InfoHub Logo

Pedagogtyń sóz mádenıeti
Sózdiń mánerligi degenimiz - sóıleýshiniń nemese jazýshynyń tyńdarmanyn nemese oqyrmanyn qyzyqtyra bilý, sózin uǵyndyra alý qajet!
Mundaı jaǵymdy qasıet kópshilik aldynda leksıa oqıtyn oqýshylardyń, baıandamashylardyń, jazýshynyń qoǵam qaıratkerleri sózderinde, baspasóz betterden materıaldarda mindetti túrde bolýy kerek. Sózdiń mánerligi qasıettiń boıyna sińire bilgen adam sheshendik ónerdiń ókili dep sanalýǵa laıyq. Klasıkter men kórnekti jazýshylardyń shyǵarmalaryn oqyǵanda, estetıkalyq lázzat alýymyzdyń bir sebebi sóz mánerligin avtorlardyń qısyndy paıdalanýynda jatyr.

Profesor B. Golovın sózdiń mánerliginiń birneshe shartyn senimdi dáleldep kórsetedi. Osy sharttar oryndalǵanda, oıdy barynsha sheshen jetýdiń múmkindigi týady. Ol sharttar mynalar: oılaýdyń, sana qyzmetiniń derbestigi, ne týraly aıtyp turǵanyna jáne ol sózdiń mánerligi kimge baǵyttalyp, arnalyp turǵanyna nazar aýdarý, sózdiń mánerlilik quraldaryn jaqsy bilý, tildegi fýnksıonaldyq stılderdi bir - birinen ajyrata bilý, tildik daǵdylarda qoldanýda tájirıbe jasap otyrý, jattyǵý isi, mánerlilikti saqtaý psıhologıalyq qajetti jaǵdaılardy jasaý, osy sharttardyń barlyǵy bir jerden shyǵyp, birikkende ǵana, sózdiń mánerliginiń kúsh - qýaty, qoldanylýynyń qolaılyǵyna kóz jetkizýge bolady,

Sózdiń mánerli bolýy kóp jaǵdaıda oılaýǵa jáne sol oılaýdyń ózindik ereksheligine baılanysty. Sóıleýshi aldyn - ala ne jaıynda sóılemek ekenin jáne kimderge arnap sóıleıtinin muqıat oılastyrýy qajet jáne mátin de soǵan laıyqty qurastyrylady.
Sol sıaqty áıteýir, mindetten qutylýdy maqsat etip, daıyn mátindi oqyp shyǵý nemese aldyn - ala jattap alǵan mátindi qaıtalap berýmen tildiń mánerligine qol jetkizý qıyn.
Tildegi mánerlikti saqtaý úshin fýnksıonaldyq, stılderdiń erekshelikterin este ustaý óte qajet, óıtkeni ár stılde mánerlikti týdyrýdyń tásilderi ár túrli.

Eńbek etýdiń qajettiligi adam ómiriniń qaı salasynda da sezilip otyrady. Demek sózdiń mánerli bolýyn qadaǵalaǵan adam erinbeı eńbektenip, izdenýi kerek. Bul jáne az kúndik emes, daǵdyǵa aınalǵan eńbek bolýy tıis. Dálirek aıtqanda, sóziniń mánerli bolýyn maqsat etken ár adam kórkem, saıası ádebıetti, baspasóz materıaldaryn úzbeı oqyp, radıo jáne telehabarlardy úzdiksiz tyńdap otyrmaǵy lázim.
Mánerlikti saqtaý úshin avtordyń psıhologıalyq jaı - kúı qalypty - salmaqty nemese birshama kóterińki bolǵany jón. Degenmen de, sózdiń tartymdy shyǵýy úshin psıhologıalyq jaı - kúıdiń atqarar qyzmeti az emes.

Mánerliktiń sońǵy sharty boıynsha sóıleýshiniń nemese jazýshynyń óz múmkindigi eskerilýi kerek, ıaǵnı kóp aldynda sóıleıtin nemese kópshilikke arnap jazatyn adamnyń óziniń mánerligin túsinip baǵalaıtyn qasıeti bolýy kerek.
Qoryta aıtqanda: mamandardyń kóptegen kemshilik baıqaýy máselen: Jas mamannyń óz oıyn durys jetkize bilýi onyń basty sebebi. Emtıhan test túrinde ótkizilýi ıaǵnı qarym - qatynas túspeýi. Til damymaýy. Osy máseleni sheshýi úshin semınardy konferensıa, baıandama sıaqty ótkizýi kerek. Sondaı sharalar sıaqty qarym - qatynasqa túsip mádenıetti artyp tildi jan - jaqty damytady.