Qaınaý. Menshikti býlaný jylýy
Sabaqtyń taqyryby: Qaınaý. Menshikti býlaný jylýy (ashyq sabaq)
Sabaqtyń maqsattary:
Bilimdilik: Oqýshylarǵa suıyqtardyń qaınaý fızıkalyq qubylysynyń mánin ashqyzyp, qaınaý kezindegi suıyq temperatýrasynyń turaqty ekenin, ártúrli zattardyń qaınaý temperatýralary týraly, menshikti býlaný jylýy uǵymy týraly túsinikterin esepter shyǵarýda qoldana bilýge úıretý;
Damytýshylyq: Oqýshylardyń fızıkaǵa degen dúnıetanymdaryn keńeıte otyryp, oı – órisin damytýǵa, pikir talastyrýǵa, óz betimen izdenýge, shyǵarmashylyq, oılaý, este saqtaý, teorıa men praktıkany ushtastyra bilý qabiletterin damytý, praktıkalyq biliktilikterin arttyryp, ózdikterinen qorytyndy jasaýǵa mashyqtandyrý, óz betimen oqý daǵdylaryn qalyptastyrý;
Tárbıelik: Oqýshylardy bilim alýǵa, uıymshyldyqqa, jan-jaqtylyqqa, uqyptylyqqa, eńbekke, toptyq jumysqa tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: Aralas
Sabaqtyń túri: ótken sabaqty qaıtalaı otyryp, ózdiginen jańa bilimdi meńgerý
Sabaqtyń ótý ádisi: Syn turǵysynan oılaýdy damytý tehnologıasy,, kórnekilikterdi paıdalanyp, baǵyttaý, túzeý, jeke, toptyq baǵalaý
Sabaqtyń kórnekiligi: oqýlyq, plakattar, grafoproektor, esepter jınaǵy (Lýkashık, Rymkeevıch, Martynov, Chebotareva, test jınaǵy), oqýshylar bilimderin aıqyndaý suraqtary, baǵalaý paraǵy, syzbalar, kartochkalar, slaıdtar, shtatıv, kolba, spırt sham
Sabaqtyń ótý barysy:
1. Uıymdastyrý bólimi
Oqýshylarmen amandasý, túgendeý, synyptyń nazaryn sabaqqa aýdarý, topqa bólý
1 - Úı tapsyrmasy
2 - Jańa bilim
3 - Qaıtalaý - oqý anasy
4 - Shyrmaý (Eseptiń qaınaý temperatýrasy -?)
2. Qyzyǵýshylyqty oıatý, maǵynany taný, tolǵanys
İ Qyzyǵýshylyqty oıatý
1 - Úı tapsyrmasy tobyna
1. Zattyń neshe kúıi bar?
2. Bir zattyń ózi qandaı kúıde bola alady?
3. Zattyń molekýlalary qatty, suıyq jáne gaz tárizdi kúılerde qandaı bolady?
4. Zattyń ártúrli kúıleri nemen anyqtalady?
5. Balqý degenimiz ne?
6. Balqý temperatýrasy - qandaı temperatýra?
7. Qataıý nemese krıstaldaný degenimiz ne?
8. Qataıý temperatýrasy - qandaı temperatýra?
9. Menshikti balqý jylýy degenimiz ne?
10. Balqý temperatýrasynda suıyq kúıdegi zattyń ishki energıasy, massasy osyndaı qatty kúıdegi zattyń ishki energıasynan qandaı bolady?
11. Býlaný degenimiz ne?
12. Kondensasıa degenimiz ne?
13. Kebý degenimiz ne?
14. Býlaný men kondensasıanyń qarqyndylyǵy nege baılanysty?
15. Qanyqqan bý degenimiz ne? Qanyqpaǵan bý degenimiz ne? (1suraq – 2bal)
İİ Maǵynany taný
2 - Jańa bilim tobyna
1. Suıyqtyń gaz tárizdi kúıge ótýiniń qandaı tásilderi bar?
2. Býlaný prosesinde suıyqtyń betinen ushyp shyqqan molekýlalardan ne túziledi?
3. Qaınaý prosesi qalaı júzege asady?
4. Qaınaý degenimiz ne?
5. Qaınaý temperatýrasy degenimiz qandaı temperatýra?
6. Qaınaý qandaı temperatýrada júredi?
7. Qaınaý prosesi únemi júrip turýy úshin ne isteý kerek?
8. Qaınaý prosesi úzbeı júrip turǵan kezde suıyqtyń qaınaý temperatýrasy qandaı bolady? Budan qandaı qorytyndy jasaýǵa bolady?
