Qajymuqan. N. Esenov
Ádebıettik oqý 2 synyp
Sabaqtyń taqyryby: Qajymuqan. N. Esenov
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa shyǵarma mazmunymen tanysa otyryp, onyń ıdeıasyn anyqtatý. Oı ushqyrlyǵy men tapqyrlyǵy arqyly kez - kelgen jaǵdaıdan shyǵa bilýge úıretý.
Kútiletin nátıje: Áńgimeniń ıdeıasyn anyqtaıdy. Qajymuqan týraly málimet alyp, maqtanysh sezimi oıanady. Uly tulǵadan úlgi alady. Óz Otanynyń patrıoty bolýǵa tárbıelenedi.
Ádis - tásilder: Toptyq jumys, shyǵarmashylyq tapsyrma, test.
Resýrstar: Ádebıettik oqý 2 - synyp oqýlyǵy, noýtbýktar, stıkerler, qaǵazdan mozaıka
Qyzyǵýshylyǵyn oıatý Mozaıka ádisi arqyly
2 topqa bólý
Taqyrypqa shyǵý Mozaıkada qurastyrylǵan sýretten ne baıqadyńdar?
Sabaqtyń taqyryby qandaı bolmaq?
Qandaı ataqty palýandy bilesińder?
Baǵalaý paraǵyn taratý Baǵalaý paraǵyn smaılıkter arqyly júzege asady.
Mátinmen jumys Avtormen tanystyrý. Internet jelisinen aqparat tapqyzý.
Bólimder boıynsha oqytý.
1 - bólim.
- Murat atasyna nege tańqaldy?
- Tastar qaıda boldy?
2 - bólim.
- Kóktóbe degenimiz ne?
- Kóktóbede neler jatyr?
- Aýyl adamdary munda ne isteıdi?
3 - bólim.
- Murat atasyna qandaı suraq qoıdy?
- Atasy qaı kezeńdi baıandaıdy?
- Aýylǵa qandaı habar taralady?
- aýyl adamdary qaıda jınaldy?
4 - bólim.
- Kúsh tasyn tanymas degen maqaldy qalaı túsinesińder?
- palýan qandaı ónerin kórsetti.
5 - bólim
Jurt nege demin ishine tartty?
El nege qoshemet kórsetti?
- Alaqannyń taby qalǵan degendi qalaı túsinesińder?
Avtordyń aıtaıyn degen oıy ne?
Qajymuqannyń ómiri týraly qysqasha túsinikteme berý.
Qajymuqan Muńaıtpasuly — qazaq halqynyń tarıhyndaǵy tuńǵysh kásipqoı balýan. Tutas ǵumyryn kúres ónerine arnap, ulanǵaıyr jeri men órshil halqyn birinshi bolyp ózge jurtqa pash etken, ózinen burynǵy qandastary baspaǵan topyraqty basyp, kórmegen eldi kórip, ózge qazaq taqpaǵan altyn, kúmis medaldardy moınyna tuńǵysh ilgen.
Orasan kúshtiń ıesi, kúrestiń birneshe túrinen álem chempıony atanǵan tuńǵysh qazaq alyby! Teńdessiz ónerimen jer sharyn aralaǵan, 28 memlekette kúreske túsip, 56 medal oljalaǵan Qajymuqandaı myqty HH ǵasyrdyń basynda túrki halyqtarynyń ishinde qazaqta ǵana boldy. Dúnıe júziniń chempıondary Ivan Poddýbnyı, Ivan Shemákın, Aleks Aberg, Ivan Zaıkın, Georg Lýrıh, Pol Pons syndy jampozdarmen qatar júrý, boz kilemdegi aıqastarda osy balýandardy shetinen jyǵyp, báıge alý — sol zamanda naǵyz erlik edi.
Tarıhı derekterge súıensek ol 1871 jylǵy 7 sáýirde Aqmola ýezi, Saryterek bolysyna qarasty Jádik degen jerde dúnıege kelgen. Qajymuqan kedeı sharýanyń balasy bolǵandyqtan, orys baılaryna jáne dáýletti adamdarǵa jaldanǵan. Sóıte júrip, kúreske túsip, toı tomalaqtarda elge kórinip, bala balýan degen atqa ıe bolǵan
Qajymuqannyń tuńǵysh ret álemdik deńgeıde kóringen shaǵy — 1906 jyl. Almanıada ótken dúnıejúzilik saıysta ol álem chempıony atanady. Biraq orys ákimshiligine buratana halyqtyń atyn shyǵarǵan palýan onsha unaı qoımaıdy. Sol úshin de Qajymuqan orys palýandarynyń atymen kúresýge májbúr boldy. Qajymuqanǵa neshe túrli laqap attar beriledi. Qajymuqandy «Iamagata Mýhýnýrı» degen laqap atpen kúrestiredi. Sonymen qatar, Mýhan, «Ivan Chórnyı» sıaqty laqap esimderi bolǵan.
