Óz Otanym týǵan jerim
Taqyryby: "Óz Otanyń - týǵan jeriń»
Maqsaty: Oqýshylar boıyndaǵy patrıottyq sezimin nyǵaıtý. Óz Otanyn, týǵan jerin súıýge, qurmetteýge tarıhyn jetik bilýge meńgertý.
Kirispe: Tarıhtan belgili
Men ony qaıtalap jatpaımyn
Qýantqan jarlyny, sherlini
Otanym Qazaqstan
Men árqashan maqtaımyn, - dep Muqaǵalı aǵamyz jyrlaǵandaı óz týǵan Respýblıkamyzdyń týǵan kúnine arnaǵan «Óz Otanyń - týǵan jeriń» dep atalatyn tárbıe saǵatymyzdy kórýge shaqyramyz.
Ortaǵa 6 - 7 oqýshy shyǵady.
Otan degenimiz ne sonda?
Otan menińshe orman, joq
Otan menińshe taýlar, joq - joq
Otan men bilsem anamyz,
Otan ol ma, ol nanymyz dep daýlasyp jatqanda kelesi oqýshy
«Eı, ne dep shýlasyp jatyrsyńdar?»
Otan degenimiz - adamnyń týyp ósken jeri, ata mekeni, óz eli ǵoı. Al bizdiń týǵan ólkemiz Atyraý qalasy. Bul qala munaımen dúnıejúzine tanymal. Atyraý ólkesine kórshiles jatqan kóne qala bar. Bunyń aty Saraıshyq dep atalady. Taý shaıqalsa da, tarıh shaıqalmaıdy degen eken. Sol tarıhı kóne qalaǵa Bilim kemesimen saıahat jasaıyq. Jol qysqarý úshin áńgime aıtyp otyraıyq dep, sózdi ózimizben birge kele jatqan ataıǵa bereıik deımin. (bir oqýshy úlken kisishe kıinedi. Iá, balalar árbir adam úshin týǵan jerden ystyq, qadirli qymbat eshteńe joq. Óıtkeni, sen eń alǵash jaryq dúnıege kelgen sátińnen bastap, osy ólke saǵan altyn besik - atameken bolyp sanalady. Biz qazaqpyz, bizdiń óz tilimiz, saltymyz bar. Bul shejireli árıne, Saraıshyq degen atpen qazir belgili bolyp otyrǵan tarıhı qaladan bastaǵan oryndy. Al, endi balalar bilgenderińdi ortaǵa aıtyp áńgimeleńder.
1 - oqýshy: Qalanyń orynyndaǵy búgingi aýylǵa bara qalsańyz, usaq qysh qaldyqtaryn kezdestiremiz. Olardyń arasynan sý quıýǵa arnalǵan kók qyshtar jáne jaı qyzǵylt tústi qysh ydys synyqtary kezdesedi. Ásirese, jaýynnan keıingi kúnderde kúıdirilgen qyzyl kirpish anyq baıqalady. Tipti, Altyn Orda teńgesi tabylǵan eken.
2 - oqýshy: O, meniń týǵan dalam, nurly dalam Shattyqtyń uıasysyń buljymaǵan. Aıtshy bir bilmeıtin bir jan syryńdy Men ony kóńilime syr qyp alam.
3 - oqýshy: Ata, myna Saraıshyq qalasy qaı kezde paıda bolǵan?
Ataı: XIV ǵasyrdyń alǵashqy jartysynan bastap.
Ataı: Balalar, qarańdarshy, Saraıshyq qalasy ejelden qalǵan kóne qala kezinde saýda ortalyǵy bolǵan.
4 - oqýshy: Saraıshyq týraly alǵashqy jazba derek qaldyrǵan arabtyń belgili geograf - ǵalymy, saıahatshysy Ibn - Batýta.
5 - oqýshy: Arheologıalyq qazba buıymdar kezinde Saraıshyqta tamaq úlken ydystarmen berilgennen, al ydystar ósimdik pen aq pishindes kóptegen oıýlarmen keskindelgenin ańǵartady. Ydystardyń túbinde ádette, lala gúli nemese júzip bara jatqan aqqý sýretteri kórinedi.
