Qazaqstan qalalary
5 - synyp. Qazaqstan tarıhynan áńgimeler
Sabaqtyń taqyryby: § 12. Qazaqstan qalalary
Sabaqtyń maqsaty.
• Bilimdilik: Qala uǵymy jáne onyń saıası - ákimshilik, mádenı qyzmeti, Qazaqstan qalalarynyń kúrdeli de qyzyqty qalyptasý tarıhy jóninde bilim berý.
• Damytýshylyq: Oqýshylar elimizdiń jóne ózderi týyp - ósken qalalary týraly bilimderi men kartamen jumys isteý daǵdylaryn, óz oıyn erkin jetkize bilý, dáleldeı alý biliktiligin damytý.
• Tárbıelik: Týǵan qalasynyń Otan tarıhyna qosatyn úlesin baıypty aıta bilýge, túsine bilýge, óz týǵan jerin, qalalaryn kórkeıtýge úlesterin qosýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: dástúrli
Ádisi: Baıandaý
Pánaralyq baılanys: geografıa
Kórnekilik:
1. Qazaqstannyń ákimshilik - saıası kartasy.
2. Ejelgi jáne qazirgi Qazaqstan qalalarynyń sýretteri.
Sabaqtyń barysy.
I. Uıymdastyrý kezeńi.
II. Úı tapsyrmasyn suraý.
Úı tapsyrmasyn eń aldymen biz sendermen ótken sabaqta ne týraly óttik dep oqýshylardyń oıyn qaıtalaýdan bastaımyn. Oqýshylardyń qysqasha jaýabynan keıin balalardyń «Jumys dápterindegi» úıden jazyp kelgen ózdik shyǵarmashylyq áńgime jumystaryn birneshe oqýshyǵa daýystatyp oqytamyn. Qalǵan oqýshylarǵa osy áńgime boıynsha bir pikir, bir usynys aıtý usynylyp, úı tapsyrmasyn tekserý áńgimelesý túrinde júrgiziledi. Tapsyrmany oryndaý barysynda oqýshylardyń tarıhı tilmen óz oıyn jınaqy da júıeleı baıandaı bilý qabiletterine nazar aýdaramyn. Úı tapsyrmasyn osylaısha tekserip shyqqannan keıin jańa taqyrypqa kóshemin.
Jańa taqyrypty túsindirý. Birinshi Qazaqstan qalalary degen taqyrypty túsindiremin: búginde Qazaqstanda 2004 jylǵy esep boıynsha 14 oblys, 90 - ǵa jýyq qala, 200 - deı qala tektes kent, 150 - den astam aýdan tirkelgen. Olardyń ishinen biz sendermen Qazaqstannyń birqatar qalalarynyń tarıhymen tanys bolasyńdar dep bastaımyn. Ol úshin aldymen oqýshylardyń qala týraly túsinikterin bilip alyp, odan ári sabaqtyń barysymen tanystyramyn. Búgin biz osy taqyrypty meńgerý úshin biz top - topqa bólinip, saıys túrinde sendermen saıahat sabaǵyn ótkizemiz dep aıtamyn.
Muǵalim synypty shaǵyn - shaǵyn birneshe topqa bólip, ár topqa qala ataýlary boıynsha at beriledi. Bir top ádil qazylar alqasy bolady. Olardyń mindeti ár toptyń jaýaptaryn ádil baǵalaı bilý. Ol úshin ádil qazy berilgen tapsyrmalardy saıysýshy toptardan artyq bilýi tıis. Sondyqtan bul topqa eń jaqsy oqıtyn oqýshylardy alýǵa bolady. Olarǵa barlyq toptarda daıyndalyp jatqanda qalalar boıynsha bilimderin tolyqtyrýǵa múmkinshilik beriledi. Saıahat saıys sabaǵy 4 kezeńnen turady.
I kezeń «Tarıhym» dep atalady. Ár topqa myna tómendegi suraq - tapsyrmalar boıynsha óz qalasyn saıahatshylarǵa tanystyrý tapsyrylady:
1. Qalanyń qurylý tarıhy.
2. Qalanyń mádenı - tarıhı sáýlet eskertkishteri men mádenı ortalyqtary.
3. Qalanyń geografıalyq, tabıǵat jaǵdaıy.
4. Qalanyń búgingi kúndegi óndiristik jaǵdaıyna qysqasha sıpattama berý.
Tapsyrmalardy oryndaý barysynda oqýshylarǵa úıge berilgen suraqtar boıynsha ózderi jınap daıyndap kelgen materıaldardy paıdalanýdy usynamyn. Sonymen qatar oqýshylarǵa qıyndyq týǵyzbaý úshin úıden ózim de taqyrypqa baılanysty qosymsha materıaldar daıyndap kelip, toptarǵa úlestirip beremin jáne saıys barysynda oqýshylarǵa baǵyt berip otyramyn. Ár tapsyrma kezeńine bólingen ýaqyt mólsheri eskertiledi.
