Qazaqstannyń tabıǵı qorlary
Qazaqstannyń tabıǵı qorlary
Sabaqtyń maqsattary:
1) Bilimdilik: Qazaqstannyń ekologıasy aıasy boıynsha jańa taqyrypty meńgertý, mátindi áńgimeleý, suraqtarǵa jaýap berýge baýlý.
2) Damytýshylyq: Gramatıkalyq tapsyrmalardy durys, saýatty oryndaý, sózdik qoryn baıytý, táýeldene septeýdi qaıtalap, morfologıalyq jáne sıntaksıstik taldaý júrgizip, bilimderin tıanaqtaý - UBT - ǵa daıyndyq retinde.
3) Tárbıelik: pánge degen qyzyǵýshylyqty arttyrý, tabıǵatty aıalap kútýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq.
Pánaralyq baılanys: qazaq tili, geografıa páni.
Qoldanylatyn ádis - tásilder: túsindirý, taldaý, suraq - jaýap, suhbattasý, test tapsyrmalary.
Qoldanylatyn kórnekilikter: oqýlyq, kesteler, prezentasıalar
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi:- Amandasý, túgendeý, kezekshimen suhbat júrgizý
1. Sálemdesý.-
3. Suhbat.- - Qazir qandaı sabaq?
- Qazaq tili qandaı sabaq?
- Qazaq tili neshinshi sabaq?
- Qazir qandaı jyl mezgili?
- Qazir qandaı aı?
- Osy jyl mezgiliniń aýa raıy ózgeristeri qandaı?
- Ótken sabaqta qandaı taqyrypty taldadyq?
- Tabıǵat degen ne?
- Tabıǵat joıylsa ne bolady?
- Óz sózderińmen, óz oılaryńdy aıtyńdar, Tabıǵatty qalaı taza saqtaýymyz kerek? Tabıǵat – qorshaǵan orta. Qorshaǵan ortadaǵy - sý, aýa, jel, paıdaly qazbalar, kún energıasy, ósimdikter, janýarlar – tabıǵı qorlar.
II. Úı jumysyn tekserý:
«Tabıǵatty taza saqtaıyq»- mátinniń mazmunyn aıtý.
«Ystyq oryndyq» ádisi arqyly bir oqýshy oryndyqqa otyrady basqa oqýshylar mátin boıynsha suraq qoıady.
İİİ. Jańa taqyryp.
1. Sabaqtyń taqyrybymen, maqsatymen tanystyrý.
- Qor degen sózdi orys tilinen aýdarsaq – resýrs.
Elimizdiń qorlaryna baılanysty 3 - 4 sóılem qurastyryńdarshy.(birneshe oqýshy oqyp shyǵady)
Jańa sózderdi meńgerý,: qaıtalatý, sóz tirkester, sóılemder qurastyrǵyzý, sózdikke jazý.
Qor - resýrs
Shoǵyrlanǵan - skonsentrırovany
Ken - rýda, mestorojdenıe, ıskopaemoe
Qýat - energıa
Tapshy - dıfısıtno
Esebimen - za schet
Qońyr kómir - býryı ýgol
Ken - rýda
Derlik - pochtı
Batys - zapad
Júgeri - kýkrýza
Qoınaýy - pochva
Klımattyq qorlar - klımatıcheskıe resýrsy
Muqtaj - nýjdaıýshıhsá
Óne boıy - v techenıe
2. Jańa taqyrypqa baılanysty tapsyrmalar:
Synypty sandar arqyly úsh topqa bólip, berilgen tapsyrmalardy oryndaıdy.
1 - TOP: Qazaqstannyń tabıǵı qorlary.
1 - tapsyrma oqyp shyǵyp, poster quraıdy taqtaǵa shyǵyp aıtyp beredi.
2 - tapsyrma: Berilgen mátin boıynsha dıalog qurastyryp, ózara tildesińder.
3 - tapsyrma: UBT - ǵa daıyndyq retinde – paıdalanylatyn - sózine morfologıalyq taldaý jasaý.
