Ótkenimiz ónege, kútkenimiz keleshek
Qyzylorda oblysy,
Qazaly aýdany, Qazaly aýyly,
№100 orta mektebiniń bastaýysh synyp muǵalimi,
Álıeva Gúlsim Keńesqyzy
Cabaqtyń taqyryby: Ótkenimiz ónege, kútkenimiz keleshek
Maqsaty: Shyǵys jastarynyń aqylshysy, jetekshisi bolǵan Ǵanı ómirimen tanystyrý; jas urpaq úlgi tutatyn solardaı bolsam dep armandaıtyn jasóspirimderge oqýǵa izdenýge, ósý joldaryn úırenýge tárbıeleý.
Kórnekiligi: Ǵ.Muratbaıuly sýretti, másini, gazetter, álbomdar, Ǵanı kitapshasy, «Ǵanıdyń juldyzy» atty kitap.
Barysy:
Uıymdastyrý
Balalar bul esimdi biletin bolarsyńdar. Kóptegen kósheler men eldi mekenderge mektepterge Ǵanı Muratbaıuly esimi berilgen. Bizdiń búgingi «Ótkenimiz ónege kútkenimiz keleshek» atty tárbıe saǵytymyz Ǵanı Muratbaıulyna arnaldy.
Ǵanı sózi
Tuman edi...
Tún edi, erteń edi....
Túnek edi, óskenge dert - óleńi ..
Ózgertti de dúnıeni el shemeni,
Ór saparǵa shaqyrdy erte meni.
Muǵalim: Jasynnyń jarq etkenindeı ǵana, ǵumyr keshken Ǵanı jıyrma úshke de tolyp úlgermeı ómirden ótti. Ol jymıa kúlgen boıy jıyrmasynshy ǵasyrdyń tabaldyryǵn attady.
Ǵanı - ǵumyr. Ǵanı – ǵasyr
Ǵanı, ol kim edi? Bir sát ótkenge kóz jiberip kórelikshi.
Nurdáýlet: Muratbaı aǵa, Bátıma jeńeshem ul tapty. Siz uldy boldyńyz. Súıinshi, súıinshi!
Muratbaı: Aınalaıyn, súıinshiniń daıyn. Qalaǵanyńdy al. Bul náreste – meniń kópten kútken qýanyshym, atyn tatar tamyrymnyń qurmetine Ǵanıbaı qoıamyn.
Muǵalim: Bul qýanysh 1902 jyly 3 maýsymda bolǵan edi. Qazalynyń kıeli topyraǵynda aınalany shattyq dýmanǵa bólep Ǵanı dúnıege keldi. árıne ol kezde Ǵanıdy shyǵystyń bolashaq jaýjúrek jalyndy ulany bolatynyn eshkım bilgen joq. Alaýlaǵan tańnyń alaburtyp atyp kele jatqanyn tek Tabıǵat –Ana sezgendeı, tóńirekke kúnshýaǵyn tógip, meıirlene qarap turǵan edi.
Nurdáýlet: Apa, oqyǵym keledi. Ákem meniń oqyp, azamat bolǵamydy qalapty ǵoı.
Rodamır: Iá, qulynym, ákeń seniń oqyǵanyńdy armandap ketti ǵoı. Oqý jasynan ótip te ketken sıaqtysyń. Bıyl kúzden bastap seni oqýǵa berem, qazaq balalarynyń sany jetispeı tur deıdi.
Ol 1911 jyl.
Ákesi qaıtys bolǵan soń toǵyz jasar Ǵanıdy anasy sol kezdegi ýez ortalyǵy Qazaly qalasyna alyp kelip, orys – qazaq mektebine oqýǵa beredi. Ony bitirgennen keıin bastaýysh ýchılıshesine oqyp bilim alady.
Ǵanı on bes jasqa tolǵansha birshama bilim alyp saýattanady. Budan keıin bir jyldaı ýezik komıtette qyzmet isteıdi.