Án. «Týǵan jer».
6 - oqýshy: Tıyn aqshalardyń kópten tabylýy. Munda saýdanyń qyzý bolǵandyǵyn jáne Qyrym, Edil boıy jáne Horezm qalalarymen saýda baılanystary jasalǵanyn bildiredi.
7 - oqýshy: Jánibek jaqsy jasaqtalǵan áskerimen Azerbaıjanǵa deıin jetip, Málik - Sháripti jeńiliske ushyratty. Óz uly Berdibekti bıleýshilikke qaldyryp, ol jeńiske jetip, astanaǵa oraldy.
8 - oqýshy: Jánibek - 1341 jyldan 1360 jylǵa deıin jıyrma jyldaı bılik etti. Jánibek qaıtys bolǵannan keıin bılik onyń uly Berdibekke kóshti. Ol qatygez bıleýshi boldy. Óziniń taq bıligin saqtaý maqsatymen Berdibek barlyq týystaryn qyrǵynǵa ushyratty. Biraq ózi de uzaqqa barmaı nebary eki - aq jyl handyq kurdy. 1362 jyly qaıtys boldy.
Ataı, qarańyzshy, myna handar panteonynda úlken tal baılandy kómilgen eken. Bul taldyń turý syryn bilesiń be?
Ataı: Iá, balalarym bunyń turý sebebi bar. Ruqsat bolsa aıtaıyn. - Aıtyńyz, ataı, aıtyńyz.
Saraıshyq degen eldi mekende jastar ólimi kóp bolǵan eken. Sodan eldiń bir qarıasy emshige baryp surap, áńgimelesipti. Sodan ol adam aıtqan eken. - myna dalalyqta tal bar eken, ol qarapaıym emes, qasıeti bar tal. Sol taldy ósip turǵan jerinen alyp, osy panteonǵa ákelseńizder jastar ólimi tyıylady depti. Sodan qarıa izdep taba almaǵan eken. Bir kúni qoıshy bala, qoı baǵyp júrip bir taldyń astyna qoıandar kirgenin kórip barsa, eshteńe kórinbepti. Sodan elge bala aıtyp keledi. Úlkender baryp taldy qazyp, jeti hanǵa arnalyp qulpy tas qylǵan panteonǵa ákelip kóshirip qoıǵan. Aq qoıan degenimiz arýaqtar eken. Sodan keıin jastar ólimi sap tyıylypty. Sol taldy qoldaryńyzben sıpasańyz, armandaryń oryndalady deıdi.
9 - oqýshy: 1396 jyly Saraıshyqty Aqsaq Temir tonaýshylyqqa ushyratyp, talqandaıdy. Ibn Arabshah Temirdiń Altyn Ordany talqandaǵanyn sıpattaı kelip, tonap alǵandarynyń bárin jınap, oljaǵa batty, qalany ábden tonaýǵa jáne halyqty tutqyndaýǵa rýqsat berdi. Teńdesi joq qyryp - joıý, zorlyq - zombylyq jasalady, kóp taıpalardy joıyp jiberdi. Ol Saraı, saraıshyq, Qojytarqan jáne basqa da ólke qalalaryn túgel qıratty dep jazady.
Bı. «Qazaq bıi»
10 - oqýshy: Keıin 11 - 12 ǵasyrlarda bul baılanystyń aýqymy keńeıip kúlli Orta Azıamen Mańǵystaýdy qamtıdy. Alaıda, 13 ǵasyrdyń basynda bastalǵan mongoldar shapqynshylyǵyn bul baılanysty buzdy. 1236 jyly Batý han bastaǵan monǵol shapqynshylary búkil Atyraý óńirin óz qoldaryna qaratyp Evropaǵa jol ashty.
Ata Saraıshyq qalasynyń dáýirin neshe kezeńge bólýge bolady. Buny úsh kezeńge bólemiz.