4 - tapsyrma. Kún jyly bolǵandyqtan, biz serýenge shyqtyq. Sóılemniń túrin anyqtańdar, taldańdar.
2 - TOP: Otyn - energetıkalyq jáne mıneraldy qorlar
1-tapsyrma: Oqyp shyǵyp, klaster quryp ortaǵa shyǵyp qorǵaıdy.
2 - tapsyrma: Berilgen mátin boıynsha dıalog qurastyryp, ózara tildesińder.
3 - tapsyrma: UBT - ǵa daıyndyq retinde – Onyń negizgi qorlary Altaıda, Saryarqada, Ońtústik Qazaqstanda shoǵyrlanǵan.- berilgen sóılemge sıntaksıstik taldaý jasaý.
4 - tapsyrma. Jaýyn jaýyp ketse, úıde otyramyn. Sóılemniń túrin anyqtańdar, taldańdar.
3 - TOP:- Klımattyq jáne sý qorlary
1 - tapsyrma: Oqyp shyǵyp, klaster qurý.
2 - tapsyrma: Berilgen mátin boıynsha dıalog qurastyryp, ózara tildesińder.
3 - tapsyrma: UBT - ǵa daıyndyq retinde – KÚN SÁÝLESİ berilgen sózdi septeý (táýeldene septeý)
4 - tapsyrma. Tabıǵat joıylsa, tirshilik te joıylady. Sóılemniń túrin anyqtańdar, taldańdar.
Endi ekranǵa nazar aýdaramyz.
Kórsetilgen fılmnen óz oılaryn ortaǵa salady.
3. Úı tapsyrmasy: - 90 bet «Sý qorlary»- oqý, aýdarý, mazmundaý. 91bet, 1 - tapsyrma.
5. Baǵalaý: Sabaqqa belsendi qatysqan oqýshylardy maqtap, túsindire otyryp, barlyǵyn baǵalaý, ár top bir - birimen kelisip, bir - birin baǵalaıdy.
6. Sabaqtyń qorytyndysy: Búgin sabaqta qandaı taqyryppen tanystyq?
- Este qalǵan sózderdi qaıtalap shyǵaıyq
- Elimizdiń qorlary týraly ne bildik, óz sózderińmen túsingederińdi aıtyp berińdershi.
Qazaqstannyń tabıǵı qorlary.
Tabıǵat – qorshaǵan orta. Qorshaǵan ortadaǵy - sý, aýa, jel, paıdaly qazbalar, kún energıasy, ósimdikter, janýarlar – tabıǵı qorlar. Tabıǵı qorlar - tabıǵı ortanyń, qoǵamnyń materıaldyq jáne rýhanı muqtajyn qamtamasyz etý úshin, óndiriste paıdalanylatyn bóligi. Tabıǵı qorlardy tıimdi paıdalaný jáne adamzatty óne boıyn tabıǵı qormen qamtamasyz etý óte kúrdeli máselelerdiń biri bolyp otyr. Sondyqtan tabıǵı qorlardy sarqyltpaý úshin qalpyna kelmeıtin tabıǵat baılyqtaryn tıimdi paıdalanýǵa, shıkizattyń, otynnyń, energıanyń jańa kózderin izdeýge barlyq kúsh jumyldyrýda. Jalpy Qazaqstanda kezdesetin tabıǵı qorlardy mynadaı toptarǵa bólýge bolady:
1) Otyn - energetıkalyq qorlar
2) Mıneraldyq qorlar
3) Klımattyq qorlar
4) Sý qorlary
5) Topyraq – ósimdik qorlary
6) Janýarlar dúnıesiniń qorlary
Osyǵan baılanysty tabıǵı qorlardy qorǵaýdyń búgingi tańda dúnıejúzilik mańyzy bar problemaǵa aınalýy zańdy másele. Tabıǵı qorlarǵa zıandy áser tıgizetin lıtosfera, gıdrosfera, atmosferanyń lastanýymen oıdaǵydaı kúresý kóptegen eldermen birlese otyryp, bul kúrdeli máseleni sheshýdi talap etedi.
