Qazirgi oqý úrdisinde jeke tulǵany qalyptastyrýdaǵy úıirmeniń róli
Taqyryby: Qazirgi oqý úrdisinde jeke tulǵany qalyptastyrýdaǵy úıirmeniń róli
Jospar
İ. Kirispe
Synyptan tys jumys túrleri.
İİ. Negizgi bólim
1. Qazirgi oqý úrdisindegi jeke tulǵany qalyptastyrýdaǵy
úıirmeniń róli.
2. Bilimdi ustaz – oqýshy mereıi.
İİİ. Qorytyndy
İY. Paıdalanylǵan ádebıetter.
Synyptan tys jumys túrleri.
Jalpy bilim beretin mektepterdegi oqý-tárbıe prosesiniń mańyzdy quramdas bóliginiń biri -synyptan tys jumystar. Onyń maqsaty oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabileti men derbestikterin jan-jaqty damytý, bos ýaqyttaryn utymdy uıymdastyrýǵa, muǵalimderdiń shyǵarmashylyq qyzmetin shyńdaýǵa jol ashady. Mekteptegi oqý úlgerim sapasy oqýshylardyń pánge qalaı qyzyqqanyna tikeleı baılanysty.
Qazirgi oqý úrdisinde jeke tulǵany qalyptastyrýdaǵy úıirmeniń róli.
Synyptan tys júrgiziletin jumystardyń keń taraǵan túri – úıirme jumysy. Muny uıymdastyrý júrgizý ústinde muǵalimiń shyǵarmashylyq derbestigi aıqyn kórinedi.
Úıirme jumysy aldymen keń tynysty sharalardy júzege asyrýǵa baǵyttalýy tıis, sonda ǵana ol oqýshylardyń ynta – yqylasyn tolyq qanaǵattandyra alady.
Úıirme jumysyn negizinen teorıalyq jáne praktıkalyq baǵytta júrgizýge bolady.
Úıirme jumysyn qamtýda oqýshylardyń ynta yqylasyn eskerý mańyzdy másele. Muǵalim oqýshylardyń talaptar men suranystaryn qanaǵattandyra otyryp, úıirme múshelerin ortaq iske jumyldyrýy tıis. Úıirmeniń jetekshisi alynǵan taqyrybynyń úıretýshilik jáne tárbıelik mańyzyna erekshe mán bergeni jón. Jumysty júrgizý ádisteri kóp jaǵdaıda ár túrli bolady. Degenmen úıirme sabaqtarynda problemalyq, evrıstıkalyq ádisterdi jıi paıdalanǵan durys. Bul oqýshylardyń oılaý qabiletin arttyryp, izdengishtik daǵdylaryn tárbıeleýge múmkindik beredi.
Oılaý – balanyń tanym áreketteriniń eń joǵarǵy túri. Oılaý arqyly oqýshylar kózge kórinbeıtin zattar men qubylystardyń arasyndaǵy kúrdeli sebeptik baılanystardy, zańdylyqtardy uǵady. Oılaý sóıleý áreketi arqyly júzege asady. Oılaý – belgili mindetti, teorıalyq nemese praktıkalyq máselelerdi sheshýge baǵyttalady. Balanyń oılaý áreketi ózinen – ózi qalyptaspaıdy. Olardyń oılaý áreketin oıdaǵydaı damytý úshin, tıimdi tásilder qoldanyp, arnaıy jumystar júrgizip otyrý qajet.
M. Jumabaev: oılaý – jannyń óte bir qıyn, tereń isi. Jas balaǵa oılaý tym aýyr. Sondyqtan tárbıeshi balanyń oılaýyn órkendetkende saqtyqpen basqyshtap is isteý kerek – degen.
Oılaý úrdisi ózine tán logıkalyq operasıalardan turady.
Sonymen birge oqýshylardy shyǵarmashylyq jumysqa baýlyp, olardyń belsendilikterin, qyzyǵýshylyǵyn arttyra túsý úshin, shyǵarmashylyq qabiletterin damytýda úıirmeniń áseri mol.