9. Zattardyń býlanýǵa qabilettiligi nemen sıpattalady?
10. Menshikti býlaný jylýy degenimiz ne? (belgilenýi, formýlasy, mysal keltirý)
(1suraq – 3 bal)
Sonymen, oqýshylar Qaınaý qubylysyn baqylaý barysynda tómendegideı suraqtarǵa taldaý jasatý. (Elektrondy oqýlyqtan vıdeofılm kórsete otyryp)
- Qaınaý kezinde qandaı qubylystar qatar júredi?
- Kópirshikter nelikten jáne qaı jerde paıda bolady?
- Kópirshikter nelikten kólemin ulǵaıtady?
- Kópirshikterge áser etetin kúshterdi keskindep kórsetińder.
- Nelikten sý «shýyldaıdy»?
- Suıyqtyń kebý prosesinen qaınaýdyń aıyrmashylyǵy.
Qaınaý qubylysynyń kebýden aıyrmashylyǵy:
a) suıyqtyń kebýi tek suıyqtyń erkin betinde ǵana júredi, al qaınaý kezinde kebý suıyq betinen ǵana emes, onyń ishinde bý kópirshikteriniń paıda bolýymen qatar júredi;
b) kebý kez - kelgen temperatýrada júredi, al qaınaý árbir suıyq úshin belgili bir jáne turaqty temperatýrada júredi;
Suıyq qaınaıtyn temperatýrany qaınaý temperatýrasy dep ataıdy. Qaınaý kezinde suıyqtyń temperatýrasy ózgermeıdi.
Qaınaý prosesi úzdiksiz júrip turý úshin suıyqqa únemi syrttan energıa berý kerek. Osy kezde suıyqtyń temperatýrasy barlyq ýaqytta turaqty bolyp qalady, ıaǵnı qaınaý temperatýrasynda jetkizilgen energıa suıyqtyń býlanýyna jumsalady.
Birdeı massadaǵy ár túrli suıyqtardy qaınaý temperatýrasynda býǵa aınaldyrý úshin ár túrli jylý qajet bolady. Zattardyń býlanýǵa qabilettiligi menshikti býlaný jylýymen (g) sıpattalady.
Menshikti býlaný jylýy (g) dep massasy İkg suıyqty qaınaý temperatýrasynda býǵa aınaldyrý úshin qajetti jylý mólsherin aıtady.
Ólshem birligi - 1Dj/kg. Ár túrli suıyqtardyń menshikti býlaný jylýynyń kg mánderi tájirıbede anyqtalyp, okýlyqtyń 7 - kestesinde keltirilgen.
Massasy m suıyqty býǵa aınaldyrý úshin qajetti jylý mólsheri Q=gm formýlasymen esepteledi. Suıyqtyń kondensasıasy kezinde de osyndaı Q=gm jylý bólinedi.
İİİ Tolǵanys
3 - Qaıtalaý - oqý anasy tobyna
1. Qaınaý (toptastyrý)
2. Qaınaýdyń paıdasy
3. Qaınaýdyń zıany
4. Venn dıagramsy (1suraq – 5 bal)
5. 5 joldy óleń (qaınaý, jylý mólsheri, massa, menshikti balqý jylýy) (10 bal)
4 - Shyrmaý tobyna (Eseptiń qaınaý temperatýrasy -?)
№1 (№61 - 1 - Chebotareva)
Massasy 1kg sýdyń temperatýrasyn 1000S - ta býǵa aınaldyrý úshin qansha jylý mólsheri kerek? 3kg, 6kg?
№2 (№61 - 2 - Chebotareva)
10g efırdi býǵa aınaldyrý úshin qansha energıa kerek? 40g, 80g?
№3 (№18 fızıka jáne astronomıa test tapsyrmalary)
2, 5kg sý býyn alý úshin qansha jylý mólsheri kerek?
№4 (№714. 1 - Martynov, dıdaktıkalyq materıaldar jınaǵy)
180S temperatýrada alynǵan 1kg spırtti qyzdyrý úshin qansha jylý mólsheri kerek?
№5 (№714. 4 - Martynov, dıdaktıkalyq materıaldar jınaǵy)
570S temperatýrada alynǵan 0, 1kg synapty qyzdyryp qaınatý úshin qansha jylý mólsheri kerek?
(1esep – 10bal)
3 - Qosymsha aqparat
4 – Úıge tapsyrma: Qaınaý. Menshikti býlaný jylýy
5 – Baǵalaý
6 – Refleksıa (keri baılanys)
- Sabaq aıaqtaldy.
- Kóńil qoıyp, asa zerektilikpen qatysqandaryńyz úshin rahmet!