Sabaqtyń maqsattary:
1) Bilimdilik: Qazaqstannyń ekologıasy aıasy boıynsha jańa taqyrypty meńgertý, mátindi áńgimeleý, suraqtarǵa jaýap berýge baýlý.
2) Damytýshylyq: Gramatıkalyq tapsyrmalardy durys, saýatty oryndaý, sózdik qoryn baıytý, táýeldene septeýdi qaıtalap, morfologıalyq jáne sıntaksıstik taldaý júrgizip, bilimderin tıanaqtaý - UBT - ǵa daıyndyq retinde.
3) Tárbıelik: pánge degen qyzyǵýshylyqty arttyrý, tabıǵatty aıalap kútýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq.
Pánaralyq baılanys: qazaq tili, geografıa páni.
Qoldanylatyn ádis - tásilder: túsindirý, taldaý, suraq - jaýap, suhbattasý, test tapsyrmalary.
Qoldanylatyn kórnekilikter: oqýlyq, kesteler, prezentasıalar
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi:- Amandasý, túgendeý, kezekshimen suhbat júrgizý
1. Sálemdesý.-
3. Suhbat.- - Qazir qandaı sabaq?
- Qazaq tili qandaı sabaq?
- Qazaq tili neshinshi sabaq?
- Qazir qandaı jyl mezgili?
- Qazir qandaı aı?
- Osy jyl mezgiliniń aýa raıy ózgeristeri qandaı?
- Ótken sabaqta qandaı taqyrypty taldadyq?
- Tabıǵat degen ne?
- Tabıǵat joıylsa ne bolady?
- Óz sózderińmen, óz oılaryńdy aıtyńdar, Tabıǵatty qalaı taza saqtaýymyz kerek? Tabıǵat – qorshaǵan orta. Qorshaǵan ortadaǵy - sý, aýa, jel, paıdaly qazbalar, kún energıasy, ósimdikter, janýarlar – tabıǵı qorlar.
II. Úı jumysyn tekserý:
«Tabıǵatty taza saqtaıyq»- mátinniń mazmunyn aıtý.
«Ystyq oryndyq» ádisi arqyly bir oqýshy oryndyqqa otyrady basqa oqýshylar mátin boıynsha suraq qoıady.
İİİ. Jańa taqyryp.
1. Sabaqtyń taqyrybymen, maqsatymen tanystyrý.
- Qor degen sózdi orys tilinen aýdarsaq – resýrs.
Elimizdiń qorlaryna baılanysty 3 - 4 sóılem qurastyryńdarshy.(birneshe oqýshy oqyp shyǵady)
Jańa sózderdi meńgerý,: qaıtalatý, sóz tirkester, sóılemder qurastyrǵyzý, sózdikke jazý.
Qor - resýrs
Shoǵyrlanǵan - skonsentrırovany
Ken - rýda, mestorojdenıe, ıskopaemoe
Qýat - energıa
Tapshy - dıfısıtno
Esebimen - za schet
Qońyr kómir - býryı ýgol
Ken - rýda
Derlik - pochtı
Batys - zapad
Júgeri - kýkrýza
Qoınaýy - pochva
Klımattyq qorlar - klımatıcheskıe resýrsy
Muqtaj - nýjdaıýshıhsá
Óne boıy - v techenıe
2. Jańa taqyrypqa baılanysty tapsyrmalar:
Synypty sandar arqyly úsh topqa bólip, berilgen tapsyrmalardy oryndaıdy.
1 - TOP: Qazaqstannyń tabıǵı qorlary.
1 - tapsyrma oqyp shyǵyp, poster quraıdy taqtaǵa shyǵyp aıtyp beredi.
2 - tapsyrma: Berilgen mátin boıynsha dıalog qurastyryp, ózara tildesińder.
3 - tapsyrma: UBT - ǵa daıyndyq retinde – paıdalanylatyn - sózine morfologıalyq taldaý jasaý.
4 - tapsyrma. Kún jyly bolǵandyqtan, biz serýenge shyqtyq. Sóılemniń túrin anyqtańdar, taldańdar.