Shyǵarmashylyq degenimiz – adamnyń ómir shyńyndaǵy ózin-ózi tanýǵa umtylýy, izdenýi. ómirde durys jol tabý úshin adam durys oı túıip, ózdiginen sapaly, dáleldi sheshimder qabyldaı bilýge úırenýi kerek. Adam boıyndaǵy qabiletterin damytyp, olardyń óshýine jol bermeý, adamnyń rýhanı kúshin nyǵaıtyp, ózin-ózi tanýyna kómektesedi. Oqýshynyń óz bolmysyn tanýǵa kómektesip qabiletin oıatý, jańa rýhanı kúsh berý bilimniń eń mańyzdy maqsaty bolyp tabylady. Bastaýysh synyp oqýshylarynyń zeıini turaqsyz, ımpúlsıvti, qabyldaý múmkindikteri de ár túrli bolady. Degenmen de ár balanyń bir nársege beıimi bolady. Beıimdilik oıanyp kele jatqan qabilettiń alǵashqy belgisi. Osy tusta úıirme jumysy oǵan kóp kómegin tıgizeri mol.
Oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletin damytýda mynadaı ádi – tásilderdi qoldanýǵa bolady.
reti
Oqýshyny shyǵarmashylyq qabiletin damytý
1.Taqyrypty mazmunyna saı jınaqtaý
2.Arnaýly bir taqyrypta pikirtalas týǵyzý
3.Logıkalyq oılaýyn damytatyn oıyndar
(anagram, sóz jumbaq, rebýs) qurastyrý
4.Berilgen tapsyrmany túrlendirý
(áńgime mátinin qurý, óleń shyǵarý, shyǵarma jazý)
5.Áńgimeniń uqsastyǵyn salystyrý, at qoıý, bólikterge bólý
6.Qıaldaý arqyly sýret saldyrý, rólge bólip oqytý, dıafılm qurastyrý
7.Unatqan keıipkerine minezdeme berý
8.Oı shapshańdyǵyn, sóz baılyǵyn damytý, mátinderdi, ertegini aıaqtaý
Osyndaı jumystardy únemi júrgizý oqýshylardy shyǵarmashylyqqa baýlýǵa, shákirt boıyndaǵy qabilet kózin ashyp, tilin baıytýǵa, qıalyn ushtaýǵa, óz betinshe izdenýge zor áserin tıgizedi.
Bastaýysh mektep – oqýshy tulǵasy men sanasynyń damýy qýatty júretin, erekshe qundy qaıtalanbas kezeń. Sondyqtan bastaýysh bilim – úzdiksiz bilim berýdiń alǵashqy basqyshy, qıyn da jaýapty jumys. Bastaýysh mektep balalarǵa belgili bir bilim berip qana qoımaı, ony jalpy damytý, ıaǵnı sóıleý, oqý, qorshaǵan orta jóninde durys kózqaras qalyptastyrý, jaǵdaılardy obektıvti túrde baqylap, taldaý jasaýǵa úıretý, oıyn durys aıtýǵa, salystyra bilýge, dáleldeýge, sóıleý mádenıetine úıretedi. Balany oqyta otyryp, ony shyǵarmashylyq baǵytta jan-jaqty damytady.
Osy oraıda óz tájirıbemdi ortaǵa salmaqpyn. Men «matematıka álemi» úıirmesin ótkizip kelemin. Sabaq kezinde oqýshylardy yntalandyryp, qyzyqtyryp otyrǵan jón.
Sózjumbaq
Rebýs-------------------------------------------jumbaqtar
ázil-esep--------------------------------------óleń-esep
logıkalyq esep-----------------------------jańyltpash
Mysaly: «tańqalarlyq sıfrlar» taqyrybyn ótken kezde bir sabaqqa birneshe túrli tapsyrmalardy keltirdim.
Reti
«Tańqalarlyq sıfrlar» taqyryby
1
A) «Tańqalarlyq sıfrlar» oıyny
B) «Kim qyraǵy» oıyny
2 Logıkalyq esepter
3 Matematıkalyq jańyltpash
4 Vıktorına
Taqyryby: Matematıkalyq ertegi.
A) Matematıkalyq ertegi
Á) Logıkalyq esepter
B) Fıgýrany qol kótermeı syz
V) «Tez esepte!» oıyny
Sonymen birge «Mánerlep oqý»úıirmesin ótkizý barysynda ana tilinde taza sóıleýge, ony tereń meńgerýge baýlýǵa, oı, sezim, til jyldamdyqtaryn damytyp birlikterin nyǵaıtýǵa, sóz ónerine, sheshendik pen tapqyrlyqqa, ana tilin súıýge, qadirleýge tirbıeleý maqsatynda mynadaı sabaq túrlerin ótkizip otyrdym.
reti
Taqyryby: «Ana tili – kórkem til» mánerlep oqý
1
A) «Bilemiz – bilmeımiz» /qazaq ańyzy/
B) Qobylandy batyr jyry
V) «Urshyq» áńgimesin mánerlep oqý
2
A) Áńgimeni oqy. Oqıǵany óz betińshe jalǵastyr.
