InfoHub Logo

Mýzyka páni 6 klass

Sabaqtyń taqyryby: Oı tolǵaý.
Sabaqtyń maqsaty: Ónerdegi janr túrlerimen tanystyrý.
Bilimdilik: Mýzyka men beıneleý ónerindegi janrlar jaıly áńgimeleý. Sýretshiler men kompozıtorlar týraly málimet bere otyryp, shyǵarmalarynyń mazmunyn ashý.
Damytýshylyq: Ár oqýshynyń ózindik oı – qıalyna erik bere otyryp, ózinshe oı túıýge baýlý, shyǵarmashylyq jumys jasaýǵa jumyldyrý, tanymdyq belsendiligin arttyrý, til baılyǵyn, mýzyka saýattyn damytý.
Tárbıelik: Kompozıtor men sýretshilerdiń shyǵarmalary arqyly oqýshylardy adamı qasıetterge baýlý, óner adamdary kótergen taǵylymdy dúnıelerden úlgi – ónege alýǵa shaqyrý.
Sabaq túri: Aralas sabaq
Ádisi: syn turǵysynan oılaý tehnologıasy, Venn dıagramsy, shyǵarmashylyq izdenis jumystary, toptastyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, sýretshiler shyǵarmashylyǵyna arnalǵan slaıdtar, aq qaǵazdar
Pánaralyq baılanys: Ádebıet, beıneleý
Sabaq barysy:

İ. Qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
1. Ándetip amandasý.
2. Psıhologıalyq trenıń
3. Oı qozǵaý. Úı tapsyrmasyn suraý
- Tabıǵatty beıneleıtin kúıler men ánderdi ata?
- Qasteev kim, qandaı shyǵarmalary bar?
- Á. Qasteevtiń «Qarly Alataý» sýretiniń mazmunyn qalaı túsindiresiń?
- Sýretshi jazǵy jaılaýdy qalaı beıneleıdi?
- Peızaj degenimiz ne?

İİ. Maǵynany taný. Oı tolǵaý.
1. Mýzyka men beıneleý ónerindegi janrlar jaıly áńgimeleý.
Kompozıtorlar men sýretshiler ár túrli mýzyka shyǵaryp, kóptegen sýretter salady. Keıbir sýretter belgili bir adamdarǵa arnalsa, kelesi biri tabıǵatty keskindeıdi. Úshinshisi adamdardyń kúndelikti ómir tirshiligin beıneleıdi. Mýzykalyq shyǵarmalar men kórkemdik sýretterdiń úlken jıyntyǵy mazmuny jaǵynan túrli janrlarǵa bólinedi.

Ónerdegi janr – shyǵarmalar jıyntyǵy. Olar obrazdyq mazmuny men kóńil - kúıine jáne
kórkemdeýshi quraly men oryndaý tehnıkasyna baılanysty erekshelenedi. Túrli janrlar ár túrli tarıhı kezeńderde qalyptasyp, damyp otyrǵan. Keıde olar ózgeriske ushyrap, jańa janrlarǵa aýysyp tipti umytylyp ta ketedi. Árbir halyqta ózderine tán janrlyq ereksheligi bar. Qazaq mádenıetinde sondaı erekshe janrlardyń biri – kúı. Kúı – adamnyń tereń sezimi men oı tolǵaýyn jetkize alatyn mýzykalyq shyǵarma. «Toı bastar» ataýymen atalǵan kúıler men ánder merekelik kóńil - kúıdi kórsetse, «Aqjeleń» janryndaǵy kúıler toby áıel obrazyndaǵy lırıkany beıneleıdi. Al, «Qosbasar» atty kúıler muń men sherdi tolǵaıdy. «Qaıran, óttiń dúnıe!» - adamnyń ómirmen qoshtasýy nemese ótkinshi dúnıege arnalǵan kúıler. «Tolǵaý» kúıler - ejelgi aspaptyq mýzykamyzdaǵy ómir jaıly fálsafaly oı qozǵaıtyn janrlardyń biri. Qobyz aspabynda oryndalatyn Yqlastyń «Kertolǵaý» atty kúıi qas - qaǵym ómirdiń aǵymyn beıneleıdi. Qazaq halqy «Qamshynyń sabyndaı qysqa ǵumyr» nemese «Bes kúndik ómir» dep teńeý aıtqan. Bul kúıde kózdi ashyp jumǵandaı óte shyǵatyn ómirdi elestetkendeı áser qaldyrady. Sozylmaly muńdy áýen, salmaqty da sabyrly yrǵaq, qart qobyzdyń qońyr dybysy adamnyń qaıǵy - sherinen til qatqandaı.

