InfoHub Logo

Hımıadan synyptan tys jumys

Perıodtyq júıe elementterimen tanysý
Muǵalim: Balalar, búgingi sabaqta D. I. Mendeleevtiń hımıalyq elementteriniń perıodtyq júıesindegi elementterimen tanysamyz. Sabaqta belsendilik kórsetińder, sáttilik tileımin.
«Perıodtyq júıege arnaý» óleńi oqylady:
Elementterdi júıelerge árkimder – aq eńbek etken,
Oılaǵany oryndalmaı, eńbekteri bosqa ketken.
Zamanynda bar elementti topqa bólip,
Zańdylyqty ashýǵa Mendeleevtiń qoly jetken
Ol zańmen jeti perıod ornalasqan
Tiginen segiz topqa arna ashqan
Toltyryp sol arnanyń bos orynyn
Bul kúnde bar element 100 - den asqan
Júrmeısiń muny bilip qate basyp
Atomdar jumbaqtaryn turady ashyp
Bar element tańbasy osynda tur
Sap qurap massaǵa saı qatarlasyp
Árbir top óz aldynda bir – bir dastan
Ǵylymnyń damýyna úles qosqan
Alpys úsh elementtiń syryn bilip
Keıbirin Mendeleev boljap ashqan
Perıod bastalady metaldardan
Inertti 6 gazben aıaqtalǵan
Jetinshi perıod ta bitpes kelgen
Bul kúnde aıaqtaýǵa taıap qalǵan
Perıod zańymenen qurǵan qatar
Birinshiden beımetaldyq topqa jatar
Kishige, úlkenge de, bitpegenge
Perıod osy zańyn qaıtalatar
Árbir top basy jeńil elementten
Massasy artqan saıyn tómen ketken
Tómendep turǵandary joǵarydan
Metaldyq qasıetin basyp ótken
Kesteden túrli túster kórinedi
Bári de deńgeıge saı óriledi
Zań ortaq, perıod ortaq, top ta uqsas
Zańdylyq zarádtarmen bólinedi
Danyshpan jolmen júrip aldyndaǵy
Belgili san ǵylymnyń ashylǵany
İlimniń bilý úshin syryn jetik
Úıren sen valenttilik formýlany

İ. Hımıalyq elementter aıtysy:

Júrgizýshi:
Hımıkterdiń aýylynda
Arnaýly bir keshte
Hımıanyń toıy boldy
Altyn oıyn basqarypty
Elementter qaýymynda
Mendeleev kestesinde
Án, kúı, aıtys, oıyn boldy
Qyzyq aıtys bastalypty.

Platına:
Ózgelerdiń bárinen
Aıtysqa shyq, qorǵasyn - aý
Naǵyz jyltyr qatty zatpyn
Artyq sózben qyzba biraq
Ornym biraq kesh qoıylyp
Aldyma sen ornapsyń – aý
Sol kóńilimen qatty batty
Sharshap bittim qyzǵanyp – aq

Qorǵasyn:
Qorǵasynǵa til tıgizgen
Jaýyna da bas ıgizgen
İshi tarlar qaıdan shyqty?
Bola qoımas mendeı myqty
Ójettengen qaharmanmyn
Aıtysýǵa quqylymyn
Toǵyzynshy qatardanmyn
Abyroı joq egesýden
Alǵa qoı dep qasarmaımyn
Jóni emes bul qutylýdyń
Platına, munyń bolmas
Artyq ataq suraǵanyń

Platına:
Súırik tildi element kóp
Súıinetin kil otyna
Jeńil oılyq men emes, tek
Jeńilmeıdi platına

Perıodtyq júıe elementterimen tanysý. júkteý