InfoHub Logo

Bıjannyń Qaseni ómir súrgen 1858-1934 jyldar aralyǵy — qazaq dalasynda ejelgi el bıleý dástúri — ulysty birtutas myqty ustaǵan han (1824 j), sultan (1868 j) bıligi joıylyp, Reseıde qalyptasqan bógde bıleý júıesi kúshpen júzege asyrylyp, sonan qazaq eli memlekettik sıpatynan aırylyp, otarlaý saıasatynyń shyrmaýyna túsirilgen zaman.

Onan aq pen qyzyl shaıqasyp, stalındik repressıa, ashtyq, zorlyq, qýtyn-súrgin etek alǵan zaman.

Qarabulaq sekilda shóbi shúıgin, sýy mol, dámi bal qasıetti topyraqta týyp-ósken dala balasy Qasen Bıjanuly musylmansha saýat ashyp, oryssha oqyp mamandyq alyp, tereń oıly zıaly, jańashyl isker iri tulga bolyp qalyptasyp, halqyna qyzmet etkeni daýsyz. Ol óz zamanynyń aqylgóıi, shıpageri, ilim-bilimdi baǵalaǵan darasy.

Qasen Bıjanuly ómir súrgen ortada Qunanbaı qajynyń aıbary, ózinen múshel jas úlken Abaıdyń aǵalyq aqyly, Shákárim men Narmanbet syndy aqyn qurdastarynyń úzeńgiles júrýi, Alash kósemi Álıhan Bókeıhanovtyń rýhanı yqpaly, qudasy Ahmetjan Sarmantaıulynyń kúı qudireti, Shashýbaıdyn dýmanda sáni men asqaq áni — bári  iz qaldyrdy.

Onyń dúnıetanymyna, talǵamyna áser etken osy birin-biri aǵa-ini tutqan túp-tamyry bir Tobyqty eliniń betke ustarlary, zamany men amaly bir arystary, jeke basynyń zerektigi, sanalylyǵy desek artyq emes.

Óresi bıik bilimdar azamat Bıjannyń Qaseni óz elin, ultyn súıip qana qoımaı, qaıshylyǵy mol tar zamanda halyqqa adal qyzmet etýdiń keremet úlgisin jasady.

M M.Prıshvın, G.N.Potanın, V.Novıkov, PG.Amosov sekildi orys ıntellıgendıasynyń ókilderine týǵan jeriniń tarıhyn, mádenıetin, baılyǵyn tanytýda biliktiligi men kisiligin kórsetip, óziniń iskerligi, eren qabileti arqyly qazaq degen halyqty syılata bildi.

“Qasen kim?” degen suraqqa bir aýyz sózben sıpattap berý múmkin emes. Óıtkeni ol tym kúrdeli tarıhı tulǵa.

Kúlásh Sardarbek, Ólketanýshy, Qazaqstan Respýblıkasy Jýrnalıser Odaǵynyń múshesi

---