I kezeń: 11 - 12 ǵasyrlar ıaǵnı monǵol ústemdigine deıingi kezeń.
1İ kezeń: 13 - 14 ǵasyrlar Altyn Ordanyń óktemdik etken mezgili.
III kezeń: 15 - 16 ǵasyrlar nemese noǵaılar dáýiri.
11 - oqýshy: Aqyrynda 1580 jyly olar qamsyz jatqan Saraıshyq qalasyna basyp kirip órtep jibergen soń, sol óńirge ara tura bıligin júrgize bastady. Qazaq - orystar patsha ókimetiniń senimdi tiregine aınaldy.
12 - oqýshy: Handar panteony bunyń bıiktigi 17 metr, 8 qabyrǵaly. Qabyrǵalar arasynda Saraıshyqta jerlengen 7 hanǵa arnap kulpytastar qoıylǵan.
13 - oqýshy: Meshittiń uzyndyǵy 13 m, eni 6 m 50 sm meshittiń ishi tolyqtaı jasaqtalǵan. Mıhrab, mınbarlar qoıylǵan meshit ishinde kuran, taǵy basqa dinı kitaptar qoıylǵan.
14 - oqýshy: Murajaı ishine Saraıshyq qazbasynan shyqqan tarıhı jádigerler qoıylǵan XIV ǵasyrdaǵy Saraıshyq qalasynyń maketi jasalǵan.
Árıne, solaı óziniń kindik qany tamǵan Damby jerin, Atyraý ólkesiniń baılyǵy munaıy men balyǵyn nege aıtpasqa. Kaspıı teńizindegi ásem aqqýlar kóz tartpaı ma? (Atyraý baılyǵyn kórsetý).
Ásemdigi araıly
Sheteldikter qaraıdy
Atyraýdy munaıdyń
Astanasy sanaıdy.
Astana dep atalǵan
Munaıly el Atyraý.
Arýaqtardan bata alǵan
Týǵan jerim Atyraý!
Án. «Atyraý».
Al, balalar endi Bilim kemesimen keıin qaıtaıyq. Ýaqyt bolsa biraz jerge baryp qaldy. Sonymen balalar búgingi tárbıe saǵatynda týǵan jerim kóne tarıhı meken Saraıshyq týraly ózimizge kerekti maǵlumattar aldyq.
Endi saıahattan oralǵannan keıin oqýshylardyń alǵan áserlerin jazba qaǵaz betine áńgimelep jazýǵa tapsyrma berdim. Ýaqyt bólip belgilengen ýaqyttan keıin oqýshylardyń áńgimesin oqytyp tyńdadym. Sodan soń jeke balanyń oqyǵan áńgimesine baılanysty qosar pikirin ortaqtasyp suradyq.
Odan keıin muǵalim turǵysyna olardyń oıynyna qosarym saýalnama retinde mynadaı suraqtar berdim. Saýalnama teksti tómendegishe boldy.
TEST
1. Saraıshyq qalasynyń dáýiri neshe kezeńnen turady:
A) 2 Á) 4 B) 7 V) 3
2. Handar pantıonnyń bıiktigi
A) 17m
Á) 7m
B) 10m
V) 16m
3. Saraıshyq qalasynyń meshitiniń uzyndyǵy
A) 13 m, eni 6 m 50 sm
Á) 12 m, eni 7 m 80 sm
B) 10 m, eni 4 m 60 sm
V) 13 m, eni 5 m 70 sm
4. Jánibek neshe jyl bılik júrgizdi.
A) 21 Á) 24 B) 23 V) 20
5. Saraıshyq qalasy qaı kezden paıda bolǵan?
A) HİV
Á) XI
B) H
V) HİH
6. Saraıshyq qalasynda han qyzyna arnalǵan kóldi neshe kúnde aýystyrǵan?
A) 1
Á) 4
B) 7
V) 3
Maqsaty: Oqýshylar boıyndaǵy patrıottyq sezimin nyǵaıtý. Óz Otanyn, týǵan jerin súıýge, qurmetteýge tarıhyn jetik bilýge meńgertý.
