Oıyn arqyly balanyń oılaý qabiletin arttyrý
Oıyn arqyly balanyń oılaý qabiletin arttyrý.
“Oıyn - bul ózinshe bir mektep. Osy oıyn túrleri arqyly balalardyń minez - qulqy, olardyń ómirge, qorshaǵan ortany tanyp bilýge degen, bir - birine degen tanymdyq kózqarasy qalyptasady”. V. A. Sýhomlınskııdiń osy sózi oıyn arqyly balanyń logıkalyq oılaý qabileti shyńdalatynyn dál kórsetedi. Oıyndardy qoldaný is - árekettiń áserligin arttyryp, balalardyń logıkalyq oılaýyn, matematıkalyq qabiletterin damytady.
Oıyn - degenimiz ne? Oıyn degenimiz - halyqtyń balany ádeptilikke, saýattylyqqa baýlıtyn quraldyń biri.
Oıynnyń túrleri óte kóp. Mysaly: róldik oıyndar, deneshynyqtyrý oıyndary, sújettik oıyndar, dıdaktıkalyq oıyn elementterin paıdalanýdyń mańyzy óte zor. Dıdaktıkalyq oıyndar balanyń aqyl - oıyn damytyp, sabaqqa degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrady.
Mektep jasyna deıingi balalardyń zeıini turaqsyz, ımpúlsıvti bolǵanymen, qabyldaý este saqtaý múmkindikteri jaqsy damyǵan.
Sondyqtan kez - kelgen sabaqty ótkizý úshin dıdaktıkalyq oıyndar qoldana bilý kerek. Mysaly «Saýat ashý» oqýlyǵynda taqyryp sońynda tapsyrmalar berilgen. Osy tapsyrmalardy oıyn arqyly ótkizýge bolady. «Uıqasyn tap», «Sıqyrly qorjyn», «Óleń jolyn qurastyr» t. b. oıyndar.
Til damytý, saýat ashý sabaqtarynda da róldik, sújettik oıyndardy qoldanýǵa bolady. Róldik oıyndar mektepke deıingi balalarmen ómirinde eleýli oryn alady. Bul oıyndar uzaq ta, qysqa da bolý múmkin.
Balalarǵa matematıkalyq qarapaıym uǵymdardy túsindirý, bekitý. Sondaı - aq bala zattyń sanyn, zatty salystyrý (kólemin), teńestirý, ornalasýyn, sany men syńaryn (belgilerine qaraı) tabý tásilderin meńgeredi.
Mektep jasyna deıingi balalardyń kishigirim matematıkalyq termınderi: geometrıalyq pishinderdiń ataýlaryn (dóńgelek, úshburysh, tórtburysh t. b.) jáne olardyń elementteri (qyry, buryshy) bolatynyn, (qosý, alý, teń) uǵymdaryn úırenedi.
Balalar qarapaıym matematıkalyq dáldikti sheshýdi úırenedi. Sonymen qatar, balalardyń matematıkalyq bilimge degen qyzyǵýshylyǵy artady, berilgen esepti sheshýge óz kúsh (erik) – jigerin jumsaıdy. Balada alǵashqy túsinikter ındýktıvti jáne dıdýktıvti oılaý qalyptasady.
Bala bir zattyń qurylysyna, qasıetine (pishinine, túsi t. b.) qaraı taldaý, saraptaý, salystyrý, keńistikti baǵdarlap, salystyrmaly túrde oılaı alady. Jańa materıaldardy baǵdarlamanyń kez kelgen bóliginde («San jáne sanaý,» «Kólem», «Pishin», t. b.) kezektestirip 2 - 5 sabaqtan birinshi bóliginde, keıin 2 - shi bóliminde oqytqan jón. Tárbıeshi ár túrli jastaǵy toptardyń baǵdarlamasynyń qurylymyn bilýge tıis.
Bul, tek óz tobynyń matematıkalyq damýy deńgeıin bilip qana qoımaı, sondaı - aq mektepke deıingi balalarda matematıkanyń rólin jáne árbir sabaqtyń qurylymyn óz isinde damytý arqyly, balalarda qarapaıym matematıkalyq túsinikterdi qalyptastyrýyna kómektesedi.
Matematıkalyq túsinikterdi qalyptastyrýdyń negizgi jumys formasy – oqý is - áreketi. Oqý is - áreketi barysynda baǵdarlamanyń úlken bóligi sheshimin tabady.
Balalarda bir izdi júıe qalyptasady. Kúndelikti ómirde jáne sabaqta dıdaktıkalyq oıyndar men oıyn jattyǵýlar qoldanylady. Dıdaktıkalyq oıyndardyń oqý is - áreketinen tys ýaqytta uıymdastyrý, balanyń matematıkalyq túsinigin keńeıtedi, tereńdetedi, oıyn bekitedi.