2 - TOP: Otyn - energetıkalyq jáne mıneraldy qorlar
1-tapsyrma: Oqyp shyǵyp, klaster quryp ortaǵa shyǵyp qorǵaıdy.
2 - tapsyrma: Berilgen mátin boıynsha dıalog qurastyryp, ózara tildesińder.
3 - tapsyrma: UBT - ǵa daıyndyq retinde – Onyń negizgi qorlary Altaıda, Saryarqada, Ońtústik Qazaqstanda shoǵyrlanǵan.- berilgen sóılemge sıntaksıstik taldaý jasaý.
4 - tapsyrma. Jaýyn jaýyp ketse, úıde otyramyn. Sóılemniń túrin anyqtańdar, taldańdar.
3 - TOP:- Klımattyq jáne sý qorlary
1 - tapsyrma: Oqyp shyǵyp, klaster qurý.
2 - tapsyrma: Berilgen mátin boıynsha dıalog qurastyryp, ózara tildesińder.
3 - tapsyrma: UBT - ǵa daıyndyq retinde – KÚN SÁÝLESİ berilgen sózdi septeý (táýeldene septeý)
4 - tapsyrma. Tabıǵat joıylsa, tirshilik te joıylady. Sóılemniń túrin anyqtańdar, taldańdar.
Endi ekranǵa nazar aýdaramyz.
Kórsetilgen fılmnen óz oılaryn ortaǵa salady.
3. Úı tapsyrmasy: - 90 bet «Sý qorlary»- oqý, aýdarý, mazmundaý. 91bet, 1 - tapsyrma.
5. Baǵalaý: Sabaqqa belsendi qatysqan oqýshylardy maqtap, túsindire otyryp, barlyǵyn baǵalaý, ár top bir - birimen kelisip, bir - birin baǵalaıdy.
6. Sabaqtyń qorytyndysy: Búgin sabaqta qandaı taqyryppen tanystyq?
- Este qalǵan sózderdi qaıtalap shyǵaıyq
- Elimizdiń qorlary týraly ne bildik, óz sózderińmen túsingederińdi aıtyp berińdershi.
Qazaqstannyń tabıǵı qorlary.
Tabıǵat – qorshaǵan orta. Qorshaǵan ortadaǵy - sý, aýa, jel, paıdaly qazbalar, kún energıasy, ósimdikter, janýarlar – tabıǵı qorlar. Tabıǵı qorlar - tabıǵı ortanyń, qoǵamnyń materıaldyq jáne rýhanı muqtajyn qamtamasyz etý úshin, óndiriste paıdalanylatyn bóligi. Tabıǵı qorlardy tıimdi paıdalaný jáne adamzatty óne boıyn tabıǵı qormen qamtamasyz etý óte kúrdeli máselelerdiń biri bolyp otyr. Sondyqtan tabıǵı qorlardy sarqyltpaý úshin qalpyna kelmeıtin tabıǵat baılyqtaryn tıimdi paıdalanýǵa, shıkizattyń, otynnyń, energıanyń jańa kózderin izdeýge barlyq kúsh jumyldyrýda. Jalpy Qazaqstanda kezdesetin tabıǵı qorlardy mynadaı toptarǵa bólýge bolady:
1) Otyn - energetıkalyq qorlar
2) Mıneraldyq qorlar
3) Klımattyq qorlar
4) Sý qorlary
5) Topyraq – ósimdik qorlary
6) Janýarlar dúnıesiniń qorlary
Osyǵan baılanysty tabıǵı qorlardy qorǵaýdyń búgingi tańda dúnıejúzilik mańyzy bar problemaǵa aınalýy zańdy másele. Tabıǵı qorlarǵa zıandy áser tıgizetin lıtosfera, gıdrosfera, atmosferanyń lastanýymen oıdaǵydaı kúresý kóptegen eldermen birlese otyryp, bul kúrdeli máseleni sheshýdi talap etedi.
You Might Also Like
-
Bilim berý salasy: «Áleýmet» Bólimi: «Ekologıa negizderi» «Úrmeburshaqty otyrǵyzý»