Kirispe: Tarıhtan belgili
Men ony qaıtalap jatpaımyn
Qýantqan jarlyny, sherlini
Otanym Qazaqstan
Men árqashan maqtaımyn, - dep Muqaǵalı aǵamyz jyrlaǵandaı óz týǵan Respýblıkamyzdyń týǵan kúnine arnaǵan «Óz Otanyń - týǵan jeriń» dep atalatyn tárbıe saǵatymyzdy kórýge shaqyramyz.
Ortaǵa 6 - 7 oqýshy shyǵady.
Otan degenimiz ne sonda?
Otan menińshe orman, joq
Otan menińshe taýlar, joq - joq
Otan men bilsem anamyz,
Otan ol ma, ol nanymyz dep daýlasyp jatqanda kelesi oqýshy
«Eı, ne dep shýlasyp jatyrsyńdar?»
Otan degenimiz - adamnyń týyp ósken jeri, ata mekeni, óz eli ǵoı. Al bizdiń týǵan ólkemiz Atyraý qalasy. Bul qala munaımen dúnıejúzine tanymal. Atyraý ólkesine kórshiles jatqan kóne qala bar. Bunyń aty Saraıshyq dep atalady. Taý shaıqalsa da, tarıh shaıqalmaıdy degen eken. Sol tarıhı kóne qalaǵa Bilim kemesimen saıahat jasaıyq. Jol qysqarý úshin áńgime aıtyp otyraıyq dep, sózdi ózimizben birge kele jatqan ataıǵa bereıik deımin. (bir oqýshy úlken kisishe kıinedi. Iá, balalar árbir adam úshin týǵan jerden ystyq, qadirli qymbat eshteńe joq. Óıtkeni, sen eń alǵash jaryq dúnıege kelgen sátińnen bastap, osy ólke saǵan altyn besik - atameken bolyp sanalady. Biz qazaqpyz, bizdiń óz tilimiz, saltymyz bar. Bul shejireli árıne, Saraıshyq degen atpen qazir belgili bolyp otyrǵan tarıhı qaladan bastaǵan oryndy. Al, endi balalar bilgenderińdi ortaǵa aıtyp áńgimeleńder.
1 - oqýshy: Qalanyń orynyndaǵy búgingi aýylǵa bara qalsańyz, usaq qysh qaldyqtaryn kezdestiremiz. Olardyń arasynan sý quıýǵa arnalǵan kók qyshtar jáne jaı qyzǵylt tústi qysh ydys synyqtary kezdesedi. Ásirese, jaýynnan keıingi kúnderde kúıdirilgen qyzyl kirpish anyq baıqalady. Tipti, Altyn Orda teńgesi tabylǵan eken.
2 - oqýshy: O, meniń týǵan dalam, nurly dalam Shattyqtyń uıasysyń buljymaǵan. Aıtshy bir bilmeıtin bir jan syryńdy Men ony kóńilime syr qyp alam.
3 - oqýshy: Ata, myna Saraıshyq qalasy qaı kezde paıda bolǵan?
Ataı: XIV ǵasyrdyń alǵashqy jartysynan bastap.
Ataı: Balalar, qarańdarshy, Saraıshyq qalasy ejelden qalǵan kóne qala kezinde saýda ortalyǵy bolǵan.
4 - oqýshy: Saraıshyq týraly alǵashqy jazba derek qaldyrǵan arabtyń belgili geograf - ǵalymy, saıahatshysy Ibn - Batýta.
5 - oqýshy: Arheologıalyq qazba buıymdar kezinde Saraıshyqta tamaq úlken ydystarmen berilgennen, al ydystar ósimdik pen aq pishindes kóptegen oıýlarmen keskindelgenin ańǵartady. Ydystardyń túbinde ádette, lala gúli nemese júzip bara jatqan aqqý sýretteri kórinedi.
Án. «Týǵan jer».