Júregi asaý taıdaı týlaǵan sergek sezimdi jas jigit alys armandarǵa umtylady.
Kórinis: «Bizdiń Ǵanı»
1923 jyly kúzinde oqý izdep, Kópesh Atalyqov ekeýmız Tashkentke bardyq. Erteńine Ǵanıdy kabınetin taptyq. Bireý de, ekeý de emes, qyryq shaqty bala aınala qorshap aldyq. Ol bizben kóp jylǵy tanysyndaı jyly sóılesti.
- Senderdiń tilekteriń oqý ǵoı, balalar, erińder sońymnan! – dedi de bizdi bastap alyp júrdi. Sonda bizden úsh-aq jas úlken eken ǵoı ol. Jol – jónekeı qaǵylez kózi shúńireıgen aryqsha balaǵa qarap:
- Áke – shesheń bar ma? – dedi.
- Tórt jasymda jetim qalyppyn, - dep muńaıdy bala.
Sonda Ǵanı:
- Oqý, úırený jetimdikke qaramaıdy, shóldep ishken sý tátti, jastaryń jetken, pshy men tushshynyń dámin tartqan balalar kórinesińder, erinip oqymaı berilip oqysańdar bári de bolady, bári de tabylady, ol úshin talap kerek,-dedi.
Sóıtip, ne kerek bizdi sý sharýashylyǵy mamandaryn daıarlaıtyn tehnıkýmnyń muraptyq mamandyǵyna túsirdi.
Muǵalim: Ǵanı 1918 jyly sol kezde Orta Azıadaǵy oqý – bilimniń, mádenıettiń ordasy Tashkentten bir-aq shyǵady. Sodan onyń qoǵamdyq saıası baǵyttaǵy qyzmeti bastaldy. Qazaq ınstıtýty jastarynyń komsomol uıymyn ashady. Tashkentte qańǵyp, urlyq qyp, qaıyr tilep júrgen jetim balalardy jınap ınternatqa ornalastyrady. Onyń osy eńbegin aqyn İ. Jansúgiruly keıin:
Jınaýǵa jalpy jasty «jaman - juman»
Jurtyńnan aryltýǵa aýyr tuman
Jasyǵan jas jurtyńa kósem bolyp
Maıdanǵa túsip ediń, Ǵanı ulan, - dep jyrlady.
Oqý men qyzmetti ushtastyra bilgen Ǵanı bas – aıaǵy jeti jylda qatardaǵy komsomol múshesinen Búkil Túrkistan jastarynyń jetekshiligine deıin kóterildi.
Ol búkil Reseılik jastar Odaǵynyń jáne VKP Túrkistan Ortalyq Atqarý Komıtetiniń bro músheligine kandıdat bolyp saılandy. Komıtettiń shyǵys bóligin basqardy.
Ǵanı sýret.
Oqýshy óleń oqıdy.
Muǵalim: 1925 jyldyń 16-sáýir kúni. Ǵanıdyń denesi salynǵan tabyt Shyǵys eńbekshileri komýnıstik ýnıversıtetiniń zalyna qoıyldy. Onyń tabyty janynda baltyq flotynyń eki júz teńizshisi qurmetti kúzette turdy.
Shyǵys jastarynyń jalyndy jetekshisimen qoshtasýǵa jurt kóp jınaldy. On bes myń máskeýlik komýnıser men komsomol jastar Ǵanımen qımaı qoshtasyp, aqtyq saparǵa attandyryp saldy. Kózden tasa bolýyn súımeıtin júrek Ǵanı óldi deýge senbeıdi, senýge bolmaıdy. Kisiniń sengisi de kelmeıdi. Jaınaǵan kóz, janǵan júrekpen, sybanǵan bilekpen, jan – tánimen iske kirisken Ǵanı jalpaq dalanyń jaýjúrek ulany edi. Tartystyń otymen janyp ketti.
Ardaq: 23 jyl ǵumyr keshken Ǵanı sońyna rýhanı mol mura qaldyrdy.