«Tarıhym» dep atalatyn birinshi kezeńde, ár toptan bir - bir oqýshydan shyǵyp oıyn qapshyǵynan aldyn ala daıyndalǵan suraqtardy kezek - kezek bir - birden alyp otyryp, jaýap beredi. Ár toptan alynǵan durys jaýapty eseptep otyramyn. Ár topqa daıyndalǵan suraqtar sany mán mazmuny birdeı bolýy tıis.
Saıystyń «Maǵan saıahatqa kel!» degen II kezeńinde ár top óz qalalarynyń tarıhı - mádenı eskertkishterin sıpattap sýretter salady. Tapsyrmaǵa berilgen ýaqyt aıaqtalǵannan soń, ár topqa ózderiniń qalasyn salǵan sýretteri boıynsha belgilengen ýaqyt ishinde baıandap shyǵý tapsyrylady. Bul tapsyrmany toptyń birneshe adamy katysyp, qorǵaýǵa bolady. Munda aldyn ala daıyndalyp qoıylǵan sýretter de paıdalanylady.
«Tabıǵatym» dep atalatyn saıystyń III kezeńinde ár top «Qazaqstannyń fızıkalyq» kartasyn paıdalanyp, óz qalalarynyń geografıalyq, tabıǵat jaǵdaıyn sıpattap shyǵady. Oqýshylar óz ólkesiniń ózen, kólderi, taýlary t. b. geografıalyq jaǵdaıyn sıpattap kórsetýi tıis.
«Otanǵa úlesim» degen saıystyń IV kezeńinde toptarǵa «Qazaqstan» dep atalatyn taqtada ilingen plakattaǵy ár topqa arnalyp bólingen qaltashyqqa óz qalasynyń Otanǵa beretin paıdasyn qaǵazǵa jazyp, belgilengen ýaqyt ishinde toltyrýy tıis. Óz qalasyn osy tapsyrma boıynsha aıtý úshin ár toptan bir - eki oqýshy shyǵyp qorǵaıdy. Upaı sany ár toptyń qaısysy qaltashyqqa kóp jaýap toltyrǵany jáne durystyǵymen eseptelinedi.
Saıystyń qorytyndysy boıynsha ádil qazy toby ár toptyń alǵan upaıyn tómendegi talap boıynsha eseptep shyǵaryp, qorytyndylaıdy.
1. Tapsyrmanyń talabynyń durys oryndalyp, taqyryptyń ashylǵandyǵy.
2. Saıystyń ár kezeńine qoıylǵan talap boıynsha qaı toptyń jaýaptary qyzyqty, júıeli, kóńilden shyqty.
3. Qaı top ýaqytty utymdy paıdalana bildi, tapsyrmaǵa jaýapkershilikpen qarady.
Sońynda qaı toptyń saıystyń qaı kezeńinde tapsyrmany oryndaýda ýaqytty utymdy paıdalana bilgenin, qyzyqty bolǵan jaýaptardy jáne saıysqa belsendi qatysqan oqýshylardy erekshe atap ótemin.
Bekitý:
Jalpy synyp búgingi sabaqty qalaı meńgerip shyqqanyn tekserý maqsatynda, ýaqyt qalsa tómendegi suraqtardy qoıyp, saıahat saıys sabaǵyn bekitemin.
1. Qazaqstanda neshe oblys, qansha qala bar?
2. Túrkistan qalasynda ornalasqan iri mádenı eskertkishti atańdar.
3. 1992 jylǵa deıin Aqtaý dep atalyp kelgen, portty qalany atańdar.
4. Aqtóbe qalasynyń ortasymen aǵyp ótetin ózendi atańdar.
5. Almaty qalasynyń eski ataýy.
6. Atyraý qalasyna 40 shaqyrymdaı jerde ornalasqan orta ǵasyrlyq memleket astanasyn ata.
7. Keńes zamanynda iri saıası lagerler ólkesi bolǵan qala.
8. Tobyl ózeni boıynda ornalasqan Qazaqstan oblys ortalyqtarynyń biri.
9. Qyzylordanyń 1853 jylǵa deıingi ataýy.
10. Erte zamandarda Ertis jaǵalaýynda qımaq taıpalarynyń qonysy bolǵan qala.
11. Shymkent qaı ǵasyrdan beri belgili boldy?
12. Shymkent ataýy qandaı maǵyna bildiredi?
Baǵalaý:
Úıge tapsyrma. 12 - paragrafty oqyp kelý.