6 - oqýshy: Tıyn aqshalardyń kópten tabylýy. Munda saýdanyń qyzý bolǵandyǵyn jáne Qyrym, Edil boıy jáne Horezm qalalarymen saýda baılanystary jasalǵanyn bildiredi.
7 - oqýshy: Jánibek jaqsy jasaqtalǵan áskerimen Azerbaıjanǵa deıin jetip, Málik - Sháripti jeńiliske ushyratty. Óz uly Berdibekti bıleýshilikke qaldyryp, ol jeńiske jetip, astanaǵa oraldy.
8 - oqýshy: Jánibek - 1341 jyldan 1360 jylǵa deıin jıyrma jyldaı bılik etti. Jánibek qaıtys bolǵannan keıin bılik onyń uly Berdibekke kóshti. Ol qatygez bıleýshi boldy. Óziniń taq bıligin saqtaý maqsatymen Berdibek barlyq týystaryn qyrǵynǵa ushyratty. Biraq ózi de uzaqqa barmaı nebary eki - aq jyl handyq kurdy. 1362 jyly qaıtys boldy.
Ataı, qarańyzshy, myna handar panteonynda úlken tal baılandy kómilgen eken. Bul taldyń turý syryn bilesiń be?
Ataı: Iá, balalarym bunyń turý sebebi bar. Ruqsat bolsa aıtaıyn. - Aıtyńyz, ataı, aıtyńyz.
Saraıshyq degen eldi mekende jastar ólimi kóp bolǵan eken. Sodan eldiń bir qarıasy emshige baryp surap, áńgimelesipti. Sodan ol adam aıtqan eken. - myna dalalyqta tal bar eken, ol qarapaıym emes, qasıeti bar tal. Sol taldy ósip turǵan jerinen alyp, osy panteonǵa ákelseńizder jastar ólimi tyıylady depti. Sodan qarıa izdep taba almaǵan eken. Bir kúni qoıshy bala, qoı baǵyp júrip bir taldyń astyna qoıandar kirgenin kórip barsa, eshteńe kórinbepti. Sodan elge bala aıtyp keledi. Úlkender baryp taldy qazyp, jeti hanǵa arnalyp qulpy tas qylǵan panteonǵa ákelip kóshirip qoıǵan. Aq qoıan degenimiz arýaqtar eken. Sodan keıin jastar ólimi sap tyıylypty. Sol taldy qoldaryńyzben sıpasańyz, armandaryń oryndalady deıdi.
9 - oqýshy: 1396 jyly Saraıshyqty Aqsaq Temir tonaýshylyqqa ushyratyp, talqandaıdy. Ibn Arabshah Temirdiń Altyn Ordany talqandaǵanyn sıpattaı kelip, tonap alǵandarynyń bárin jınap, oljaǵa batty, qalany ábden tonaýǵa jáne halyqty tutqyndaýǵa rýqsat berdi. Teńdesi joq qyryp - joıý, zorlyq - zombylyq jasalady, kóp taıpalardy joıyp jiberdi. Ol Saraı, saraıshyq, Qojytarqan jáne basqa da ólke qalalaryn túgel qıratty dep jazady.
Bı. «Qazaq bıi»
10 - oqýshy: Keıin 11 - 12 ǵasyrlarda bul baılanystyń aýqymy keńeıip kúlli Orta Azıamen Mańǵystaýdy qamtıdy. Alaıda, 13 ǵasyrdyń basynda bastalǵan mongoldar shapqynshylyǵyn bul baılanysty buzdy. 1236 jyly Batý han bastaǵan monǵol shapqynshylary búkil Atyraý óńirin óz qoldaryna qaratyp Evropaǵa jol ashty.
Ata Saraıshyq qalasynyń dáýirin neshe kezeńge bólýge bolady. Buny úsh kezeńge bólemiz.
I kezeń: 11 - 12 ǵasyrlar ıaǵnı monǵol ústemdigine deıingi kezeń.
1İ kezeń: 13 - 14 ǵasyrlar Altyn Ordanyń óktemdik etken mezgili.