- Saý bolyńyzdar!
Sabaqtyń maqsattary:
Bilimdilik: Oqýshylarǵa suıyqtardyń qaınaý fızıkalyq qubylysynyń mánin ashqyzyp, qaınaý kezindegi suıyq temperatýrasynyń turaqty ekenin, ártúrli zattardyń qaınaý temperatýralary týraly, menshikti býlaný jylýy uǵymy týraly túsinikterin esepter shyǵarýda qoldana bilýge úıretý;
Damytýshylyq: Oqýshylardyń fızıkaǵa degen dúnıetanymdaryn keńeıte otyryp, oı – órisin damytýǵa, pikir talastyrýǵa, óz betimen izdenýge, shyǵarmashylyq, oılaý, este saqtaý, teorıa men praktıkany ushtastyra bilý qabiletterin damytý, praktıkalyq biliktilikterin arttyryp, ózdikterinen qorytyndy jasaýǵa mashyqtandyrý, óz betimen oqý daǵdylaryn qalyptastyrý;
Tárbıelik: Oqýshylardy bilim alýǵa, uıymshyldyqqa, jan-jaqtylyqqa, uqyptylyqqa, eńbekke, toptyq jumysqa tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: Aralas
Sabaqtyń túri: ótken sabaqty qaıtalaı otyryp, ózdiginen jańa bilimdi meńgerý
Sabaqtyń ótý ádisi: Syn turǵysynan oılaýdy damytý tehnologıasy,, kórnekilikterdi paıdalanyp, baǵyttaý, túzeý, jeke, toptyq baǵalaý
Sabaqtyń kórnekiligi: oqýlyq, plakattar, grafoproektor, esepter jınaǵy (Lýkashık, Rymkeevıch, Martynov, Chebotareva, test jınaǵy), oqýshylar bilimderin aıqyndaý suraqtary, baǵalaý paraǵy, syzbalar, kartochkalar, slaıdtar, shtatıv, kolba, spırt sham
Sabaqtyń ótý barysy:
1. Uıymdastyrý bólimi
Oqýshylarmen amandasý, túgendeý, synyptyń nazaryn sabaqqa aýdarý, topqa bólý
1 - Úı tapsyrmasy
2 - Jańa bilim
3 - Qaıtalaý - oqý anasy
4 - Shyrmaý (Eseptiń qaınaý temperatýrasy -?)
2. Qyzyǵýshylyqty oıatý, maǵynany taný, tolǵanys
İ Qyzyǵýshylyqty oıatý
1 - Úı tapsyrmasy tobyna
1. Zattyń neshe kúıi bar?
2. Bir zattyń ózi qandaı kúıde bola alady?
3. Zattyń molekýlalary qatty, suıyq jáne gaz tárizdi kúılerde qandaı bolady?
4. Zattyń ártúrli kúıleri nemen anyqtalady?
5. Balqý degenimiz ne?
6. Balqý temperatýrasy - qandaı temperatýra?
7. Qataıý nemese krıstaldaný degenimiz ne?
8. Qataıý temperatýrasy - qandaı temperatýra?
9. Menshikti balqý jylýy degenimiz ne?
10. Balqý temperatýrasynda suıyq kúıdegi zattyń ishki energıasy, massasy osyndaı qatty kúıdegi zattyń ishki energıasynan qandaı bolady?
11. Býlaný degenimiz ne?
12. Kondensasıa degenimiz ne?
13. Kebý degenimiz ne?
14. Býlaný men kondensasıanyń qarqyndylyǵy nege baılanysty?
15. Qanyqqan bý degenimiz ne? Qanyqpaǵan bý degenimiz ne? (1suraq – 2bal)
İİ Maǵynany taný
2 - Jańa bilim tobyna
1. Suıyqtyń gaz tárizdi kúıge ótýiniń qandaı tásilderi bar?
2. Býlaný prosesinde suıyqtyń betinen ushyp shyqqan molekýlalardan ne túziledi?
3. Qaınaý prosesi qalaı júzege asady?
4. Qaınaý degenimiz ne?
5. Qaınaý temperatýrasy degenimiz qandaı temperatýra?
6. Qaınaý qandaı temperatýrada júredi?
7. Qaınaý prosesi únemi júrip turýy úshin ne isteý kerek?
8. Qaınaý prosesi úzbeı júrip turǵan kezde suıyqtyń qaınaý temperatýrasy qandaı bolady? Budan qandaı qorytyndy jasaýǵa bolady?