Dıdaktıkalyq oıyndar negizinen oqytý barysynda jan – jaqty, baǵyt – baǵdar berip otyrady. Durys uıymdastyrylǵan oqytý isi jańa materıaldarmen jumys jasaý, qaıtalaý, kezektestirip oqytý túrlerin qoldaný, balanyń belsendiligin arttyrady.
Oqý is - áreketiniń qurylymynyń – kólemi, mazmuny baǵdarlamaǵa saı, balalardyń jas erekshelikterine sáıkes josparlanady jáne úıretiledi.
Mynadaı jańa materıaldarmen jumys jasaýdyń 3 túri bar: birinshiden – pedagog kórsetedi, jańa tapsyrmany túsindiredi, úlgi kórsetedi, matematıkalyq obektini negiz etip alady.
Balalar pedagogtyń is - áreketin baqylap, onyń nusqaýlaryn tyńdaıdy, suraqtaryna jaýap beredi.
Aqyl oıdy tárbıeleýde jáne oı óristi damytýda matematıka mańyzdy ról atqarady. Mektepke deıingi balalyq shaqtyń barlyq kezeńderinde sabaqtarǵa arnalǵan oıyn ádisterine úlken mán beriledi.
Oqytýdyń ádisteri men tásilderi erejege sáıkes qoldanylady, ártúrli úılestirýde oqytýdyń kóp beıneli ádisteri men tásilderin paıdalaný, olardy sheber úılestirý kerek, sonda sabaqtar balalarǵa paıdaly, qyzyqty bolady.
Matematıka sabaqtarynda dıdaktıkalyq oıyndarǵa erekshe kóńil bólemin. Qyzyqty jattyǵýlar, shyǵarmashylyq tapsyrmalar t. b. Ózimniń matematıka boıynsha sabaqtarymda jumbaqtardy paıdalanamyn, óleńder, taqpaqtar tańdaımyn, logıkalyq oılaýǵa arnalǵan tapsyrmalarǵa maqaldardan, qanatty sózderden, ertegilerden jáne de sergitý sátinen (fızmınýttardan) toptama jasaımyn.
Qaraǵandy qalasy,
№77 Jalpy bilim beretin mektep - balabaqsha kesheni
Mektepaldy daıarlyq toby tárbıeshisi
Jýmadılova Sandýǵash Orazovna
Oıyn arqyly balanyń oılaý qabiletin arttyrý. júkteý
“Oıyn - bul ózinshe bir mektep. Osy oıyn túrleri arqyly balalardyń minez - qulqy, olardyń ómirge, qorshaǵan ortany tanyp bilýge degen, bir - birine degen tanymdyq kózqarasy qalyptasady”. V. A. Sýhomlınskııdiń osy sózi oıyn arqyly balanyń logıkalyq oılaý qabileti shyńdalatynyn dál kórsetedi. Oıyndardy qoldaný is - árekettiń áserligin arttyryp, balalardyń logıkalyq oılaýyn, matematıkalyq qabiletterin damytady.
Oıyn - degenimiz ne? Oıyn degenimiz - halyqtyń balany ádeptilikke, saýattylyqqa baýlıtyn quraldyń biri.
Oıynnyń túrleri óte kóp. Mysaly: róldik oıyndar, deneshynyqtyrý oıyndary, sújettik oıyndar, dıdaktıkalyq oıyn elementterin paıdalanýdyń mańyzy óte zor. Dıdaktıkalyq oıyndar balanyń aqyl - oıyn damytyp, sabaqqa degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyrady.
Mektep jasyna deıingi balalardyń zeıini turaqsyz, ımpúlsıvti bolǵanymen, qabyldaý este saqtaý múmkindikteri jaqsy damyǵan.
Sondyqtan kez - kelgen sabaqty ótkizý úshin dıdaktıkalyq oıyndar qoldana bilý kerek. Mysaly «Saýat ashý» oqýlyǵynda taqyryp sońynda tapsyrmalar berilgen. Osy tapsyrmalardy oıyn arqyly ótkizýge bolady. «Uıqasyn tap», «Sıqyrly qorjyn», «Óleń jolyn qurastyr» t. b. oıyndar.
Til damytý, saýat ashý sabaqtarynda da róldik, sújettik oıyndardy qoldanýǵa bolady. Róldik oıyndar mektepke deıingi balalarmen ómirinde eleýli oryn alady. Bul oıyndar uzaq ta, qysqa da bolý múmkin.
Balalarǵa matematıkalyq qarapaıym uǵymdardy túsindirý, bekitý. Sondaı - aq bala zattyń sanyn, zatty salystyrý (kólemin), teńestirý, ornalasýyn, sany men syńaryn (belgilerine qaraı) tabý tásilderin meńgeredi.
