InfoHub Logo

Muhtar Omarhanuly Áýezov (1897-1961) — qazaqtyń áıgili jazýshysy, qoǵam qaıratkeri, Qazaq KSR Ǵylym akademıasynyń akademıgi, fılologıa ǵylymynyń tuńǵysh doktory, profesor, Qazaq KSR-nyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri.

M. Áýezov qazirgi SHQO Abaı aýdanynda dúnıege kelgen. Semeıdegi Kamalıddın haziret medresesinde oqyp, odan orys mektebiniń daıyndyq kýrsyna aýysady. 1915 j Semeı qalalyq muǵalimder semınarıasyna qabyldanady. Oqyp júrgende «Eńlik-Kebek» pesasyn jazyp, ony 1917 j maýsym aıynda Oıqudyq degen jerde tirkestirip tikken kıiz úı sahnasyna shyǵarady.

1919 j «Qazaq tili» gazetiniń resmı shyǵarýshysy bolyp taǵaıyndalady.

1921 j Qazaq AKSR-i OAK-niń tóralqa músheligine saılanyp, onda saıası hatshy mindetin atqaryp, kadr máselesimen aınalysady. Muhańnyń «Eńbekshi qazaq» gazetine basshylyq jasaıtyn tusy da osy kezeńmen dálme-dál keledi.

1928 j Lenıngrad ýnıversıtetiniń fılologıa fakýltetin, sosyn – Tashkenttegi ýnıversıtet janyndaǵy aspırantýrany bitiredi. 30- jyldardyń basynda jazyqsyz jalamen eki jyl túrmede otyrdy. Sonyń saldarynan jazýshy óziniń " Eńlik-Kebek", " Kókserek", " Qıly zaman" sıaqty tamasha týyndylarynan bas tartsa, 40-shy jyldary " Qarakóz"," Aıman-sholpan", " Túngi saryn" sıaqty ǵajaıyp pesalary sahnadan túsip qalady.

M.Áýezovtyń "Abaı joly" roman-epopeıasy- búkil keńes ádebıetiniń asa kórnekti shyǵarmasy. Dúnıe júziniń otyzdan astam tiline aýdarylyp jaryq kórgen bul shyǵarma mıllıondaǵan oqyrmandy sýsyndatyp, olarǵa uly Abaıdy, Abaı arqyly qazaq halqyn pash etti.

Jazýshy óziniń shyǵarmashylyq jolynda talaı janrǵa, taqyrypqa iz salyp, qyrýar, ocherk, áńgime, pesalar jazǵan, tamasha aýdarmalar jasaǵan, ádebı synǵa, ádebıet tarıhyn zertteý jumysyna belsene at salysyp, kóptegen maǵynaly maqalalar jarıalaǵan, baıandamalar jasaǵan, oqýlyqtar quraǵan. Eńbekterimen qazaq ádebıetin damytýda zor úles qosqan.

---