InfoHub Logo

Taqyryp: Qystyrma sózder. Teatr, kınoteatrdaǵy jaǵdaı arqyly sóıleý

Sabaqtyń tıpi: jańa taqyrypty túsindirý
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylardyń bilim deńgeıin kóterý, ujymdyq túrde bilim alýǵa baýlý, sózderdi ózara baılanystyryp, oıdy júıelep aıtý daǵdysyn qalyptastyrý, gramatıkalyq taqyryptarmen ushtastyrý.

Mindetteri:
1. Bilimdilik: Jalpy teatr, onyń ishinde Qazaq teatry týraly alǵan bilimderin jetildirip, alǵan bilimderin tájirıbede qoldanýǵa úıretý; Qystyrma sózderdiń jasalý joldary, qoldanýyna baılanysty túrlerin ajyrata alý, tildik qarym - qatynasta qoldana bilý. Sózdik qoryn molaıtý. (tanystyrý; anyqtama berý, túsindirý, ár túrli kartalar men syzbalardy túsinip oqýǵa úıretý; tanymdyq belsendiligin arttyrý;)

2. Damytýshylyq: Oqýshylardyń aýyzeki sóıleý tilderin jattyqtyryp, óz oılaryn tolyq jetkize bilýge úıretý; sóıleý áreketi daǵdylaryn shyńdaý; dúnıetanymyn keńeıtý, saýatty jazýǵa, ınteraktıvti taqtada belsendi jumys jasaı alýǵa baýlý.
(saraptaı bilý, salystyra bilý, negizgini tabý qabiletterin damytýdy jalǵastyrý; sebep - saldarly baılanys ornatý; mysal keltirý; ádebıetpen, kartamen, syzbamen, kestemen jumys isteı bilýdi qalyptastyrý jáne t. b.)

3. Tárbıelik: Qazaq teatr óneriniń sheberlerin qadir tutýǵa, óz zamanymyzdyń ozyq oıly, keń óristi, mádenıetti azamatyn tárbıeleý.
Pánaralyq baılanys: ádebıet, orys tili, mádenıettaný, tarıh.
Oqytý ádisteri: shyǵarmashylyq izdenis, syn turǵysynan oılaý ádisteri, baıandaý, suraq – jaýap. Sabaqty tolyq meńgerý úshin damyta oqytý, aqparattyq, modýldik tehnologıalardy qoldaný.(aýyzsha: áńgimeleý, habarlaý, dáris, kitappen jumys, pikirtalas) kórnekilik: kórneki quraldardy kórsetý, kórneki quraldardy daıyndaý ádisin, beıne materıaldardy oryndaý tehnıkasyn úıretý, jumys isteý ádisterin kórsetý jáne t. b.) tájirıbelik: tapsyrmalar, jattyǵýlar oryndaý; tájirıbelik jumystar, jobalar jasaý, oryndaý)
Sabaqty jabdyqtaý: ınteraktıvti taqta, slaıdtar, beınerolık, dybystyq qondyrǵylar (qulaqqap, aýdıopleer, derbes kompúter, «Dıalog» lıngvo qondyrǵysy).
(keste qaǵazdar, aýdıo jáne beıne materıaldar, kórnekilikter)

Kútiletin nátıje:
1. Jańa sabaqtyń negizgi taqyrybyn bilip, túsiný.
2. Alǵan bilimderin kúndelikti ómirde qoldana alý.
3. Leksıkalyq taqyryptyń mán - mazmunynan ǵıbrat alý.
4. Gramatıkalyq taqyrypty túsiný arqyly saýatty jazý, oıyn erkin jetkize alý, tildik qarym - qatynasqa túsý.

Sabaqtyń barysy:
İ Uıymdastyrý kezeńi
- Amandasý;
- Oqýshyny túgendeý;
- Kezekshiniń raporty;
- Sabaqtyń taqyrybyn aıqyndaý (slaıd túrinde berilgen sózjumbaqty sheshý arqyly, sózdik jumysy da osy arada júrgiziledi – jasyryn sózder: (teatr kıim ilgishten bastalady, teatr ǵımaraty – zdanıe teatra, S. Seıfýllın atyndaǵy qazaq drama teatry, teatr maýsymy - teatralnyı sezon);

1. Kirispe sóz
- Sabaqtyń taqyrybyn, maqsaty men mindetterin aıqyndap berý;
- Sabaq barysynda atqarylatyn jumystardyń túrleri men retimen tanystyrý;