Kúıdegi «Tolǵaý» janry kóptegen kúıshi - kompozıtorlardyń shyǵarmashylyǵynan oryn alǵan. Sebebi, kez - kelgen adam ómirdi súre kele oı tolǵaýy zańdy qubylys. Adam óz ómirindegi jaqsy men jamanyn, durysy men burysyn saraptaıtyn kezeńge jetedi. Sondyqtan bolar, «Tolǵaý» janry búgingi kúndegi kompozıtorlar men sýretshilerdiń shyǵarmashylyǵynda da óz jalǵasyn tapty. Qazaq mádenıetinde sýret óneri HH ǵasyrdyń basynda paıda boldy. Sol sebepti, dástúrli mýzyka kóptegen sýretshilerdiń shyǵarmashylyǵyna arqaý boldy.

2. Álibaı jáne S. Bapanovtardyń «Oıǵa shomý», «Tylsym dúnıe» gobeleni týraly maǵlumat berý
Álibaı jáne S. Bapanovtardyń «Oıǵa shomý» gobeleninde tabıǵattyń tynysyn beınelegendeı: aspanǵa kerile umtylǵan aǵashtar, aspan men sýǵa shaǵylysqan qyzyl - sary, jasyl tústi japyraqtar arasynan eles bolyp kóringen sáýkeleli qyz beınesi. Bul sýretten adamnyń ishki álemin, onyń oı - armanyn, kóńil tolqynysy men oı - tolǵaýyn kórýge bolady. Bul sýretke zeıin salyp qarasań, sýret áýendetip turǵandaı áser qaldyrady.

3. Mýzyka tyńdaý.
Ǵazıza Jubanovanyń «Prelúdıa» atty shaǵyrmasyn tyńdaıyq.
Ǵazıza Jubanovanyń «Prelúdıa» atty shyǵarmasyn «Tolǵaý» janryna jatqyzýǵa bolady. Prelúdıada dybystar tylsym tynyshtyqtan týyndap jatqandaı: áýeli – bir dybys, onan soń ekinshi, úshinshi. Birte - birte áýen paıda bolyp, óte jáı ekpinde, mınorly ladta dybystala bastaıdy. Ǵ. Jubanovanyń «Prelúdıasy» ómirge qaıta kelgen kúı ispetti. Ǵasyrlar kerýeni kóship ótti. Al, fortepıanoǵa arnalǵan bul «Tolǵaý» qazirgi zamannyń tynys - tirshiligin tolǵap jatqandaı! Qazaq mádenıetiniń tereń tamyryna boılaı bilgen kompozıtorlar men sýretshiler qart zamannan úlgi alyp, ǵasyrlar boıy jalǵasqan arman men qıaldyń sheksizdigin tanytqandaı!

4. Shyǵarmashylyq jumys.
Ǵazıza Jubanovanyń «Prelúdıa» atty shaǵyrmasyn tyńdaı otyryp óz oılaryn sýret arqyly beıneleý.

5. Bilip al! Toptastyrý strategıasy
Ǵazıza Jubanova (1927 - 1993) – qazaqtyń áıgili kompozıtory. Qazaqstan halyq ártisi. Aqtóbe oblysy, Temir aýdanynda dúnıege kelgen. Ǵazıza Jubanovanyń shyǵarmashylyǵyna ákesi Ahmet Jubanov yqpal etken. Ol «Eńlik Kebek», «Jıyrma segiz» jáne «Qurmanǵazy» operalary, «Aqqus týraly ańyz», «Hırosıma», «Qaragóz» atty baletteri, «Jiger», «Aqsaq qulan» atty sımfonıalyq poemalaryn jazdy. Kóptegen fortepıano men skrıpkaǵa arnalǵan shyǵarmalar, poemalar men kvartetter,
fantazıalar men ánder t. b. mýzykalyq týyndylardyń avtory.

6. Túsinip al!
Janr – mýzyka, ádebıet jáne sýret ónerindegi shyǵarma. Mazmuny men kórkemdeýshi quraldary jaǵynan ortaq týyndy.
Kúıdegi janrlar: Toı bastar, Aqjeleń, Qosbasar, Tolǵaý.
Peızaj – sýret ónerindegi janr, tabıǵatty beıneleý.
Prelúdıa – fortepıano mýzykasyndaǵy janr. Bir kóńil - kúıdegi qysqa shyǵarma.

7. Daýys jattyǵýlary
Ma, me, mı, mo, mý
Bra, bre, brı, bro, brý
8. Án aıtý.
- T. Bazarbaev «Aýylym» ánin jatqa oryndaý
- S. Seıfýllın «Taý ishinde» ánin qaıtalaý.

İİİ. Oı tolǵanys.
Suraqtar:
1. «Ónerdegi janr» degen uǵymdy qalaı túsinesiń?
2. Kúı ónerindegi janrlardy ata?
3. «Tolǵaý» janryndaǵy kúıler neni baıandaıdy?
4. «Tolǵaý» janryndaǵy sýretshiler men kompozıtorlar neni tolǵaıdy?

İÚ. Baǵalaý. Oqýshylar óz - ózderin baǵalaıdy.
Ú. Úıge tapsyrma:
1. «Oı tolǵaý» taqyrybyn oqyp kelý.