Sabaqtyń taqyryby: § 12. Qazaqstan qalalary
Sabaqtyń maqsaty.
• Bilimdilik: Qala uǵymy jáne onyń saıası - ákimshilik, mádenı qyzmeti, Qazaqstan qalalarynyń kúrdeli de qyzyqty qalyptasý tarıhy jóninde bilim berý.
• Damytýshylyq: Oqýshylar elimizdiń jóne ózderi týyp - ósken qalalary týraly bilimderi men kartamen jumys isteý daǵdylaryn, óz oıyn erkin jetkize bilý, dáleldeı alý biliktiligin damytý.
• Tárbıelik: Týǵan qalasynyń Otan tarıhyna qosatyn úlesin baıypty aıta bilýge, túsine bilýge, óz týǵan jerin, qalalaryn kórkeıtýge úlesterin qosýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: dástúrli
Ádisi: Baıandaý
Pánaralyq baılanys: geografıa
Kórnekilik:
1. Qazaqstannyń ákimshilik - saıası kartasy.
2. Ejelgi jáne qazirgi Qazaqstan qalalarynyń sýretteri.
Sabaqtyń barysy.
I. Uıymdastyrý kezeńi.
II. Úı tapsyrmasyn suraý.
Úı tapsyrmasyn eń aldymen biz sendermen ótken sabaqta ne týraly óttik dep oqýshylardyń oıyn qaıtalaýdan bastaımyn. Oqýshylardyń qysqasha jaýabynan keıin balalardyń «Jumys dápterindegi» úıden jazyp kelgen ózdik shyǵarmashylyq áńgime jumystaryn birneshe oqýshyǵa daýystatyp oqytamyn. Qalǵan oqýshylarǵa osy áńgime boıynsha bir pikir, bir usynys aıtý usynylyp, úı tapsyrmasyn tekserý áńgimelesý túrinde júrgiziledi. Tapsyrmany oryndaý barysynda oqýshylardyń tarıhı tilmen óz oıyn jınaqy da júıeleı baıandaı bilý qabiletterine nazar aýdaramyn. Úı tapsyrmasyn osylaısha tekserip shyqqannan keıin jańa taqyrypqa kóshemin.
Jańa taqyrypty túsindirý. Birinshi Qazaqstan qalalary degen taqyrypty túsindiremin: búginde Qazaqstanda 2004 jylǵy esep boıynsha 14 oblys, 90 - ǵa jýyq qala, 200 - deı qala tektes kent, 150 - den astam aýdan tirkelgen. Olardyń ishinen biz sendermen Qazaqstannyń birqatar qalalarynyń tarıhymen tanys bolasyńdar dep bastaımyn. Ol úshin aldymen oqýshylardyń qala týraly túsinikterin bilip alyp, odan ári sabaqtyń barysymen tanystyramyn. Búgin biz osy taqyrypty meńgerý úshin biz top - topqa bólinip, saıys túrinde sendermen saıahat sabaǵyn ótkizemiz dep aıtamyn.
Muǵalim synypty shaǵyn - shaǵyn birneshe topqa bólip, ár topqa qala ataýlary boıynsha at beriledi. Bir top ádil qazylar alqasy bolady. Olardyń mindeti ár toptyń jaýaptaryn ádil baǵalaı bilý. Ol úshin ádil qazy berilgen tapsyrmalardy saıysýshy toptardan artyq bilýi tıis. Sondyqtan bul topqa eń jaqsy oqıtyn oqýshylardy alýǵa bolady. Olarǵa barlyq toptarda daıyndalyp jatqanda qalalar boıynsha bilimderin tolyqtyrýǵa múmkinshilik beriledi. Saıahat saıys sabaǵy 4 kezeńnen turady.
I kezeń «Tarıhym» dep atalady. Ár topqa myna tómendegi suraq - tapsyrmalar boıynsha óz qalasyn saıahatshylarǵa tanystyrý tapsyrylady:
1. Qalanyń qurylý tarıhy.
2. Qalanyń mádenı - tarıhı sáýlet eskertkishteri men mádenı ortalyqtary.
3. Qalanyń geografıalyq, tabıǵat jaǵdaıy.
4. Qalanyń búgingi kúndegi óndiristik jaǵdaıyna qysqasha sıpattama berý.
Tapsyrmalardy oryndaý barysynda oqýshylarǵa úıge berilgen suraqtar boıynsha ózderi jınap daıyndap kelgen materıaldardy paıdalanýdy usynamyn. Sonymen qatar oqýshylarǵa qıyndyq týǵyzbaý úshin úıden ózim de taqyrypqa baılanysty qosymsha materıaldar daıyndap kelip, toptarǵa úlestirip beremin jáne saıys barysynda oqýshylarǵa baǵyt berip otyramyn. Ár tapsyrma kezeńine bólingen ýaqyt mólsheri eskertiledi.