9. Zattardyń býlanýǵa qabilettiligi nemen sıpattalady?
10. Menshikti býlaný jylýy degenimiz ne? (belgilenýi, formýlasy, mysal keltirý)
(1suraq – 3 bal)
Sonymen, oqýshylar Qaınaý qubylysyn baqylaý barysynda tómendegideı suraqtarǵa taldaý jasatý. (Elektrondy oqýlyqtan vıdeofılm kórsete otyryp)
- Qaınaý kezinde qandaı qubylystar qatar júredi?
- Kópirshikter nelikten jáne qaı jerde paıda bolady?
- Kópirshikter nelikten kólemin ulǵaıtady?
- Kópirshikterge áser etetin kúshterdi keskindep kórsetińder.
- Nelikten sý «shýyldaıdy»?
- Suıyqtyń kebý prosesinen qaınaýdyń aıyrmashylyǵy.
Qaınaý qubylysynyń kebýden aıyrmashylyǵy:
a) suıyqtyń kebýi tek suıyqtyń erkin betinde ǵana júredi, al qaınaý kezinde kebý suıyq betinen ǵana emes, onyń ishinde bý kópirshikteriniń paıda bolýymen qatar júredi;
b) kebý kez - kelgen temperatýrada júredi, al qaınaý árbir suıyq úshin belgili bir jáne turaqty temperatýrada júredi;
Suıyq qaınaıtyn temperatýrany qaınaý temperatýrasy dep ataıdy. Qaınaý kezinde suıyqtyń temperatýrasy ózgermeıdi.
Qaınaý prosesi úzdiksiz júrip turý úshin suıyqqa únemi syrttan energıa berý kerek. Osy kezde suıyqtyń temperatýrasy barlyq ýaqytta turaqty bolyp qalady, ıaǵnı qaınaý temperatýrasynda jetkizilgen energıa suıyqtyń býlanýyna jumsalady.
Birdeı massadaǵy ár túrli suıyqtardy qaınaý temperatýrasynda býǵa aınaldyrý úshin ár túrli jylý qajet bolady. Zattardyń býlanýǵa qabilettiligi menshikti býlaný jylýymen (g) sıpattalady.
Menshikti býlaný jylýy (g) dep massasy İkg suıyqty qaınaý temperatýrasynda býǵa aınaldyrý úshin qajetti jylý mólsherin aıtady.
Ólshem birligi - 1Dj/kg. Ár túrli suıyqtardyń menshikti býlaný jylýynyń kg mánderi tájirıbede anyqtalyp, okýlyqtyń 7 - kestesinde keltirilgen.
Massasy m suıyqty býǵa aınaldyrý úshin qajetti jylý mólsheri Q=gm formýlasymen esepteledi. Suıyqtyń kondensasıasy kezinde de osyndaı Q=gm jylý bólinedi.
İİİ Tolǵanys
3 - Qaıtalaý - oqý anasy tobyna
1. Qaınaý (toptastyrý)
2. Qaınaýdyń paıdasy
3. Qaınaýdyń zıany
4. Venn dıagramsy (1suraq – 5 bal)
5. 5 joldy óleń (qaınaý, jylý mólsheri, massa, menshikti balqý jylýy) (10 bal)
4 - Shyrmaý tobyna (Eseptiń qaınaý temperatýrasy -?)
№1 (№61 - 1 - Chebotareva)
Massasy 1kg sýdyń temperatýrasyn 1000S - ta býǵa aınaldyrý úshin qansha jylý mólsheri kerek? 3kg, 6kg?
№2 (№61 - 2 - Chebotareva)
10g efırdi býǵa aınaldyrý úshin qansha energıa kerek? 40g, 80g?
№3 (№18 fızıka jáne astronomıa test tapsyrmalary)
2, 5kg sý býyn alý úshin qansha jylý mólsheri kerek?
№4 (№714. 1 - Martynov, dıdaktıkalyq materıaldar jınaǵy)
180S temperatýrada alynǵan 1kg spırtti qyzdyrý úshin qansha jylý mólsheri kerek?
№5 (№714. 4 - Martynov, dıdaktıkalyq materıaldar jınaǵy)
570S temperatýrada alynǵan 0, 1kg synapty qyzdyryp qaınatý úshin qansha jylý mólsheri kerek?
(1esep – 10bal)
3 - Qosymsha aqparat
4 – Úıge tapsyrma: Qaınaý. Menshikti býlaný jylýy
5 – Baǵalaý
6 – Refleksıa (keri baılanys)
- Sabaq aıaqtaldy.
- Kóńil qoıyp, asa zerektilikpen qatysqandaryńyz úshin rahmet!
- Saý bolyńyzdar!
You Might Also Like