B) Balalardyń talasy nemen aıaqtaldy, oqıǵany jalǵastyr. «Balalar men muǵalim» áńgimesi.
Osyndaı tapsyrmalardy bere otyryp, oqýshy shyǵarmashylyǵyn damytyp otyrdym. Jańashyl pedagog I.P. Volkov «eger balanyń jeke qasıetterin óte jas kezinen anyqtap, damytýǵa jaǵdaı jasasa, talant qalyptastyrý kez-kelgen mamandyq daıyndaý sıaqty qatardaǵy shara»-deıdi. Shyǵarmashylyq prosestiń ár kezeńinde bala boıynda ár túrli sapalyq qasıetterdi qalyptastyrýda úıirme jumysynyń áseri kóp. Osynyń nátıjesinde oqýshylarym jetistikterge jetti.
Qoryta kele, jeke tulǵany jan-jaqty damytýda úıirme jumysyn júrgize otyryp, ózdiginen baqylaý júrgizýge, qarapaıym tájirıbe jasaýǵa, eksperıment qoıý, tekspen, syzbamen, sýretpen, dıagrammen jumys isteý, modeldeý sıaqty iskerlikke, derbestikke baýlıtyn, oıyna túrtki bolyp, shyǵarmashylyqqa jeteleıtin, ózdiginen izdene alatyn, aınaladaǵy dúnıege qarym qatynasqa túsetin oqýshyny daıyndaý, árbir muǵalimniń «jańalyq ashyp» onyń nátıjesiniń qyzyǵyna bóleıtin, ádis-tásilder men mazmundyq oıyndar, qyzyqty tapsyrmalardy turaqty júrgizip otyrýy mindetti.
Úıirme jumysynyń oqýshyǵa úıreteri mol ekendigin esten shyǵarmaýymyz kerek.
Jospar
İ. Kirispe
Synyptan tys jumys túrleri.
İİ. Negizgi bólim
1. Qazirgi oqý úrdisindegi jeke tulǵany qalyptastyrýdaǵy
úıirmeniń róli.
2. Bilimdi ustaz – oqýshy mereıi.
İİİ. Qorytyndy
İY. Paıdalanylǵan ádebıetter.
Synyptan tys jumys túrleri.
Jalpy bilim beretin mektepterdegi oqý-tárbıe prosesiniń mańyzdy quramdas bóliginiń biri -synyptan tys jumystar. Onyń maqsaty oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabileti men derbestikterin jan-jaqty damytý, bos ýaqyttaryn utymdy uıymdastyrýǵa, muǵalimderdiń shyǵarmashylyq qyzmetin shyńdaýǵa jol ashady. Mekteptegi oqý úlgerim sapasy oqýshylardyń pánge qalaı qyzyqqanyna tikeleı baılanysty.
Qazirgi oqý úrdisinde jeke tulǵany qalyptastyrýdaǵy úıirmeniń róli.
Synyptan tys júrgiziletin jumystardyń keń taraǵan túri – úıirme jumysy. Muny uıymdastyrý júrgizý ústinde muǵalimiń shyǵarmashylyq derbestigi aıqyn kórinedi.
Úıirme jumysy aldymen keń tynysty sharalardy júzege asyrýǵa baǵyttalýy tıis, sonda ǵana ol oqýshylardyń ynta – yqylasyn tolyq qanaǵattandyra alady.
Úıirme jumysyn negizinen teorıalyq jáne praktıkalyq baǵytta júrgizýge bolady.
Úıirme jumysyn qamtýda oqýshylardyń ynta yqylasyn eskerý mańyzdy másele. Muǵalim oqýshylardyń talaptar men suranystaryn qanaǵattandyra otyryp, úıirme múshelerin ortaq iske jumyldyrýy tıis. Úıirmeniń jetekshisi alynǵan taqyrybynyń úıretýshilik jáne tárbıelik mańyzyna erekshe mán bergeni jón. Jumysty júrgizý ádisteri kóp jaǵdaıda ár túrli bolady. Degenmen úıirme sabaqtarynda problemalyq, evrıstıkalyq ádisterdi jıi paıdalanǵan durys. Bul oqýshylardyń oılaý qabiletin arttyryp, izdengishtik daǵdylaryn tárbıeleýge múmkindik beredi.
