InfoHub Logo

Qazirgi qoǵamda ózekti máselelerdiń biri – áleýmettik, ekonomıkalyq ózgermeli jaǵdaılarǵa ómir súrýge daıyn bolyp qana qoımaı, sonymen qatar ony jaqsartýǵa ıgi yqpal etetin jeke tulǵany qalyptastyrý. Mundaı tulǵaǵa qoıylatyn birinshi kezektegi naqty talaptar shyǵarmashylyq, joǵary ıntelektilik, tereń bilimdilik, kásibı saýattylyq.Osyǵan baılanysty mektep balanyń damýynda negizgi ról atqarady. Balanyń jeke tulǵa retinde jan-jaqty damýy, ózindik kózqarasynyń qalyptasýy men oı órisiniń keńeıýi mektep qabyrǵasynan qalanady.

Ulttyq biryńǵaı testileý – jalpy orta bilim berý uıymdarynda oqýshylardy qorytyndy atestattaýdyń bir túri.

Búginde qazaq tilin oqytýdaǵy basty maqat – memlekettik til bolyp tabylatyn ana tilimizdi jan-jaqty tereń meńgertý. Al, bul mindettiń oryndalýyna UBT cynaǵyna oqýshylardy jan-jaqty daıyndaý úlken ról atqaratyndyǵy aıqyn. Oqýshylardy UBT-ǵa daıyndaýda tómendegideı jumystar atqarýdamyn.

UBT-ǵa daıyndyqqa arnalǵan jobalar qurastyrdym.

Ótken taqyryptardan teorıalyq bilimder beremin.

Oqýshynyń sabaq úrdisinde jańa bilimdi meńgerýine basty kóńil bólemin.

Test jumysyn oryndaǵannan keıin korreksıalyq jumystar júrgizemin.

Taqyryptyq test quratyramyn.

Ár taraýdan keıin synaq qabyldaımyn.

Kúndelikti sabaq barysynda qoıylǵan baǵa sol sabaqtyń ǵana nátıjesi bolyp qoımaı, UBT-nyń bal júıesindegi baǵaǵa sáıkes kelýi úshin ne isteý kerek? Oqýshytómen bal almaýdyń nemese óte jaqsy degen baǵa alýdyń jolyn qarastyraıyq. Qazaq tili test tapsyrmasynyń birinshi páni retinde turǵandyqtan oqýshy biletin suraqtardy belgilep shyǵady da, qalǵan ýaqytyn kúrdeli suraqtardy sheshýge qaldyrady. Oqýshynyń birden suraqqa jaýap berýi onyń daıyndyǵynyń jaqsy ekendigin kórsetedi. Qazaq tilinen suraqtarynyń ishinde kúrdeli suraqtardy sheshý joldaryn qarastyraıyq.

1. Fonetıkadan bastaıyq. Til dybystarynyń jiktelýin býyn úndestigine baǵynbaıtyn qosymshalardy jattaý kerek. Daýyssyz dybystardyń toptastyrylýyn este saqtaýdyń balaǵa eń jeńil tásilin usynamyn. Mysaly, úndi daýyssyzdardy «meniń aıýlarym» tirkesiniń oqylýy arqyly este saqtatamyn. Daýysty dybystardy alyp tastap oqyǵanda mnńıýlrmúndi daýyssyzdary dybystary qalady. Sondaı-aq ilgerindi, keıindi, toǵyspaly yqpaldardyń túrlerine erejemen qatar mysaldy da jattaǵan durys.Erejeni jatqa bilgen oqýshy mysaldy da esinde saqtaı alady.

2. Leksıkada erejelerin qaıtalap, ár taqyryptan 25-30 sózden aspaıtyn jattyǵý jumystaryn 4 ret oryndaǵan jaǵdaıda oqýshy esine jıi saqtap alady.Eger oqýshyǵa taqyryp qıyndyq týǵyzsa, jattyǵýdy oryndaǵan kezde kómektesken durys. Biraq úı tapsyrmasyna mysaldar jazyp kelýmen qatar erejelerdi jattaýǵa tapsyrma bergen durys.

3. Morfologıany taldaý barysynda N.Orazahynovanyń «Satylaı kesheni boıynsha» taldaýyn paıdalaný,ár sóz tabynyń kestesin syzǵyzyp, jattyǵýlar jasatqyzý jaqsy nátıje beredi.

4. Sıntaksıs taraýyn qaıtalaýda sóılemniń erejesi men mysaldardy jazǵyzyp otyrý kerek. Jaı sóılemniń túrlerin qaıtalaǵanda sóılem múshelerin qalypty astyn syzǵyzyp, jaqsha ishine sóılem retinde jazǵyzǵan durys. Qurmalas sóılemdi de solaı taldatyp, tek sabaqtastyń túrinde tıanaqsyz baıandaýyshyna morfologıalyq taldaý jasatyp, suraq qoıý arqyly aıyra biledi. Jalań túrde erejeni aıtyp, leksıa túrinde mysaldar jazǵyzý jetkiliksiz.

5. Tynys belgilerin qaıtalaǵan kezde, tynys belgileriniń erejesin jattatqan soń, tynys belgileriniń syzbasyn ǵana berip, mysaldar quratyp jazǵyzý kerek. Sonda oqýshy tynys belgileriniń erejesin este saqtaıdy. Ár taraýdan keıin test jumysyn alyp, qandaı suraqtardan qate jibergenin anyqtap, sol taqyrypty oqýshyǵa qaıtadan túsindirý kerek. Qazaq tilinen UBT-ǵa daıyndyq kezinde mysaldar men jattyǵýlardy kóp oryndaǵan durys. Mysaly, myna turaqty tirkestiń antonımin tabyńyz: At izin qurǵatpady – At izin salmady. Bul suraqta oqýshy eki taqyrypty bilý kerek. Birinshiden, turaqty tirkesti, ekinshiden antonımdi bilý shart. Taqyrypty qaıtalaý barysynda oqýshylardy toppen otyrǵyzyp daıyndaýda tıimdi. Degenmen jekelegen oqýshylarmen arnaıy jumys jasasańyz nátıjege jyldam jetesiz. Aıtalyq, Qurmalas sóılemdi qaıtalaǵanda, 1-top Salalastyń túrin qaıtalaıdy. 2-top Sabaqtastyń túrin qaıtalaıdy. 3-top Aralastyń túrin qaıtalaıdy. Taqtaǵa shyǵyp syzba nemese model syzý arqyly túsindiredi. Oqýshyny jeke daıyndaǵan sátte taqyrypty túcindirip, oqýshyǵa mysal keltire otyryp túsindirip, jattyǵýlar oryndatyp bekitip, ózine qaıtalata otyryp qorytý kerek. Erejelerdi mysaldarmen qatar jatqa biletin oqýshy tapsyrmanyń kez-kelgenin durys oryndaıdy. Test tapsyrmasyn jıi alyp otyrý oqýshynyń bilimin shyńdaı túsedi.

---