«Tarıhym» dep atalatyn birinshi kezeńde, ár toptan bir - bir oqýshydan shyǵyp oıyn qapshyǵynan aldyn ala daıyndalǵan suraqtardy kezek - kezek bir - birden alyp otyryp, jaýap beredi. Ár toptan alynǵan durys jaýapty eseptep otyramyn. Ár topqa daıyndalǵan suraqtar sany mán mazmuny birdeı bolýy tıis.
Saıystyń «Maǵan saıahatqa kel!» degen II kezeńinde ár top óz qalalarynyń tarıhı - mádenı eskertkishterin sıpattap sýretter salady. Tapsyrmaǵa berilgen ýaqyt aıaqtalǵannan soń, ár topqa ózderiniń qalasyn salǵan sýretteri boıynsha belgilengen ýaqyt ishinde baıandap shyǵý tapsyrylady. Bul tapsyrmany toptyń birneshe adamy katysyp, qorǵaýǵa bolady. Munda aldyn ala daıyndalyp qoıylǵan sýretter de paıdalanylady.
«Tabıǵatym» dep atalatyn saıystyń III kezeńinde ár top «Qazaqstannyń fızıkalyq» kartasyn paıdalanyp, óz qalalarynyń geografıalyq, tabıǵat jaǵdaıyn sıpattap shyǵady. Oqýshylar óz ólkesiniń ózen, kólderi, taýlary t. b. geografıalyq jaǵdaıyn sıpattap kórsetýi tıis.
«Otanǵa úlesim» degen saıystyń IV kezeńinde toptarǵa «Qazaqstan» dep atalatyn taqtada ilingen plakattaǵy ár topqa arnalyp bólingen qaltashyqqa óz qalasynyń Otanǵa beretin paıdasyn qaǵazǵa jazyp, belgilengen ýaqyt ishinde toltyrýy tıis. Óz qalasyn osy tapsyrma boıynsha aıtý úshin ár toptan bir - eki oqýshy shyǵyp qorǵaıdy. Upaı sany ár toptyń qaısysy qaltashyqqa kóp jaýap toltyrǵany jáne durystyǵymen eseptelinedi.
Saıystyń qorytyndysy boıynsha ádil qazy toby ár toptyń alǵan upaıyn tómendegi talap boıynsha eseptep shyǵaryp, qorytyndylaıdy.
1. Tapsyrmanyń talabynyń durys oryndalyp, taqyryptyń ashylǵandyǵy.
2. Saıystyń ár kezeńine qoıylǵan talap boıynsha qaı toptyń jaýaptary qyzyqty, júıeli, kóńilden shyqty.
3. Qaı top ýaqytty utymdy paıdalana bildi, tapsyrmaǵa jaýapkershilikpen qarady.
Sońynda qaı toptyń saıystyń qaı kezeńinde tapsyrmany oryndaýda ýaqytty utymdy paıdalana bilgenin, qyzyqty bolǵan jaýaptardy jáne saıysqa belsendi qatysqan oqýshylardy erekshe atap ótemin.
Bekitý:
Jalpy synyp búgingi sabaqty qalaı meńgerip shyqqanyn tekserý maqsatynda, ýaqyt qalsa tómendegi suraqtardy qoıyp, saıahat saıys sabaǵyn bekitemin.
1. Qazaqstanda neshe oblys, qansha qala bar?
2. Túrkistan qalasynda ornalasqan iri mádenı eskertkishti atańdar.
3. 1992 jylǵa deıin Aqtaý dep atalyp kelgen, portty qalany atańdar.
4. Aqtóbe qalasynyń ortasymen aǵyp ótetin ózendi atańdar.
5. Almaty qalasynyń eski ataýy.
6. Atyraý qalasyna 40 shaqyrymdaı jerde ornalasqan orta ǵasyrlyq memleket astanasyn ata.
7. Keńes zamanynda iri saıası lagerler ólkesi bolǵan qala.
8. Tobyl ózeni boıynda ornalasqan Qazaqstan oblys ortalyqtarynyń biri.
9. Qyzylordanyń 1853 jylǵa deıingi ataýy.
10. Erte zamandarda Ertis jaǵalaýynda qımaq taıpalarynyń qonysy bolǵan qala.
11. Shymkent qaı ǵasyrdan beri belgili boldy?
12. Shymkent ataýy qandaı maǵyna bildiredi?
Baǵalaý:
Úıge tapsyrma. 12 - paragrafty oqyp kelý.
You Might Also Like
-
Qazaq tili men ádebıetin oqytýda jańa tehnologıalardyń oqýshylar belsendiligin arttyrýǵa yqpaly. (prezentasıasymen)
