Qazaqstan jerindegi erte, orta ǵasyrlyq memleketter
Modýl №4
Qazaqstan jerindegi erte, orta ǵasyrlyq memleketter. Qazaqstan jerindegi VI - X ǵasyrlardaǵy etnıkalyq, saıası tarıhy
Maqsaty:
1. Qazaqstan jerindegi VI - X ǵasyrlardaǵy etnıkalyq, saıası tarıhy týraly túsindirýge jaǵdaı jasaý.
2. Qosymsha tarıhı derekter arqyly oqýshylardyń tanym qabiletterin damytý.
3. Ultjandylyq, Otan tarıhyna qyzyǵýshylyq sezimde tárbıeleý.
Oqýshy neni bilý kerek?
1. Orta ǵasyrlyq memleketter týraly derekterdi bilý kerek
2. Oqýshy neni meńgerý kerek
3. VI - X ǵasyrlardaǵy memleketterdiń saıası, áleýmettik damýy týraly derekterdi meńgerýi kerek.
Shyǵarmashylyq jumystar: taqyryptar boıynsha sýretter, sózjumbaq, test t. b.
Kirispe bólim. 1 - sabaq
Maqsaty: Qazaqstan aýmaǵyndaǵy, erte, orta ǵasyrlardaǵy memleketter, qoǵamdyq qurlysy, saıası jaǵdaılary týraly bilimdi qalyptastyrýǵa jaǵdaı jasaý.
Taqyryptar:
1. Túrik qaǵanatynyń qurylýy, damýy jáne ydyraýy.
2. Batys túrik, Túrkesh qaǵanaty
3. Qarluq. Oǵyz. Qımaq.
4. Qypshaq memleketi.
Leksıa tezısteri.
Qazaq halqynyń qalyptasýyn, túrki dáýiriniń alǵashqy kezeńnen bastalady. Antropalogıalyq zertteýlerge qaraǵanda qazaqtardyń etnostyq úderisi qola dáýirinde qalyptasyp temir dáýirinde saq, qańly, úısinderdi odan ári damydy. Qazaq jeriniń baıyrǵy turǵyndary til jaǵynan túrki tildes bolǵan. Oǵan basty dálel Qazaqstan jerinen tabylǵan tas, súıek sıaqty zattarǵa salynǵan tańbalar, túrki tilderiniń belgileri dep tujyrymdalady. Qazaq jeriniń ertedegi turǵyndarynyń biri — Ońtústik Qazaqstandaǵy qańly taıpasy.
Keıin olar Soltústik - Batys Qazaqstandaǵy sarmat taıpalarymen aralasty. Joǵaryda kórsetilgen rý - taıpalar — bizdiń zamanymyzǵa deıin qazaq halqynyń alǵashqy etnostyq negizin quraǵan etnosaıası qaýymdastyqtar.
Qazaq halqynyń qalyptasý jolyndaǵy ekinshi kezeńinde jerimizge túrki taıpalary qonys aýdaryp, jergilikti taıpalarymen birjolata aralasyp ketti. Osy aralasýdyń nátıjesinde, jergilikti taıpalar sany jaǵynan kóbeıip, sonymen birge túrkesh, qarluq, dýlat, nýshebı, shigil, ıagma, bolat, t. b jańa taıpalar paıda boldy. Ejelgi Qazaqstan turǵyndarynyń etnostyq quramy osylaı ese tústi. Iaǵnı, Shyǵystan kelgen ǵundar, túrkiler jergilikti taıpalarmen eshbir urys - kerissiz aralasyp ketken.
Munyń basty sebebi saq, úısin, ǵun, túrkilerdiń ejelgi dáýirlerden - aq tili, ádet - ǵurpy, nanym - senimi, áleýmettik - ekonomıkalyq jaǵdaıy uqsas bolatyn.
Qazaqtardyń halyq bolyp qalyptasýyndaǵy úshinshi kezeńi — halyqtardyń sany jaǵynan kóbeıe bastaǵan kezi. Bul kezeńde - damyǵan orta ǵasyrlarda (X — XIII ǵǵ. arasy) Mońǵol handyǵynyń kúsheıýiniń áserinen jerimizdiń shyǵysyna naıman, kereı, merkit, jalaıyr sıaqty taıpalar kelip ornalasady.
Bulardyń ishinde naımandar men jalaıyrlar Jetisý jerine deıin endep kirgen. Jalaıyrlar Uly júz ishindegi irgeli rý - taıpanyń biri bolsa, kereı, naımandar Orta júz ishinde basty etnostyq taıpalarǵa aınaldy.
Qazaq etnostyq quramynyń halyq bolyp qalyptasýyndaǵy sońǵy kezeńi (XIII — XIV ǵǵ.) jerimizde mońǵol dáýiri kezindegi etnostyq toptardyń paıda bolýymen sıpattalady.
Bul asa bir aýyr kezeń boldy. Keıbir etnostar qyrǵynǵa ushyrasa, keıbiri basqa jaqqa kóship ketti.
Arasynda bir - birimen birigip ketken etnostar da boldy. Osyndaı jaǵdaıda iri túrki halyqtarynyń qalyptasýy júrip jatty. Mońǵoldar kelgenge deıin Shyǵys Deshti Qypshaqta qypshaq taıpalarynyń negizinde, al Jetisýda úısin - qarluq taıpalarynyń negizinde halyq bolyp birigý úderisi júrip jatqan el edi. Shyǵys Qazaqstan men Altaı jerinde de birtutas túrki qaýymdastyǵyn qalyptastyrýdyń alǵy sharttary pisip - jetildi.