Maǵjan: Onyń otjalynǵa oranǵan qaırat – jigeri, bolashaqty boljaýy, kóregendigi, iskerligi, turaqtylyǵy, asqan jaýapkershiligi, adaldyǵy, ádildigi – qrpaqqa ulaǵat bolar máńgilik mura.
Arýjan:1968 jyly Qazaly qalasynda Ǵanı Muratbaıulynyń tarıhı – memorıaldyq murajaıy ashyldy.
Qaraqat:Qalanyń qaq ortasyndaǵy qaraǵaı tam qashanda kóneniń kózi bolyp kórineri anyq. Búginderi ol Ǵanı ómir súrgen ólkeniń tarıhyna aınalyr otyr.
Aıda: 1992 jyl Ǵanıdyń 90 jyldyǵy Respýblıka kóleminde atalyp ótti.
Gúlnaz: 2002 jyldyń 3 maýsymynda Ǵanı aǵa 100 jasqa tolsa da ol bizdiń sanamyzǵa bizdiń ómirimizde jastyqtyń rámizi bolyp qala beredi. Sender de óz zamanynyń jalyndy kúreskeri, táýelsiz elimizdiń tiregi, qaıtpas qaısar qorǵaýshy kúshi bolady dep senemin.
Hor.
«Ǵanıdaı bolamyz»
Symbat:
Júregi keń, jany ıgi,
Jaısań aǵa Ǵanıdy
Barlyq bala biledi
Barlyq bala tanıdy
Ómiri onyń – toly ańyz
Júrip ótken joly – ańyz.
Biz Ǵanıǵa uqsaımyz
Biz Ǵanıdaı bolamyz
Qıyndyqta qansha mol
Qajymaǵan sharshap ol
Gúlkóktem:
Ǵanı naǵyz batyr ǵoı,
Ǵanı – naǵyz komsomol
Oıanǵanda jas ǵalam
Asqaq uran tastaǵan
Jaısań aǵa týraly
Biz shyrqaımyz asqaq án.
Qazaly aýdany, Qazaly aýyly,
№100 orta mektebiniń bastaýysh synyp muǵalimi,
Álıeva Gúlsim Keńesqyzy
Cabaqtyń taqyryby: Ótkenimiz ónege, kútkenimiz keleshek
Maqsaty: Shyǵys jastarynyń aqylshysy, jetekshisi bolǵan Ǵanı ómirimen tanystyrý; jas urpaq úlgi tutatyn solardaı bolsam dep armandaıtyn jasóspirimderge oqýǵa izdenýge, ósý joldaryn úırenýge tárbıeleý.
Kórnekiligi: Ǵ.Muratbaıuly sýretti, másini, gazetter, álbomdar, Ǵanı kitapshasy, «Ǵanıdyń juldyzy» atty kitap.
Barysy:
Uıymdastyrý
Balalar bul esimdi biletin bolarsyńdar. Kóptegen kósheler men eldi mekenderge mektepterge Ǵanı Muratbaıuly esimi berilgen. Bizdiń búgingi «Ótkenimiz ónege kútkenimiz keleshek» atty tárbıe saǵytymyz Ǵanı Muratbaıulyna arnaldy.
Ǵanı sózi
Tuman edi...
Tún edi, erteń edi....
Túnek edi, óskenge dert - óleńi ..
Ózgertti de dúnıeni el shemeni,
Ór saparǵa shaqyrdy erte meni.
Muǵalim: Jasynnyń jarq etkenindeı ǵana, ǵumyr keshken Ǵanı jıyrma úshke de tolyp úlgermeı ómirden ótti. Ol jymıa kúlgen boıy jıyrmasynshy ǵasyrdyń tabaldyryǵn attady.
Ǵanı - ǵumyr. Ǵanı – ǵasyr
Ǵanı, ol kim edi? Bir sát ótkenge kóz jiberip kórelikshi.