1909 jylǵy halyqaralyq palýandar jarysyna ol «Qara Mustafa» degen atpen shyqqan. Sóıtip búkil dúnıe júzine Muqannyń neshe túrli laqap attary taraı bastaıdy.
1910 jyly Muqan tuńǵysh ret Ońtústik Amerıka qurlyǵyna taban tireıdi. Argentınanyń astanasy Býenos - Aıres qalasynda ótken erkin kúresten bolǵan birinshilikte chempıon atanady.
1911 jyly Muqan Muńaıtpasov Ystambýlǵa barady. Sol kezeńde álemde túrik palýandarynan myqty palýandar joq sıaqty kórinetindigi sonshalyq, ol jaqqa orys palýandary aıaq baspaıtyn - dy. Osy rette namysqoı Qajymuqan ózi túrki halqynyń ókili retinde Túrkıaǵa barýǵa bel býady.
Uly Otan soǵysy bastalǵan kezde Qajymuqan QKSR Joǵarǵy keńestiń tóraǵasy Qazaqbaevqa jolyǵyp, oǵan «El aralap, sırk ónerin kórsetsem, sol arqyly aqsha taýyp, maıdanǵa kómektessem» — degen usynys aıtady. Bul usynysty úkimet qoldap, eki jylǵa jýyq júrip sırk ónerin kórsetip, 100 myń somdaı aqsha taýyp maıdanǵa joldaıdy.
Ol 1948 jyly Ońtústik Qazaqstan oblysy, Bógen aýdanynda qaıtys boldy. Temirlan degen aýylda, qabyrynyń basyna eskertkish ornatylǵan.
Eger ol óz zamanynda táýelsiz eldiń azamaty bolsa, onyń Muqan Muńaıtpasuly degen shyn esimi álemdik sport tarıhynda altyn áriptermen jazylar edi. Ómiriniń 55 jylyn kúres pen sırk ónerine arnap, jeńis tuǵyrynan túspegen dara tulǵa — qazaqtyń naǵyz has batyry.
Mektep: Tilenshin orta mektebi
Muǵalim: Jakýpova Sh. S.
Qajymuqan. N. Esenov júkteý
Sabaqtyń taqyryby: Qajymuqan. N. Esenov
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa shyǵarma mazmunymen tanysa otyryp, onyń ıdeıasyn anyqtatý. Oı ushqyrlyǵy men tapqyrlyǵy arqyly kez - kelgen jaǵdaıdan shyǵa bilýge úıretý.
Kútiletin nátıje: Áńgimeniń ıdeıasyn anyqtaıdy. Qajymuqan týraly málimet alyp, maqtanysh sezimi oıanady. Uly tulǵadan úlgi alady. Óz Otanynyń patrıoty bolýǵa tárbıelenedi.
Ádis - tásilder: Toptyq jumys, shyǵarmashylyq tapsyrma, test.
Resýrstar: Ádebıettik oqý 2 - synyp oqýlyǵy, noýtbýktar, stıkerler, qaǵazdan mozaıka
Qyzyǵýshylyǵyn oıatý Mozaıka ádisi arqyly
2 topqa bólý
Taqyrypqa shyǵý Mozaıkada qurastyrylǵan sýretten ne baıqadyńdar?
Sabaqtyń taqyryby qandaı bolmaq?
Qandaı ataqty palýandy bilesińder?
Baǵalaý paraǵyn taratý Baǵalaý paraǵyn smaılıkter arqyly júzege asady.
Mátinmen jumys Avtormen tanystyrý. Internet jelisinen aqparat tapqyzý.
Bólimder boıynsha oqytý.
1 - bólim.
- Murat atasyna nege tańqaldy?
- Tastar qaıda boldy?
2 - bólim.
- Kóktóbe degenimiz ne?
- Kóktóbede neler jatyr?
- Aýyl adamdary munda ne isteıdi?
3 - bólim.
- Murat atasyna qandaı suraq qoıdy?
- Atasy qaı kezeńdi baıandaıdy?
- Aýylǵa qandaı habar taralady?
- aýyl adamdary qaıda jınaldy?
4 - bólim.
- Kúsh tasyn tanymas degen maqaldy qalaı túsinesińder?
- palýan qandaı ónerin kórsetti.
5 - bólim
Jurt nege demin ishine tartty?
El nege qoshemet kórsetti?
- Alaqannyń taby qalǵan degendi qalaı túsinesińder?
Avtordyń aıtaıyn degen oıy ne?
