InfoHub Logo

Pedagogıkalyq tehnologıa

Kirispe
Jospar
1.Tehnologıa týraly uǵym
2.Tehnologıanyń artyqshylyqtary
3.Óndiristik jáne áleýmettik tehnologıalardyń aıyrmashylyqtary
4.Pedagogıkalyq tehnologıanyyń maqsaty, salalary
5.Oqytý tehnologıasynyń erekshelikteri
Qorytyndy


Tehnologıa degenimiz ónim alý úshin oǵan kerekti materıaldardy óńdeý ádisteri jáne ónim shyǵarýǵa kerekti júıeli proses.
Kez-kelgen tehnologıanyń (óndiristik, áleýmettik) negizgi bóligi-túpki nátıjeni muqıat anyqtaý jáne oǵan qalaı da jetý.
Prosestiń jobasy jaqsy bolsa, shyǵarylatyn ónimniń qandaı bolatyndyǵy anyqtalsa, ony jasaý quraldary belgilense, jaǵdaı jasalsa, onda óndiristik jáne áleýmettik saladaǵy prosester «tehnologıa» degen ataýǵa ıe bolady.

Tehnologıanyń artyqshylyqtary. Ádistemege qaraǵanda tehnologıanyń artyqshylyqtary kóp.Birinshiden tehnologıada túpki nátıje dál anyqtalady. Dástúrli pedagogıkada maqsatqa jetý joldary anyq bolmaıdy. Tehnologıada maqsat negizgi bolǵandyqtan ony dál anyqtaýǵa múmkindik bar.Ekinshiden maqsat súıenip qoıylǵandyqtan, oǵan jetý úshin isteletin jumystardyń nátıjesi obektıvtik ádister arqyly tekseriledi.Úshinshiden muǵalim daıyndyqsyz oqytý prosesin júzege asyra almaıdy.Tórtinshiden ádistemede sabaq josparlary – muǵalimniń jospary, oqytý prosesinde jumys isteıtin muǵalim. Al tehnologıada oqýshylardyń oqý is – áreketiniń túrleri jáne mazmuny kórsetilgen joba jasalady. Ádisteme boıynsha ár muǵalim sabaq josparyn ózinshe tásilderin ǵylymı turǵydan sýretteý. Tehnolgıany pedagogıkada qoldaný shekarasy bar, sebebi tehnologıanyń naqty maqsaty bolady. Bilim berýde maqsat qoıý múmkin be? Bilim oqytý men tárbıe degen anyqtamaǵa súıensek, onda bolmaıdy. Oqytý maqsaty –oqýshyny bolashaqtaǵy mamandyǵyna kerekti is- áreket tásilderine úıretý. Oqýshynyń oqý materıalyn qalaı meńgergenin ońaı tekserýge bolady. Olaı bolsa oqytýda tehnologıany qoldaný ábden múmkin. jasaıdy, demek sabaqta oqýshylardyń is-áreketi de túrlishe uıymdastyrylady.
Óndiristik jáne áleýmettik tehnologıalardyń aıyrmashylyqta. Tehnologıalar óndiristik jáne áleýmettik dep ekige bólinedi. Óndiristikke tabıǵı shıki zattardy(munaı, aǵash t.b.) óńdeý tehnologıasy nemese odan alynǵan ónimder jatady.

Áleýmettik tehnologıada adammen jumys istelip, onyń basty bir nemese birneshe qasıetteri ózgertiledi. Áleýmettik tehnologıaǵa oqýshylardy oqytý tehnologıasyn jatqyzýǵa bolady. Áleýmettik tehnologıanyń óndiristik tehnologıadan kóp aıyrmashylyǵy bar.
Basty aıyrmashylyǵy óndiristik tehnologıanyń naqty júıeli operasıalardan turýynda. Bir jerde ózgeris bolsa, is – qımyldardyń oryndary almastyrylyp, nátıjeni tómendeıdi.
Áleýmettik tehnologıada túrli sharalardy irikteý jaqsy nátıjeniń kepili emes, sebebi adamǵa odan basqa da jaǵdaılar áser etedi. Sondyqtan áleýmettik tehnologıaǵa naqty iriktelip prosesterdiń júıesi dep anyqtama berýge bolmaıdy. Áleýmettik tehnologıada keri baılanys orasan zor rol atqarady. Muǵalim oqýshylardyń daıyndyq deńgeılerin qaıta-qaıta tekserip, oqý materıalyn meńgermeıtindermen qosymsha jumys istep , standartty meńgertedi. Sonymen biz jańa materıaldy túsindirý men bekitýdiń qaıtalanatyndyǵyn baıqaımyz. Biraq oqýshylardyń bári emes, tek oqý materıalyn shala túsingender ǵana qaıtalaıdy.