Nurdáýlet: Muratbaı aǵa, Bátıma jeńeshem ul tapty. Siz uldy boldyńyz. Súıinshi, súıinshi!
Muratbaı: Aınalaıyn, súıinshiniń daıyn. Qalaǵanyńdy al. Bul náreste – meniń kópten kútken qýanyshym, atyn tatar tamyrymnyń qurmetine Ǵanıbaı qoıamyn.
Muǵalim: Bul qýanysh 1902 jyly 3 maýsymda bolǵan edi. Qazalynyń kıeli topyraǵynda aınalany shattyq dýmanǵa bólep Ǵanı dúnıege keldi. árıne ol kezde Ǵanıdy shyǵystyń bolashaq jaýjúrek jalyndy ulany bolatynyn eshkım bilgen joq. Alaýlaǵan tańnyń alaburtyp atyp kele jatqanyn tek Tabıǵat –Ana sezgendeı, tóńirekke kúnshýaǵyn tógip, meıirlene qarap turǵan edi.
Nurdáýlet: Apa, oqyǵym keledi. Ákem meniń oqyp, azamat bolǵamydy qalapty ǵoı.
Rodamır: Iá, qulynym, ákeń seniń oqyǵanyńdy armandap ketti ǵoı. Oqý jasynan ótip te ketken sıaqtysyń. Bıyl kúzden bastap seni oqýǵa berem, qazaq balalarynyń sany jetispeı tur deıdi.
Ol 1911 jyl.
Ákesi qaıtys bolǵan soń toǵyz jasar Ǵanıdy anasy sol kezdegi ýez ortalyǵy Qazaly qalasyna alyp kelip, orys – qazaq mektebine oqýǵa beredi. Ony bitirgennen keıin bastaýysh ýchılıshesine oqyp bilim alady.
Ǵanı on bes jasqa tolǵansha birshama bilim alyp saýattanady. Budan keıin bir jyldaı ýezik komıtette qyzmet isteıdi.
Júregi asaý taıdaı týlaǵan sergek sezimdi jas jigit alys armandarǵa umtylady.
Kórinis: «Bizdiń Ǵanı»
1923 jyly kúzinde oqý izdep, Kópesh Atalyqov ekeýmız Tashkentke bardyq. Erteńine Ǵanıdy kabınetin taptyq. Bireý de, ekeý de emes, qyryq shaqty bala aınala qorshap aldyq. Ol bizben kóp jylǵy tanysyndaı jyly sóılesti.
- Senderdiń tilekteriń oqý ǵoı, balalar, erińder sońymnan! – dedi de bizdi bastap alyp júrdi. Sonda bizden úsh-aq jas úlken eken ǵoı ol. Jol – jónekeı qaǵylez kózi shúńireıgen aryqsha balaǵa qarap:
- Áke – shesheń bar ma? – dedi.
- Tórt jasymda jetim qalyppyn, - dep muńaıdy bala.
Sonda Ǵanı:
- Oqý, úırený jetimdikke qaramaıdy, shóldep ishken sý tátti, jastaryń jetken, pshy men tushshynyń dámin tartqan balalar kórinesińder, erinip oqymaı berilip oqysańdar bári de bolady, bári de tabylady, ol úshin talap kerek,-dedi.
Sóıtip, ne kerek bizdi sý sharýashylyǵy mamandaryn daıarlaıtyn tehnıkýmnyń muraptyq mamandyǵyna túsirdi.
Muǵalim: Ǵanı 1918 jyly sol kezde Orta Azıadaǵy oqý – bilimniń, mádenıettiń ordasy Tashkentten bir-aq shyǵady. Sodan onyń qoǵamdyq saıası baǵyttaǵy qyzmeti bastaldy. Qazaq ınstıtýty jastarynyń komsomol uıymyn ashady. Tashkentte qańǵyp, urlyq qyp, qaıyr tilep júrgen jetim balalardy jınap ınternatqa ornalastyrady. Onyń osy eńbegin aqyn İ. Jansúgiruly keıin:
Jınaýǵa jalpy jasty «jaman - juman»
Jurtyńnan aryltýǵa aýyr tuman
Jasyǵan jas jurtyńa kósem bolyp
Maıdanǵa túsip ediń, Ǵanı ulan, - dep jyrlady.
