InfoHub Logo

Qazaq halqy qyz balasyn erekshe qasterlep, mápelep ósirgen tekti halyq. Halqymyzda názik jandylar jóninde «Qyz ósse — eldiń kórki» degen sóz bekerge aıtylmasa kerek. Sebebi, qyz balasy boıjetip halqyna qalaýly, eline eleýli uly tulǵalardy dúnıege ákeletin anaǵa ári óziniń aırandaı uıyp otyrǵan otbasynyń úlgili kelinine aınalady. Osy dárejege abyroımen jetý úshin halqymyz qyz balasyn óte muqıat tárbıeleıdi. Qazaq halqy ejelden qyz balasyn qyryq úıden tyıyp ustaǵan ári bóten bireýdiń úıine qondyrmaǵan. Qyz balasyna arnalǵan mundaı túrli tyıymdardyń arqasynda qazaqtardyń tektiligi saqtalyp, árbir qyz-kelinshekter baqytty anaǵa, úlgili kelinge aınaldy. Alaıda munyń barlyǵy ejelden qalyptasyp kelgen úderis ekenin umytpaǵanymyz jón. Ýaqyt óte kele, zamanmen birge adam da ózgeredi. Qazirgi zamanda ómirdegi túrli oqıǵalardy kógildir ekrannyń arǵy jaǵynan dáripteıtin túrli kıno men serıaldar tolyp jatyr. Olardyń árqaısysy ártúrli baǵytta túsirilgen jáne qoǵamnyń sanasyna jyldam sinip ketedi. Osyǵan oraı, men búgingi maqalamda qazaq kınosyndaǵy kelin beınesiniń kórinis tabý ereksheligi jóninde aıta ketemin.

Jalpy, Qazaqstan kıno salasynda Amerıka sekildi úlken ekrandy jaýlap ala almasa da, óziniń birtýar ereksheligimen, atap aıtsaq salt-dástúri men mentalıteti arqyly kóptiń kóńilinen shyǵa bildi. Kıno túsirý úshin elimizdegi ózekti máselelerdi baqylap otyrý qajet. Solardyń biri, qazaq kelinderiniń obrazy, ene men kelin arasyndaǵy bitispes daýǵa aınalǵan máseleler – kóptegen rejıserlardyń basty taqyrybyna aınalyp shyǵa keldi. Onyń sebebi nede? Ókinishke oraı, teledıdardy qosyp qalsańyz, ene men kelin arasyndaǵy ózekti máselelerdi kórsetip jatqan tok-shoýlar, baǵdarlamalar kóbeıip ketti. Bul jerde eki taraptan da qatelik bolary sózsiz. Birinshiden, ata-enemen durys mámilede bolmaıtyn kelinniń qateliginiń kóp bolýy. Al ekinshisi, kelinge kóp talap qoıatyn, kelinge sýyq kózqarasta bolatyn eneniń qateligi bolýy da ǵajap emes. Jalpy, bundaı daýly máseleler oryn almas úshin, qazaq kınosynyń janashyrlary ene men kelin arasyndaǵy baılanys pen qarym-qatynastyń qandaı bolýy kerektigin kıno arqyly taıǵa tańba basqandaı anyq kórsete bildi. Ene men kelin arasyndaǵy otandyq týyndylar óte kóp. Olardy jalpylama eki kezeńge: Keńes Odaǵy quramyndaǵy qazaq kınolary men Táýelsiz Qazaqstandaǵy otandyq týyndylar dep el tarıhymen baılanystyryp jikteımiz. Atalmysh eki kezeńdegi halyqtyń qoǵamdyq sanasy ártúrli bolǵandyqtan aıryqsha erekshelikti baıqaımyz. Máselen, Keńes zamanynda túsirilgen «Gaýhartas» fılminde Saltanat atty qyz Tastanǵa turmysqa shyǵyp, sol áýlettiń otymen kirip kúlimen shyǵatyn pysyq kelinine aınalady. Alaıda, kúıeýi Saltanatqa sýyq kózqarasta bolyp, oǵan durys qaramaıdy. Ol zamandaǵy adamdar tek jumys pen ataq abyroıǵa keńelýdi kózdeıtin. Soǵan qaramastan, Saltanat óziniń kelindik qyzmetin barynsha jaqsy atqarady. Tastannyń otbasyndaǵy barlyq adamdarmen ońaı til tabysyp ketti. Degenmen, Saltanat bul fılmde baǵalanbaı qalǵan gaýhartastyń keıpine enedi. Jalpy, bul fılm názik jandylarǵa qurmetpen qarap, olardy baǵalaýdy dáripteıdi. Keńes odaǵyndaǵy kelin beınesi týraly otandyq týyndylar sol zamandaǵy qazaqtardyń aýyldaǵy qıyn ómiri men jańa túsken kelinge degen túrli kózqarastarymen erekshelendi. Al Táýelsiz Qazaqstandaǵy kelin týraly zamanýı fılmder bárimizge belgili komedıalyq janr da túsirilgen. Máselen, atyshýly «Kelınka Sabına» fılmi zamanaýı qaladan kelgen qyzdyń karapaıym aýyldyń jigitine turmysqa shyǵyp, ol mekenniń turmys-tirshiligine beıimdelýi týraly baıandalǵan. Bul fılm joǵaryda ótken Keńes Odaǵyndaǵy fılmderden aıtarlyqtaı erekshelenedi. Atap aıtsaq, kelinniń aýylda turǵysy kelmeýi, ata-enesine qarsy shyǵýy syndy jańa qyrlarymen erekshelenedi.«Kelınka Sabına» fılmi ómirdegi barlyq ózgeristerge tótep berýge bolatyny jóninde baıandaıdy. Qaladan kelgen qyz Sabına úshin aýylda kelin bolyp júrý múmkin emesteı kórinetin. Alaıda, fılm sońyna qaraı aýyldaǵy ómirge úırenisip naǵyz baqyttyń sol jerdegi aırandaı uıyp otyrǵan otbasyda ekenin túsinedi. Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıinin aıtsaq, qazaq kınosyndaǵy kelin beınesi halqymyzdyń ejelden qalypasqan salt-dástúrine negizdelip kórinis tapqan. Qaı kezeńde bolmasyn, qandaı fılmde bolmasyn kelinder qazaqtyń salt-dástúrimen uzatylǵan jáne onyń kelindik mindetteriniń barlyǵy bir-birine óte uqsas. Tek fılm avtorlarynyń ıdeıalyq erekshelikteri ártúrli bolǵandyqtan, árbir fılmnen kelinderge degen ártúrli kózqarastyń bolǵanyn baıqaımyz.

Naýrazbekova Alıma Ermekqyzy

---