InfoHub Logo

Qaraǵandy qalasynyń
№ 42 «Tilek» balabaqsha tárbıeshi –pedagogy
Sakenova Kalken Serıkovna

Taqyryby: Qazaqstannyń jer baılyǵy
Maqsaty: Qazaqstan Respýblıkasynyń jer kólemi týraly túsinik berý, elimizde óndiriletin qazba baılyqtardyń qaı jerden shyǵatyny týraly bilim berý, sózdik qorlaryn, oı-órisin damytyp, durys sóıleýge jattyqtyrý. Otanǵa, týǵan jerge, elge degen súıispenshiligin arttyrý.

Uıymdastyrylǵan oqý is –áreketiniń tehnologıalyq kartasy
Bilim berý salasy: «Tanym», «Qatynas», «Shyǵarmashylyq»
Bólimi: «Qorshaǵan orta, Ekologıa»
Taqyryby: Qazaqstannyń jer baılyǵy
Maqsaty: Qazaqstan Respýblıkasynyń jer kólemi týraly túsinik berý, elimizde óndiriletin qazba baılyqtardyń qaı jerden shyǵatyny týraly bilim berý, sózdik qorlaryn, oı-órisin damytyp, durys sóıleýge jattyqtyrý. Otanǵa, týǵan jerge, elge degen súıispenshiligin arttyrý.
Ádis –tásilder: túsindirý, áńgimelesý, suraq –jaýap jáne oıyn
Kórneki –quraldar: Qazaqstannyń kartasy, rámizderi,qalalardyń sýretteri,
Kómir, kúrish, bıdaı, tary, un, qant –jer baılyqtaryn ózin kórsetý, munaı munarasy sýreti.

Sózdik jumys: Keń baıtaq, qunarly, munara, kómir, qalalar attaryna toqtalý.
U.o. is-áreketin «jaqsy» degen shıratý oıynymen bastaıyq.
- Kúnniń shyqqany jaqsy ma? (kúndi beıneleý)
Jaqsy (alaqandaryn soǵady)
- Jeldiń soqqany jaqsy ma? (jeldi beıneleý)
Jaqsy (alaqandaryn soǵady)
- Dostaryńmen júrgen jaqsy ma? (bir adym adymdaıdy)
- Týǵan ólkede jaqsy ma? (qushaqtaryn jaıady)
Jaqsy
- Qazaqstandyq bolǵan jaqsy ma? ( bas barmaqtaryn kórsetedi)
Jaqsy

Tárbıeshi: Qazaqstandyq bolǵan jaqsy dep aıttyńdar. Al, Qazaqstandyq dep kimdi aıtýǵa bolady? Bul biz, myna otyrǵan sendersińder. Sebebi biz
- Qazaqstanda turamyz. Bizdiń Otanymyz Qazaqstan. Qazaqstan Táýelsiz, egemendi el.
- Elimizdiń qandaı rámizderin bilesińder? (eltańba, ánuran, týymyz)
- Keń baıtaq Qazaqstannyń astanasy qaı qala? (Astana)
- Balalar, sender qaı qalada turasyńdar? (Qaraǵandy qalasynda)
- Senderdiń ata –ájeleriń qaı qalada turady?
«Qala attary» degen oıyn oınaımyz. Men dopty bir balaǵa laqtyramyn, ol bala Qazaqstannyń bir qalasyn aıtady.
Búgin biz balalar Qazaqstannyń jerinen óndiriletin baılyq túrlerimen tanysamyz. Osy baılyq qazynalarymyzdyń qaı qaladan shyǵatynyn bilý úshin, myna «Qazaqstan kartasyna» nazar aýdaraıyq.

Kartamen jumys: Mynaý balalar, qazaqstannyń kartasy dep atalady. Munda kóptegen qalalar kórsetilgen. Qazaqstan jeri ásem, ádemi, jer kólemi úlken, halyqtary óte tatý turady. Orman, kólderi, taýlary, paıdaly qazbalary bar. Endi, ár qalaǵa toqtalyp qandaı jer baılyqtary bar ekenin kóreıik. – Bizdiń turyp jatqan qala qalaı atalady? (kartadan kórsetip turý)
- Qaraǵandyda ne óndiredi? (kómir) (býkletten Qaraǵandyny kórsetý)
- Kómirdi ne úshin qoldanady? (úıdi jylytý úshin)
- Onyń qandaı qasıeti bar? Janama, janbaı ma?(janady)
- Kómirdiń túsi qandaı? (qara, jyltyr)
Qyzylorda qalasy týraly aıtylady. Kúrish sýly jerde ósedi. (Býkletten sýreti kórsetiledi) Naǵyz kúrish kórsetiledi. Kúrishtiń pishini qandaı? (sopaqsha) Kúrishten tamaq jasaıdy.
Qostanaıda bıdaı ósiriledi. Bıdaıdan ne jasaıdy?Bıdaı pishini qandaı? (dóńgelek) Býkletten kórsetý.