Oqý men qyzmetti ushtastyra bilgen Ǵanı bas – aıaǵy jeti jylda qatardaǵy komsomol múshesinen Búkil Túrkistan jastarynyń jetekshiligine deıin kóterildi.
Ol búkil Reseılik jastar Odaǵynyń jáne VKP Túrkistan Ortalyq Atqarý Komıtetiniń bro músheligine kandıdat bolyp saılandy. Komıtettiń shyǵys bóligin basqardy.
Ǵanı sýret.
Oqýshy óleń oqıdy.
Muǵalim: 1925 jyldyń 16-sáýir kúni. Ǵanıdyń denesi salynǵan tabyt Shyǵys eńbekshileri komýnıstik ýnıversıtetiniń zalyna qoıyldy. Onyń tabyty janynda baltyq flotynyń eki júz teńizshisi qurmetti kúzette turdy.
Shyǵys jastarynyń jalyndy jetekshisimen qoshtasýǵa jurt kóp jınaldy. On bes myń máskeýlik komýnıser men komsomol jastar Ǵanımen qımaı qoshtasyp, aqtyq saparǵa attandyryp saldy. Kózden tasa bolýyn súımeıtin júrek Ǵanı óldi deýge senbeıdi, senýge bolmaıdy. Kisiniń sengisi de kelmeıdi. Jaınaǵan kóz, janǵan júrekpen, sybanǵan bilekpen, jan – tánimen iske kirisken Ǵanı jalpaq dalanyń jaýjúrek ulany edi. Tartystyń otymen janyp ketti.
Ardaq: 23 jyl ǵumyr keshken Ǵanı sońyna rýhanı mol mura qaldyrdy.
Maǵjan: Onyń otjalynǵa oranǵan qaırat – jigeri, bolashaqty boljaýy, kóregendigi, iskerligi, turaqtylyǵy, asqan jaýapkershiligi, adaldyǵy, ádildigi – qrpaqqa ulaǵat bolar máńgilik mura.
Arýjan:1968 jyly Qazaly qalasynda Ǵanı Muratbaıulynyń tarıhı – memorıaldyq murajaıy ashyldy.
Qaraqat:Qalanyń qaq ortasyndaǵy qaraǵaı tam qashanda kóneniń kózi bolyp kórineri anyq. Búginderi ol Ǵanı ómir súrgen ólkeniń tarıhyna aınalyr otyr.
Aıda: 1992 jyl Ǵanıdyń 90 jyldyǵy Respýblıka kóleminde atalyp ótti.
Gúlnaz: 2002 jyldyń 3 maýsymynda Ǵanı aǵa 100 jasqa tolsa da ol bizdiń sanamyzǵa bizdiń ómirimizde jastyqtyń rámizi bolyp qala beredi. Sender de óz zamanynyń jalyndy kúreskeri, táýelsiz elimizdiń tiregi, qaıtpas qaısar qorǵaýshy kúshi bolady dep senemin.
Hor.
«Ǵanıdaı bolamyz»
Symbat:
Júregi keń, jany ıgi,
Jaısań aǵa Ǵanıdy
Barlyq bala biledi
Barlyq bala tanıdy
Ómiri onyń – toly ańyz
Júrip ótken joly – ańyz.
Biz Ǵanıǵa uqsaımyz
Biz Ǵanıdaı bolamyz
Qıyndyqta qansha mol
Qajymaǵan sharshap ol
Gúlkóktem:
Ǵanı naǵyz batyr ǵoı,
Ǵanı – naǵyz komsomol
Oıanǵanda jas ǵalam
Asqaq uran tastaǵan
Jaısań aǵa týraly
Biz shyrqaımyz asqaq án.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