Oqýshylar durys túsinbegen taqyryptar da qaıtalaıdy.
Sonymen áleýmettik tehnologıa ádistemeniń kemshilikterin túzete alady. Áleýmettik tehnologıany uıymdastyrý jáne júzege asyrý óndiristik tehnologıaǵa qaraǵanda qıyndaý. Biraq eki tehnologıa negizinen bir-birine jaqyn. Ekeýi de tehnologıany uıymdastyrýshyǵa belgili ónim beredi. Sondyqtan «Áleýmettik tehnologıa» uǵymyn «Óndiristik tehnologıa» uǵymymen qatar qoldanýǵa bolady. Áleýmettik tehnologıanyń óndiristik tehnologıadan aıyrmashylyǵy onyń júıesiniń onsha qatań emestigi, keri baılanystyń (nashar jerdi anyqtaý jáne sol jerde qosymsha jumystar isteý) bolýynda.

Pedagogıkalyq tehnologıanyń maqsattary. Qazirgi mekteptiń iri kemshiligi maqsattyń jalpylama qoıylýy. Túpki maqsat adamdy jan-jaqty jáne úılesimdi damytý. Jaqsy usynys, biraq álde de maǵynasy durys ashylmaǵan.Maqsattyń oqytý mazmunyn irikteýge, pedagogıkalyq prosesti qurýǵa yqpaly áli de jetkiliksiz.
Maqsat bizge kerekti túpki nátıje, nátıjeni kórip «Maqsatqa jettik pe?»- degen suraqtarǵa jaýap berý. Mundaı maqsatty pedagogıkada «dıagnostıka arqyly anyqtalǵan maqsat» deıdi. Dıagnostıka arqyly oqýshylardyń bilim, iskerlik, daǵdy deńgeıleri jáne qabileti anyqtalady, nátıjesinde oqýshyǵa taǵy da qandaı bilim, iskerlik, daǵdylar berý kerektigi josparlanady.

Tehnologıanyń kezeńderi:
• Oqytýdyń maqsatyn dıagnostıka arqyly qaıta tujyrymdaý;
• Jańa maqsatqa jetý kezeńderin belgileý;
• Dıagnostıka negizinde oqytýdyń jańa maqsatyn qoıý .
Tehnologıada oqýshyda qalyptasatyn sapa, qasıet, iskerlik, anyq sýretteledi.
Tekserý quraldary arqyly sapasy, qajettilikteri,iskerlikteri, damý, qalyptasý deńgeıleri anyqtalady. Oqýshynyń deńgeıi burynǵy deńgeıimen salystyrady, jańa maqsat qoıylady.
Sonymen maqsat anyq bolmasa oqý prosesiniń jetildirýine kedergi jasalady.

Pedagogıkada «tehnologıa» uǵymynyń qoldanylatyn salalar.
Búgingi pedagogıkada tehnologıa uǵymy úsh jerde qoldanylýda.
• Qazir keıbir ádebıetterde ádistemeni nemese oqytýdy uıymdastyrý túrlerin tehnologıa deıdi.
• Naqty pedagogıkalyq júıeni tehnologıa deıdi. (V.V.Davydov tehnologıasy, damyta oqytý tehnologıasy t.b.)
• Qasıetteri belgili ónim alý úshin qoldanylatyn ádis-tásilderdiń jıyntyǵy jáne júıesi tehnologıa dep atalady.
Tehnologıanyń birinshi anyqtamasy pedagogıkaǵa eshqandaı jańalyq engizbeıdi. Ekinshi anyqtamada bir sózdiń ornyna ekinshi sózdi qoıǵan. Buryn V.V.Davydov, D.B.Elkonın, L,V. Zankov t.b. ádistemesi dese, qazir tehnologıasy deıdi.
Ekinshi anyqtamada «tehnologıa» uǵymy óndiris salasynan pedagogıkaǵa alǵash engen kezdegi maǵynasyn joǵaltady.
Sondyqtan úshinshi anyqtama durys, sebebi ol óndiristik tehnologıa uǵymyna jaqyn. Tehnologıa degenimiz óndiristik prosesti jáne onyń tásilderin ǵylymı turǵydan sýretteý. Tehnolgıany pedagogıkada qoldaný shekarasy bar, sebebi tehnologıanyń naqty maqsaty bolady.Bilim berýde maqsat qoıý múmkin be? Bilim - oqytý men tárbıe degen anyqtamaǵa súıensek, onda bolmaıdy. Oqytý maqsaty –oqýshyny bolashaqtaǵy mamandyǵyna kerekti is- áreket tásilderine úıretý. Oqýshynyń oqý materıalyn qalaı meńgergenin ońaı tekserýge bolady. Olaı bolsa oqytýda tehnologıany qoldaný ábden múmkin.
Tárbıede jaǵdaı basqasha. Bul salada tehnologıalyq joba arqyly kerekti qasıetterdi alý múmkin emes degen pikirler bar. Sebebi adamǵa neshe túrli jaǵdaılar áser etedi. Sonymen tárbıe prosesinde bir sapany qalyptastyrýdy maqsat etip , onyń tehnologıasyn jasaý múmkin emes. Ol tehnologıany tekseretin naqty quraldar joq.

