi. Osyndaı synyptan tys is-sharalardy tárbıe zavýchy belgileıtin. Synyp jetekshilerge tapsyrmalar beredi. Ózi ótilip jatqan is-sharalarǵa qatysyp otyrady.

Soǵysqa qatysqan kisiler munyń bala kezindegideı emes, saýsaqpen sanarlyq bolyp azaıyp qalǵan edi. Qazir ol kisiler de ómirden ótip ketken. Onyń ústine dál osy kezde bul taqyryp burynǵydaı emes, mańyzyn joǵalta bastaǵan edi. Osy jaǵdaıǵa baılanysty bolý kerek, bul keıinirek osy taqyrypqa arnap óleń jazyp, ony án salatyn óneri bar shákirt qyzǵa burynnan belgili bir patrıottyq áýenge salyp aıtýǵa bergeni bar. Aýyldarynda sazger jigit bar-tyn. Mádenıet Úıin basqarady. Sol jigit álgi óleńdi shákirt qyzdyń qolynan kórip, buǵan: "Men buǵan án shyǵaraıyn", — dedi. Bul jigit osynyń aldynda ǵana munyń óleńine "Qojabaqy mektebiniń válsi" ánin shyǵarǵan edi. Endi "Qojabaqy bozdaqtary" áni shyqty.

Tárbıe zavýchy ekeýi kelgen synypta soǵysqa qatysqan eki qart kisi otyrdy. Qart kisilerdiń biri týraly buǵan tárbıe zavýchy: "Qulaǵy tosańdaý estıdi. Kontýzıadan bolǵan deıdi. Kóp suraq qoıa almaısyń. Áıtpese, naǵyz soǵystyń mehnatyn kórgen kisi dep aıtady osy kisini", — dedi. Ekinshi qart kisi balalarǵa áńgime aıtyp berdi.

— Onda soǵystyń alǵashqy jyldary edi, - deıdi ol kisi. — Kúni-túni damyl joq, uıqy joq, ábden qaljyraǵanbyz. Urystyń bir tolas sátinde okoptyń qabyrǵasyna arqamdy tirep, qolymdaǵy myltyǵyma basymdy súıep otyrǵan qalpy qalǵyp ketippin. Bir kezde jambasyma tıgen soqqydan kózimdi apalaq-qupalaq ashyp aldym. Qarasam, aldymda komandırim tur. Janynda kómekshisi bar.

"Myltyǵyń qaıda?!" — dep aqyrdy komandırim. Jan-jaǵyma qaraımyn, myltyǵym joq. Álginde ǵana qalǵyp ketkenimde, qolymdaǵy myltyǵyma basymdy súıep otyrdym emes pe? Endi sol myltyǵym qolymda joq. Qatty qaljyraǵanym sondaı, qolymnan myltyǵymdy alyp jatqanda da bilmegenmin ǵoı.

"Sen jaýsyń! — dedi komandırim. — Sen satqynsyń! Myltyǵyndy ádeıi nemiske berip jiberip otyrsyń! Sol myltyqpen bizdi atsyn dep, solarǵa kómektesip otyrsyń!"

Mynadaı negizsiz jabylǵan jaladan komandırge qaıtarar ýáj qaıda?

 "Sondyqtan seni jazalaý kerek! — dedi komandırim. — Satqynnyń jazasy - ólim jazasy! Endeshe, seni qazir sol nemistiń oǵyna óz qolymmen baılaımyn!" — dedi de, eki aıaǵymnan ustaǵan kúıi tikemnen-tik kóterip alyp, okoptan sereıtip kelip shyǵarsyn. Mundaıda basyńa óldim ǵoı degennen basqa ne oı kelýshi edi? Nemis degen okoptan basy qylt etkendi atyp túsirip otyrǵan kez ǵoı. Al men bolsam, okoptan sereıip shyǵyp, nemiske tirileı nysana bolyp turmyn. Bir kezde okop ishine sylq etip quladym. Sóıtsem, qulaǵan men emes, komandırim eken. Komandırim álginde meni eki aıaǵymnan ustap alyp, sereıtip kóterip turǵanda óziniń de basy okoptan shyǵyp ketken ǵoı. Sóıtse, nemis jaqtan atylǵan oq meniń eki aıaǵymnyń ortasynan ótip baryp, komandırdiń qaq mańdaıyna qadalypty. Komandır sol oqtan qulaǵan eken. Til tartpaı ketipti. Qulaǵan komandırdiń ústine men de opyr-topyr qulap túsippin.

Kómekshisi ólip jatqan komandırge qaraǵan joq. Bardy da, tyǵyp qoıǵan jerlerinen myltyǵymdy ákelip berip, jónine ketti.

Qudaıdyń baryna kózim sonda jetken. "Qudaı bar, — dedim. — Qudaı maǵan kómektesti". Jaýynger adamǵa myltyǵynan aıyrylyp qalýǵa bolmaıtyn edi. Biraq óz adamyńnyń nemistiń oǵyna týralap baılaǵandyǵy janyńa batady eken. Komandırim maǵan qıanat jasamaq boldy dep túsindim. Sol qıanatynyń jazasyn ózi tartty dep oıladym.

— Sodan beri, balalar-áı, birde-bir ret qudaıdy aýzymnan tastamaǵan adammyn! — dep soǵystan aman-esen oralyp, úbirli-shúbirli bolyp, urpaǵynyń urpaǵyn súıip baryp, keıinirek ómirden ótken, kózinde únemi jyly meıirim turatyn qart kisi áńgimesin aıaqtady.

---