Qazaqstan jerindegi erte, orta ǵasyrlyq memleketter. Qazaqstan jerindegi VI - X ǵasyrlardaǵy etnıkalyq, saıası tarıhy
Maqsaty:
1. Qazaqstan jerindegi VI - X ǵasyrlardaǵy etnıkalyq, saıası tarıhy týraly túsindirýge jaǵdaı jasaý.
2. Qosymsha tarıhı derekter arqyly oqýshylardyń tanym qabiletterin damytý.
3. Ultjandylyq, Otan tarıhyna qyzyǵýshylyq sezimde tárbıeleý.
Oqýshy neni bilý kerek?
1. Orta ǵasyrlyq memleketter týraly derekterdi bilý kerek
2. Oqýshy neni meńgerý kerek
3. VI - X ǵasyrlardaǵy memleketterdiń saıası, áleýmettik damýy týraly derekterdi meńgerýi kerek.
Shyǵarmashylyq jumystar: taqyryptar boıynsha sýretter, sózjumbaq, test t. b.
Kirispe bólim. 1 - sabaq
Maqsaty: Qazaqstan aýmaǵyndaǵy, erte, orta ǵasyrlardaǵy memleketter, qoǵamdyq qurlysy, saıası jaǵdaılary týraly bilimdi qalyptastyrýǵa jaǵdaı jasaý.
Taqyryptar:
1. Túrik qaǵanatynyń qurylýy, damýy jáne ydyraýy.
2. Batys túrik, Túrkesh qaǵanaty
3. Qarluq. Oǵyz. Qımaq.
4. Qypshaq memleketi.
Leksıa tezısteri.
Qazaq halqynyń qalyptasýyn, túrki dáýiriniń alǵashqy kezeńnen bastalady. Antropalogıalyq zertteýlerge qaraǵanda qazaqtardyń etnostyq úderisi qola dáýirinde qalyptasyp temir dáýirinde saq, qańly, úısinderdi odan ári damydy. Qazaq jeriniń baıyrǵy turǵyndary til jaǵynan túrki tildes bolǵan. Oǵan basty dálel Qazaqstan jerinen tabylǵan tas, súıek sıaqty zattarǵa salynǵan tańbalar, túrki tilderiniń belgileri dep tujyrymdalady. Qazaq jeriniń ertedegi turǵyndarynyń biri — Ońtústik Qazaqstandaǵy qańly taıpasy.
Keıin olar Soltústik - Batys Qazaqstandaǵy sarmat taıpalarymen aralasty. Joǵaryda kórsetilgen rý - taıpalar — bizdiń zamanymyzǵa deıin qazaq halqynyń alǵashqy etnostyq negizin quraǵan etnosaıası qaýymdastyqtar.
Qazaq halqynyń qalyptasý jolyndaǵy ekinshi kezeńinde jerimizge túrki taıpalary qonys aýdaryp, jergilikti taıpalarymen birjolata aralasyp ketti. Osy aralasýdyń nátıjesinde, jergilikti taıpalar sany jaǵynan kóbeıip, sonymen birge túrkesh, qarluq, dýlat, nýshebı, shigil, ıagma, bolat, t. b jańa taıpalar paıda boldy. Ejelgi Qazaqstan turǵyndarynyń etnostyq quramy osylaı ese tústi. Iaǵnı, Shyǵystan kelgen ǵundar, túrkiler jergilikti taıpalarmen eshbir urys - kerissiz aralasyp ketken.
Munyń basty sebebi saq, úısin, ǵun, túrkilerdiń ejelgi dáýirlerden - aq tili, ádet - ǵurpy, nanym - senimi, áleýmettik - ekonomıkalyq jaǵdaıy uqsas bolatyn.
Qazaqtardyń halyq bolyp qalyptasýyndaǵy úshinshi kezeńi — halyqtardyń sany jaǵynan kóbeıe bastaǵan kezi. Bul kezeńde - damyǵan orta ǵasyrlarda (X — XIII ǵǵ. arasy) Mońǵol handyǵynyń kúsheıýiniń áserinen jerimizdiń shyǵysyna naıman, kereı, merkit, jalaıyr sıaqty taıpalar kelip ornalasady.
Bulardyń ishinde naımandar men jalaıyrlar Jetisý jerine deıin endep kirgen. Jalaıyrlar Uly júz ishindegi irgeli rý - taıpanyń biri bolsa, kereı, naımandar Orta júz ishinde basty etnostyq taıpalarǵa aınaldy.
Qazaq etnostyq quramynyń halyq bolyp qalyptasýyndaǵy sońǵy kezeńi (XIII — XIV ǵǵ.) jerimizde mońǵol dáýiri kezindegi etnostyq toptardyń paıda bolýymen sıpattalady.
Bul asa bir aýyr kezeń boldy. Keıbir etnostar qyrǵynǵa ushyrasa, keıbiri basqa jaqqa kóship ketti.
Arasynda bir - birimen birigip ketken etnostar da boldy. Osyndaı jaǵdaıda iri túrki halyqtarynyń qalyptasýy júrip jatty. Mońǵoldar kelgenge deıin Shyǵys Deshti Qypshaqta qypshaq taıpalarynyń negizinde, al Jetisýda úısin - qarluq taıpalarynyń negizinde halyq bolyp birigý úderisi júrip jatqan el edi. Shyǵys Qazaqstan men Altaı jerinde de birtutas túrki qaýymdastyǵyn qalyptastyrýdyń alǵy sharttary pisip - jetildi.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