III kezeń: 15 - 16 ǵasyrlar nemese noǵaılar dáýiri.
11 - oqýshy: Aqyrynda 1580 jyly olar qamsyz jatqan Saraıshyq qalasyna basyp kirip órtep jibergen soń, sol óńirge ara tura bıligin júrgize bastady. Qazaq - orystar patsha ókimetiniń senimdi tiregine aınaldy.
12 - oqýshy: Handar panteony bunyń bıiktigi 17 metr, 8 qabyrǵaly. Qabyrǵalar arasynda Saraıshyqta jerlengen 7 hanǵa arnap kulpytastar qoıylǵan.
13 - oqýshy: Meshittiń uzyndyǵy 13 m, eni 6 m 50 sm meshittiń ishi tolyqtaı jasaqtalǵan. Mıhrab, mınbarlar qoıylǵan meshit ishinde kuran, taǵy basqa dinı kitaptar qoıylǵan.
14 - oqýshy: Murajaı ishine Saraıshyq qazbasynan shyqqan tarıhı jádigerler qoıylǵan XIV ǵasyrdaǵy Saraıshyq qalasynyń maketi jasalǵan.
Árıne, solaı óziniń kindik qany tamǵan Damby jerin, Atyraý ólkesiniń baılyǵy munaıy men balyǵyn nege aıtpasqa. Kaspıı teńizindegi ásem aqqýlar kóz tartpaı ma? (Atyraý baılyǵyn kórsetý).
Ásemdigi araıly
Sheteldikter qaraıdy
Atyraýdy munaıdyń
Astanasy sanaıdy.
Astana dep atalǵan
Munaıly el Atyraý.
Arýaqtardan bata alǵan
Týǵan jerim Atyraý!
Án. «Atyraý».
Al, balalar endi Bilim kemesimen keıin qaıtaıyq. Ýaqyt bolsa biraz jerge baryp qaldy. Sonymen balalar búgingi tárbıe saǵatynda týǵan jerim kóne tarıhı meken Saraıshyq týraly ózimizge kerekti maǵlumattar aldyq.
Endi saıahattan oralǵannan keıin oqýshylardyń alǵan áserlerin jazba qaǵaz betine áńgimelep jazýǵa tapsyrma berdim. Ýaqyt bólip belgilengen ýaqyttan keıin oqýshylardyń áńgimesin oqytyp tyńdadym. Sodan soń jeke balanyń oqyǵan áńgimesine baılanysty qosar pikirin ortaqtasyp suradyq.
Odan keıin muǵalim turǵysyna olardyń oıynyna qosarym saýalnama retinde mynadaı suraqtar berdim. Saýalnama teksti tómendegishe boldy.
TEST
1. Saraıshyq qalasynyń dáýiri neshe kezeńnen turady:
A) 2 Á) 4 B) 7 V) 3
2. Handar pantıonnyń bıiktigi
A) 17m
Á) 7m
B) 10m
V) 16m
3. Saraıshyq qalasynyń meshitiniń uzyndyǵy
A) 13 m, eni 6 m 50 sm
Á) 12 m, eni 7 m 80 sm
B) 10 m, eni 4 m 60 sm
V) 13 m, eni 5 m 70 sm
4. Jánibek neshe jyl bılik júrgizdi.
A) 21 Á) 24 B) 23 V) 20
5. Saraıshyq qalasy qaı kezden paıda bolǵan?
A) HİV
Á) XI
B) H
V) HİH
6. Saraıshyq qalasynda han qyzyna arnalǵan kóldi neshe kúnde aýystyrǵan?
A) 1
Á) 4
B) 7
V) 3
You Might Also Like
-
Ózin - ózi» taný uıymdastyrylǵan oqý is - áreketiniń jospary
-
Maqsaty: Halyqtyń danalyq sózderimen, tektilik týraly ulaǵatty uǵymdarmen baılanystyrý halyq pedagogıkasynyń ǵylymı negizi bar ekenin túsindirý.