Atyraýda munaı óndiredi. Munaı túri qara bolady. Odan parafın, svecha-shamshyraq, jaryq sóngende paıdalanamyz, tort bezendirý úshin qoldanatyn svechalarda qoldanady.Osylardyń bárin munaıdan alynady. Býkletten munaı óndiretin munara sýreti kórsetiledi.
Shymkentte maqta óndiredi, kartadan kórsetiledi. Naǵyz maqtany kórsetip, túri suralady. Maqtadan ne jasaıdy? (kórpe, jastyq t.b)

- Osy Qazaqstannyń kartasyna qarap otyryp, úlken memleket ekenin bildik. Kórdińder me, balalar ár qalanyń óz jerinen shyǵatyn baılyǵy bar eken.
«Tabıǵatpen syrlasý» atty sergitý sátin jasaımyz. Ornymyzdan turyp, kóz aldymyzǵa týǵan jerimizdi, onyń ásem tabıǵatyn elestetemiz. Aldymyzda móp –móldir aǵyp jatqan sýlar, gúler jaınap ósip tur. Tabıǵatty tamashalap kele jatsaq, aldymyzdan «Bulaq» kezdesti. Sol bulaqtan sý ishemiz.Ol úshin alǵa ıilý, alamyz, ishemiz, rahat-aı!
«Alma aǵashy» kezdesti. Sol aǵashtan almany alyp jeımiz. Oń aıaq alǵa, sol aıaq ókshesi kóteriledi, alý, qyrt etip tisteý, táttisin –aı!

«Raýshan» gúline kezdestik. Alǵa ıilý, alamyz, ıiskeımiz, qajet emes aýany syrtqa shyǵaramyz. - Balalar kórdińder me? Osydan mynadaı qorytyndyǵa keldik. Bulaq –densaýlyq, Alma –rýhanı baılyq, Gúl –baqyt qusyn syılaıdy –dep oıynymyzdy aıaqtaımyz.
Balalarǵa suraq –jaýap: Kim qane, qaı qalaǵa, ata –ájesine nemese týǵan –týystaryńa bardyńdar? Onda ne kórdińder, qaıda bardyńdar, tabıǵaty qandaı eken? Bir bala shyǵyp, óziniń qaı qalaǵa barǵanyn kartadan kórsetedi, sol qala týraly áńgimelep beredi. Sol qalaǵa belgi qoıady –juldyzsha nemese jalaý. 2 -3 baladan suralady.

- Balalar, meniń senderge jumbaq jasyrǵym kelip tur. Sonyń jaýabyn tapsańdar, Qaraǵandynyń baılyǵyn tabasyńdar.
Balasymyn dalanyń
Týǵannan datsyz qaramyn
Qys kelse úıdi jylytyp
Peshten –peshke janamyn. Ol ne? (kómir)
- Jumbaqtyń sheshýin tapqan bala, kómir sýretin alyp kartaǵa qalanyń tusyna qoıady. Altyn, sary tony bar
Qaýyzynda dáni bar (bıdaı) - Qostanaıdyń tusyna qoıady.
Kúndi súıemin
Kúlli jurtqa yryspyn
Alsyn dep mol ónim
Ala jazdaı sý ishtim (kúrish) –Qyzylorda tusyna qoıady.
- Jumbaqty jaqsy sheshtińder. Biz sabaqtyń basynan bastap Qazaqstannyń qalalary , qazba baılyqtary, kartasy týraly aıtyp jatyrmyz. Endi qazir biz, ujymdyq jumys qazaqstannyń kartasyn túrli –tústi qaǵazdan qurastyramyz. Balalar úsh topqa, úsh ústelge bólinedi. Ústel ústinde túrli –tústi qaǵazdan qalalar sýreti qıylǵan. Balalar qazaqstannyń kartasyna qarap otyryp, vatman qaǵazǵa japsyrady. Tárbıeshi túsindirip turady: Ortasyna Qaraǵandy qalasyn japsyramyz, Qaraǵandynyń ústine Astana qalasy, kartanyń oń jaq, joǵarǵy jaǵyna Pavlodar qalasyn, Pavlodardyń astyna Almaty qalasy, sol jaq tómengi jaǵyna atyraý qalasyn japsyramyz dep matematıkamen baılanystyrý. Bolǵan toptyń balalary kartany kóterip kórsetedi. Qandaı qalalardy qurastyrǵanyn aıtady.

Qorytyndy: Balalar, sender kóp nárse úırendińder.Qazaqstannyń jer baılyǵymen tanys boldyńdar. Munyń bárin biz qaıdan alamyz? (jerden alamyz) Sondyqtan jerdi qorǵap, aıalaı bilýimiz kerek.