Mektep jasyna deıingi balalardyń kishigirim matematıkalyq termınderi: geometrıalyq pishinderdiń ataýlaryn (dóńgelek, úshburysh, tórtburysh t. b.) jáne olardyń elementteri (qyry, buryshy) bolatynyn, (qosý, alý, teń) uǵymdaryn úırenedi.
Balalar qarapaıym matematıkalyq dáldikti sheshýdi úırenedi. Sonymen qatar, balalardyń matematıkalyq bilimge degen qyzyǵýshylyǵy artady, berilgen esepti sheshýge óz kúsh (erik) – jigerin jumsaıdy. Balada alǵashqy túsinikter ındýktıvti jáne dıdýktıvti oılaý qalyptasady.
Bala bir zattyń qurylysyna, qasıetine (pishinine, túsi t. b.) qaraı taldaý, saraptaý, salystyrý, keńistikti baǵdarlap, salystyrmaly túrde oılaı alady. Jańa materıaldardy baǵdarlamanyń kez kelgen bóliginde («San jáne sanaý,» «Kólem», «Pishin», t. b.) kezektestirip 2 - 5 sabaqtan birinshi bóliginde, keıin 2 - shi bóliminde oqytqan jón. Tárbıeshi ár túrli jastaǵy toptardyń baǵdarlamasynyń qurylymyn bilýge tıis.
Bul, tek óz tobynyń matematıkalyq damýy deńgeıin bilip qana qoımaı, sondaı - aq mektepke deıingi balalarda matematıkanyń rólin jáne árbir sabaqtyń qurylymyn óz isinde damytý arqyly, balalarda qarapaıym matematıkalyq túsinikterdi qalyptastyrýyna kómektesedi.
Matematıkalyq túsinikterdi qalyptastyrýdyń negizgi jumys formasy – oqý is - áreketi. Oqý is - áreketi barysynda baǵdarlamanyń úlken bóligi sheshimin tabady.
Balalarda bir izdi júıe qalyptasady. Kúndelikti ómirde jáne sabaqta dıdaktıkalyq oıyndar men oıyn jattyǵýlar qoldanylady. Dıdaktıkalyq oıyndardyń oqý is - áreketinen tys ýaqytta uıymdastyrý, balanyń matematıkalyq túsinigin keńeıtedi, tereńdetedi, oıyn bekitedi.
Dıdaktıkalyq oıyndar negizinen oqytý barysynda jan – jaqty, baǵyt – baǵdar berip otyrady. Durys uıymdastyrylǵan oqytý isi jańa materıaldarmen jumys jasaý, qaıtalaý, kezektestirip oqytý túrlerin qoldaný, balanyń belsendiligin arttyrady.
Oqý is - áreketiniń qurylymynyń – kólemi, mazmuny baǵdarlamaǵa saı, balalardyń jas erekshelikterine sáıkes josparlanady jáne úıretiledi.
Mynadaı jańa materıaldarmen jumys jasaýdyń 3 túri bar: birinshiden – pedagog kórsetedi, jańa tapsyrmany túsindiredi, úlgi kórsetedi, matematıkalyq obektini negiz etip alady.
Balalar pedagogtyń is - áreketin baqylap, onyń nusqaýlaryn tyńdaıdy, suraqtaryna jaýap beredi.
Aqyl oıdy tárbıeleýde jáne oı óristi damytýda matematıka mańyzdy ról atqarady. Mektepke deıingi balalyq shaqtyń barlyq kezeńderinde sabaqtarǵa arnalǵan oıyn ádisterine úlken mán beriledi.
Oqytýdyń ádisteri men tásilderi erejege sáıkes qoldanylady, ártúrli úılestirýde oqytýdyń kóp beıneli ádisteri men tásilderin paıdalaný, olardy sheber úılestirý kerek, sonda sabaqtar balalarǵa paıdaly, qyzyqty bolady.
Matematıka sabaqtarynda dıdaktıkalyq oıyndarǵa erekshe kóńil bólemin. Qyzyqty jattyǵýlar, shyǵarmashylyq tapsyrmalar t. b. Ózimniń matematıka boıynsha sabaqtarymda jumbaqtardy paıdalanamyn, óleńder, taqpaqtar tańdaımyn, logıkalyq oılaýǵa arnalǵan tapsyrmalarǵa maqaldardan, qanatty sózderden, ertegilerden jáne de sergitý sátinen (fızmınýttardan) toptama jasaımyn.
Qaraǵandy qalasy,
№77 Jalpy bilim beretin mektep - balabaqsha kesheni
Mektepaldy daıarlyq toby tárbıeshisi
Jýmadılova Sandýǵash Orazovna
Oıyn arqyly balanyń oılaý qabiletin arttyrý. júkteý
You Might Also Like