Oqytý tehnologıanyń erekshelikteri:
• Túrli quraldar arqyly oqýshylardyń bilim, iskerlikterin jıi tekserý.
• Úlgermeýshilerdi anyqtaý jáne irikteý.
• Olarmen qosymsha jumystar ótkizý, materıaldardy qaıtalaý. Osy jumystardan keıin oqýshylardyń bilim, iskerlikterin taǵy tekserý.
• Oqýshylardyń jańa materıaldy meńgermeý sebepterin zertteý jáne anyqtaý.
Oqý materıalyn meńgerý zańdylyqtary. Oqýshy kez-kelgen oqý tapsyrmalaryn burynǵy meńgergen aqparattaryna súıenip oryndaıdy. Bala oqý is- áreketiniń tıimdiligi onyń jeke tájirıbesine baılanysty. Balanyń óz bilimine súıenip jasaıtyn is-áreketin reprodýktıvtik, ótken tájirıbege súıenip jańa ónimder jasaýyn prodýktıvtik is-áreket deıdi.
İs-áreket úırený reprodýktıvtik is-áreketten bastalady. Bala ereje,algorıtmderdiń qoldanyp jattyǵýlar jattyǵýlar jazady, esepter shyǵarady, mátinnen túsingenin aıtady,bir sózben aıtqanda daıyn bilimderge eshteńe qospaıdy.
Óz betimen izdenip bilimine bilim qossa, oqýshynyń reprodýktıvtik is-áreketti prodýktıvti (ónimdi) is-áreketke aınalady. Oqýshylar biletinderin bir-birimen salystyryp ózderi úshin jańalyq ashady. Osy atalǵan eki is-áreket túrleri oqýshynyń materıaldy túsinýine múmkindik jasaıdy. Túsiniktiń 4 deńgeıin V.P. Bespalko zerttegen. Endi olarǵa toqtalaıyq.
1-deńgeı(oqýshylyq) – reprodýktıvtik is-árekettiń eń qarapaıym túri. Oqýshy burynǵy bilimderine súıenip, túrli tapsyrmalar oryndaıdy,burynǵy taqyryptyń mazmunyn ózgertpeı pysyqtaıdy. Oqýshy úlgi boıynsha esepter shyǵaryp, jattyǵýlar jazady.
2-deńgeı (algorıtmdik)- reprodýktıvtik is-árekettiń kúrdeli túri. Oqýshylar algorıtm boıynsha túrli tapsyrmalar oryndaıdy. Mysaly, muǵalim qubylystardy oqýshylardyń qalaı túsingenin mynadaı josparmen anyqtaıdy:
• Qubylystyń syrtqy belgileri.
• Ol ótken kezdegi jaǵdaı.
• Qubylys máni, onyń ótý mehanızmi (qubylysty ǵylymı teorıalarǵa súıenip taldaý).
• Osy qubylystyń basqa qubylyspen baılanysy.
• Qubylysqa sandyq turǵydan sıpattama berý.
• Qubylystyń zıandy yqpaldarynyń aldyn alý tásilderi.

3-deńgeı(evrıstıkalyq)
Evrıstıka grek sózi - izdep tabamyn , ashamyn degen maǵynany bildiredi.
Evrıstıkalyq oqytý maqsaty – oqýshyǵa barlyq oqý pánderi boıynsha bilimdik ónimder jasatý, problemalardy jasatý, problemalardy óz betimen sheshýge úıretý.
4-deńgeı(shyǵarmashylyq)
Shyǵarmashylyq jumystardyń túrleri.Oqý pánderine qorǵalatyn bilimdik ónimderdiń 3 túri bar. Dástúrli oqý kýrstary boıynsha jasalatyn pándik ónimder : shyǵarma, ertegi, qurastyrylǵan esep, tujyrymdalǵan uǵym, ereje nemese zańdylyq, buıymdar, belgi, tańba, oıyn, vıktorına, qoıylym, senarı, gazettiń mazmuny.tásilderin ǵylymı turǵydan sýretteý. Tehnolgıany pedagogıkada qoldaný shekarasy bar, sebebi tehnologıanyń naqty maqsaty bolady.Bilim berýde maqsat qoıý múmkin be? Bilim oqytý men tárbıe degen anyqtamaǵa súıensek, onda bolmaıdy. Oqytý maqsaty –oqýshyny bolashaqtaǵy mamandyǵyna kerekti is- áreket tásilderine úıretý. Oqýshynyń oqý materıalyn qalaı meńgergenin ońaı tekserýge bolady. Olaı bolsa oqytýda tehnologıany qoldaný ábden múmkin.
Pán aralyq jáne pánnen tys ónimder – bir pán sheńberinen shyǵatyn irgeli bilimdik obektilerdi zertteý nátıjeleri.
Metodologıalyq ónimder( taldaý tásilderi, qurastyrylǵan esep, tujyrymdalǵan joramaldar; jaýaptardy izdeý tehnologıasy, ózdik jumysynyń jospary, jumystyń maqsatyn anyqtaý, jeke bilimdik baǵdarlamalar, oqý is-áreketterin taldaý, ózine-ózi baǵa berý, pikirler,syn-pikirler jazý).
Oqytý qandaı bolýy kerek . Negizgi talap - oqytý prosesi arqyly oqýshyǵa bilimdi meńgerý.