Qajymuqannyń ómiri týraly qysqasha túsinikteme berý.
Qajymuqan Muńaıtpasuly — qazaq halqynyń tarıhyndaǵy tuńǵysh kásipqoı balýan. Tutas ǵumyryn kúres ónerine arnap, ulanǵaıyr jeri men órshil halqyn birinshi bolyp ózge jurtqa pash etken, ózinen burynǵy qandastary baspaǵan topyraqty basyp, kórmegen eldi kórip, ózge qazaq taqpaǵan altyn, kúmis medaldardy moınyna tuńǵysh ilgen.
Orasan kúshtiń ıesi, kúrestiń birneshe túrinen álem chempıony atanǵan tuńǵysh qazaq alyby! Teńdessiz ónerimen jer sharyn aralaǵan, 28 memlekette kúreske túsip, 56 medal oljalaǵan Qajymuqandaı myqty HH ǵasyrdyń basynda túrki halyqtarynyń ishinde qazaqta ǵana boldy. Dúnıe júziniń chempıondary Ivan Poddýbnyı, Ivan Shemákın, Aleks Aberg, Ivan Zaıkın, Georg Lýrıh, Pol Pons syndy jampozdarmen qatar júrý, boz kilemdegi aıqastarda osy balýandardy shetinen jyǵyp, báıge alý — sol zamanda naǵyz erlik edi.
Tarıhı derekterge súıensek ol 1871 jylǵy 7 sáýirde Aqmola ýezi, Saryterek bolysyna qarasty Jádik degen jerde dúnıege kelgen. Qajymuqan kedeı sharýanyń balasy bolǵandyqtan, orys baılaryna jáne dáýletti adamdarǵa jaldanǵan. Sóıte júrip, kúreske túsip, toı tomalaqtarda elge kórinip, bala balýan degen atqa ıe bolǵan
Qajymuqannyń tuńǵysh ret álemdik deńgeıde kóringen shaǵy — 1906 jyl. Almanıada ótken dúnıejúzilik saıysta ol álem chempıony atanady. Biraq orys ákimshiligine buratana halyqtyń atyn shyǵarǵan palýan onsha unaı qoımaıdy. Sol úshin de Qajymuqan orys palýandarynyń atymen kúresýge májbúr boldy. Qajymuqanǵa neshe túrli laqap attar beriledi. Qajymuqandy «Iamagata Mýhýnýrı» degen laqap atpen kúrestiredi. Sonymen qatar, Mýhan, «Ivan Chórnyı» sıaqty laqap esimderi bolǵan.
1909 jylǵy halyqaralyq palýandar jarysyna ol «Qara Mustafa» degen atpen shyqqan. Sóıtip búkil dúnıe júzine Muqannyń neshe túrli laqap attary taraı bastaıdy.
1910 jyly Muqan tuńǵysh ret Ońtústik Amerıka qurlyǵyna taban tireıdi. Argentınanyń astanasy Býenos - Aıres qalasynda ótken erkin kúresten bolǵan birinshilikte chempıon atanady.
1911 jyly Muqan Muńaıtpasov Ystambýlǵa barady. Sol kezeńde álemde túrik palýandarynan myqty palýandar joq sıaqty kórinetindigi sonshalyq, ol jaqqa orys palýandary aıaq baspaıtyn - dy. Osy rette namysqoı Qajymuqan ózi túrki halqynyń ókili retinde Túrkıaǵa barýǵa bel býady.
Uly Otan soǵysy bastalǵan kezde Qajymuqan QKSR Joǵarǵy keńestiń tóraǵasy Qazaqbaevqa jolyǵyp, oǵan «El aralap, sırk ónerin kórsetsem, sol arqyly aqsha taýyp, maıdanǵa kómektessem» — degen usynys aıtady. Bul usynysty úkimet qoldap, eki jylǵa jýyq júrip sırk ónerin kórsetip, 100 myń somdaı aqsha taýyp maıdanǵa joldaıdy.
Ol 1948 jyly Ońtústik Qazaqstan oblysy, Bógen aýdanynda qaıtys boldy. Temirlan degen aýylda, qabyrynyń basyna eskertkish ornatylǵan.
Eger ol óz zamanynda táýelsiz eldiń azamaty bolsa, onyń Muqan Muńaıtpasuly degen shyn esimi álemdik sport tarıhynda altyn áriptermen jazylar edi. Ómiriniń 55 jylyn kúres pen sırk ónerine arnap, jeńis tuǵyrynan túspegen dara tulǵa — qazaqtyń naǵyz has batyry.
Mektep: Tilenshin orta mektebi
Muǵalim: Jakýpova Sh. S.
Qajymuqan. N. Esenov júkteý
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Iondyq baılanys. Metaldyq baılanys