Oılaý – balanyń tanym áreketteriniń eń joǵarǵy túri. Oılaý arqyly oqýshylar kózge kórinbeıtin zattar men qubylystardyń arasyndaǵy kúrdeli sebeptik baılanystardy, zańdylyqtardy uǵady. Oılaý sóıleý áreketi arqyly júzege asady. Oılaý – belgili mindetti, teorıalyq nemese praktıkalyq máselelerdi sheshýge baǵyttalady. Balanyń oılaý áreketi ózinen – ózi qalyptaspaıdy. Olardyń oılaý áreketin oıdaǵydaı damytý úshin, tıimdi tásilder qoldanyp, arnaıy jumystar júrgizip otyrý qajet.
M. Jumabaev: oılaý – jannyń óte bir qıyn, tereń isi. Jas balaǵa oılaý tym aýyr. Sondyqtan tárbıeshi balanyń oılaýyn órkendetkende saqtyqpen basqyshtap is isteý kerek – degen.
Oılaý úrdisi ózine tán logıkalyq operasıalardan turady.
Sonymen birge oqýshylardy shyǵarmashylyq jumysqa baýlyp, olardyń belsendilikterin, qyzyǵýshylyǵyn arttyra túsý úshin, shyǵarmashylyq qabiletterin damytýda úıirmeniń áseri mol.
Shyǵarmashylyq degenimiz – adamnyń ómir shyńyndaǵy ózin-ózi tanýǵa umtylýy, izdenýi. ómirde durys jol tabý úshin adam durys oı túıip, ózdiginen sapaly, dáleldi sheshimder qabyldaı bilýge úırenýi kerek. Adam boıyndaǵy qabiletterin damytyp, olardyń óshýine jol bermeý, adamnyń rýhanı kúshin nyǵaıtyp, ózin-ózi tanýyna kómektesedi. Oqýshynyń óz bolmysyn tanýǵa kómektesip qabiletin oıatý, jańa rýhanı kúsh berý bilimniń eń mańyzdy maqsaty bolyp tabylady. Bastaýysh synyp oqýshylarynyń zeıini turaqsyz, ımpúlsıvti, qabyldaý múmkindikteri de ár túrli bolady. Degenmen de ár balanyń bir nársege beıimi bolady. Beıimdilik oıanyp kele jatqan qabilettiń alǵashqy belgisi. Osy tusta úıirme jumysy oǵan kóp kómegin tıgizeri mol.
Oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletin damytýda mynadaı ádi – tásilderdi qoldanýǵa bolady.
reti
Oqýshyny shyǵarmashylyq qabiletin damytý
1.Taqyrypty mazmunyna saı jınaqtaý
2.Arnaýly bir taqyrypta pikirtalas týǵyzý
3.Logıkalyq oılaýyn damytatyn oıyndar
(anagram, sóz jumbaq, rebýs) qurastyrý
4.Berilgen tapsyrmany túrlendirý
(áńgime mátinin qurý, óleń shyǵarý, shyǵarma jazý)
5.Áńgimeniń uqsastyǵyn salystyrý, at qoıý, bólikterge bólý
6.Qıaldaý arqyly sýret saldyrý, rólge bólip oqytý, dıafılm qurastyrý
7.Unatqan keıipkerine minezdeme berý
8.Oı shapshańdyǵyn, sóz baılyǵyn damytý, mátinderdi, ertegini aıaqtaý
Osyndaı jumystardy únemi júrgizý oqýshylardy shyǵarmashylyqqa baýlýǵa, shákirt boıyndaǵy qabilet kózin ashyp, tilin baıytýǵa, qıalyn ushtaýǵa, óz betinshe izdenýge zor áserin tıgizedi.
Bastaýysh mektep – oqýshy tulǵasy men sanasynyń damýy qýatty júretin, erekshe qundy qaıtalanbas kezeń. Sondyqtan bastaýysh bilim – úzdiksiz bilim berýdiń alǵashqy basqyshy, qıyn da jaýapty jumys. Bastaýysh mektep balalarǵa belgili bir bilim berip qana qoımaı, ony jalpy damytý, ıaǵnı sóıleý, oqý, qorshaǵan orta jóninde durys kózqaras qalyptastyrý, jaǵdaılardy obektıvti túrde baqylap, taldaý jasaýǵa úıretý, oıyn durys aıtýǵa, salystyra bilýge, dáleldeýge, sóıleý mádenıetine úıretedi. Balany oqyta otyryp, ony shyǵarmashylyq baǵytta jan-jaqty damytady.
Osy oraıda óz tájirıbemdi ortaǵa salmaqpyn. Men «matematıka álemi» úıirmesin ótkizip kelemin. Sabaq kezinde oqýshylardy yntalandyryp, qyzyqtyryp otyrǵan jón.
Sózjumbaq
Rebýs-------------------------------------------jumbaqtar
ázil-esep--------------------------------------óleń-esep
logıkalyq esep-----------------------------jańyltpash
Mysaly: «tańqalarlyq sıfrlar» taqyrybyn ótken kezde bir sabaqqa birneshe túrli tapsyrmalardy keltirdim.
Reti
«Tańqalarlyq sıfrlar» taqyryby
1
A) «Tańqalarlyq sıfrlar» oıyny
B) «Kim qyraǵy» oıyny
2 Logıkalyq esepter
3 Matematıkalyq jańyltpash
4 Vıktorına
Taqyryby: Matematıkalyq ertegi.
A) Matematıkalyq ertegi
Á) Logıkalyq esepter
B) Fıgýrany qol kótermeı syz
V) «Tez esepte!» oıyny
Sonymen birge «Mánerlep oqý»úıirmesin ótkizý barysynda ana tilinde taza sóıleýge, ony tereń meńgerýge baýlýǵa, oı, sezim, til jyldamdyqtaryn damytyp birlikterin nyǵaıtýǵa, sóz ónerine, sheshendik pen tapqyrlyqqa, ana tilin súıýge, qadirleýge tirbıeleý maqsatynda mynadaı sabaq túrlerin ótkizip otyrdym.
reti
Taqyryby: «Ana tili – kórkem til» mánerlep oqý
1
A) «Bilemiz – bilmeımiz» /qazaq ańyzy/
B) Qobylandy batyr jyry
V) «Urshyq» áńgimesin mánerlep oqý
2
A) Áńgimeni oqy. Oqıǵany óz betińshe jalǵastyr.
B) Balalardyń talasy nemen aıaqtaldy, oqıǵany jalǵastyr. «Balalar men muǵalim» áńgimesi.
Osyndaı tapsyrmalardy bere otyryp, oqýshy shyǵarmashylyǵyn damytyp otyrdym. Jańashyl pedagog I.P. Volkov «eger balanyń jeke qasıetterin óte jas kezinen anyqtap, damytýǵa jaǵdaı jasasa, talant qalyptastyrý kez-kelgen mamandyq daıyndaý sıaqty qatardaǵy shara»-deıdi. Shyǵarmashylyq prosestiń ár kezeńinde bala boıynda ár túrli sapalyq qasıetterdi qalyptastyrýda úıirme jumysynyń áseri kóp. Osynyń nátıjesinde oqýshylarym jetistikterge jetti.
Qoryta kele, jeke tulǵany jan-jaqty damytýda úıirme jumysyn júrgize otyryp, ózdiginen baqylaý júrgizýge, qarapaıym tájirıbe jasaýǵa, eksperıment qoıý, tekspen, syzbamen, sýretpen, dıagrammen jumys isteý, modeldeý sıaqty iskerlikke, derbestikke baýlıtyn, oıyna túrtki bolyp, shyǵarmashylyqqa jeteleıtin, ózdiginen izdene alatyn, aınaladaǵy dúnıege qarym qatynasqa túsetin oqýshyny daıyndaý, árbir muǵalimniń «jańalyq ashyp» onyń nátıjesiniń qyzyǵyna bóleıtin, ádis-tásilder men mazmundyq oıyndar, qyzyqty tapsyrmalardy turaqty júrgizip otyrýy mindetti.
Úıirme jumysynyń oqýshyǵa úıreteri mol ekendigin esten shyǵarmaýymyz kerek.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Kompúterde jumys isteý tártibi men qaýipsizdik erejeleri.
-
«Uly dala tarıhy» fakúltatıv saǵattarynda Ejelgi Qazaqstan tarıhy sabaqtarynda qamtyp ótý múmkin bolmaıtyn tustaryn oqýshylarǵa tereńirek uǵyndyra túsý úshin sabaqty túrlendirip, ár túrli ádis-tásil...