İİ. Negizgi kezeń:
1. Úı tapsyrmasyn tekserý;
- Top stýdentteri ótken taqyryp boıynsha ózderi tańdaǵan Qazaqstan juldyzdary týraly málimet beredi;
- Bir oqýshy Qazaqstan juldyzdary týraly slaıd jasap keledi;
- 1 - 2 oqýshy súıikti ánshi juldyzynyń óleńin aıtady.
Teatr jáne kınoteatrlar týraly jalpy sholý: Oqytýshy ótken sabaqtyń taqyrybymen jańa sabaq taqyryby arasyndaǵy baılanysty, jalpy teatr týraly, onyń ishinde qazaq teatry jóninde qysqasha maǵlumat beriledi. Sondaı - aq taqyrypty ashý barysynda suraq - jaýap, oı - túrtki ádisterin qoldanylady. Jalpy teatr álemi týraly, kınoteatrlar týraly ne bilesińder?, ne aıta alasyńdar? - degen jalpylama suraqtar bolady.
Qosymsha málimet retinde muǵalim aýdıotaspadan «Ónernama» baǵdarlamasynan alynǵan Asanáli Áshimovpen júrgizilgen suhbattan úzindi beriledi. Bul aýdıotaspa qulaqqap arqyly tyńdalady. Tyńdalym arqyly stýdentter túsingenderin, este saqtaǵandaryn aıtyp berýi tıis.

Mátinmen jumys («Qazaq tilinen jumys dápteri» - 150 bet):
Qazaq teatry týraly
Teatr oıyn - saýyq orny. Munda oıyn - saýyqtan basqa dramalyq shyǵarmalar, mádenı sharalar da ótedi. Teatr eń alǵash Gresıada ashylǵan.
Qazaq teatr óneri ejelden kele jatqan salt - dástúrlerimizge negizdelgen. Úılený salty, shildehana toıymen baılanysty ótetin oıyn - saýyqtar, aqyndar aıtysy, t. b. dástúrlerimiz teatr óneriniń alǵashqy kórinisteri bolǵan.
Keıin halqymyzdyń talantty ónerpazdary shaǵyn trýppalar quryp, el aralap, jármeńkelerde óner kórsetken. 1917 jyly Oıqudyq jaılaýynda (qazirgi Semeı oblysy, Abaı aýdanynda) M.Áýezovtiń «Eńlik - Kebek» tragedıasy tuńǵysh ret qoıyldy.
Keıinnen 1925 jyldyń aıaǵynda Qyzylorda qalasynda tuńǵysh mýzyka teatry ashyldy. Teatr shymyldyǵy 1926 jyly aqpannyń 13 - de M. Áýezovtiń «Eńlik - Kebek» tragedıasymen ashyldy.
Teatr alǵash ret qurylǵan jyly onda Isa Baızaqov, Ámire Qashaýbaev, Qalıbek Qýanyshbaev, Elebek Ómirzaqov, Serke Qojamqulov, Jumat Shanın, Shara Jıenqulova jáne taǵy basqa óner tarlandary qyzmet etti. Olar teatr tarıhyna óshpes iz qaldyrdy. 1934 jyly qazaq drama teatrynyń qurylýyna negiz boldy. Burynǵy qazaq mýzykalyq teatrynyń ornynda qazir N. Bekejanov atyndaǵy oblystyq teatr ǵımaraty tur.
Bul kúnde Qazaqstannyń barlyq oblys ortalyqtarynda drama teatrlar ashyldy. Sońǵy jyldary teatr repertýary baıı tústi.

Tapsyrmalar:
A1. Mátindi oqyp, orys tiline aýdar.
A2. Suraqtarǵa jaýap ber.
1. Teatr degen ne?
2. Tuńǵysh mýzyka teatry qashan ashyldy?
3. 1934 jyly qandaı teatr ashyldy?
V1. Mátindi oqyp, óz sózdermen áńgimele.
S1. Mátinge baılanysty suraq - jaýap júrgizý.

2. Gramatıkalyq taqyryp – Qystyrma sózder.
Sóılemdegi oıǵa, aıtylý mánine jazýshynyń, sóıleýshiniń kózqarasyn bildiretin oqshaý sózdiń túrin qystyrma sóz deımiz. Mysaly: bizdiń oıymyzsha, bıylǵy jyl tabysty bolmaq. Teatr akterleri úshin, árıne, kóp jaǵdaı jasaý kerek.
Qystyrma sózdiń erekshelikteri:
1. Aıtýshy, jazýshy óz kózqarasyn bildiredi.
2. Basqa sózderden oqshaýlanyp, erekshe ıntonasıamen aıtylady.
3. Qystyrma sóz bolyp modáldy sózder jáne sóz tirkesteri jumsalady.
Slaıd - kestemen jumys

Jańa sózdermen jumys. Qazaq tilin úıretý saıtynan alynǵan sózderdi myna qystyrma sózdermen baılanystyrý: Shynynda, múmkin, menińshe, baqytyma qaraı, sóıtip.
Berilgen sózdermen sóılem qurastyryp, kompúterde terý.
Osy ýaqytta basqa eki oqýshy teatr taqyrybyna qystyrma sózderdi paıdalanyp dıalog qurady.

3. Bekitý jumystary:
«Akterlik sheberlik» oıyny
1. Anasyn 8 Naýryz merekesimen quttyqtap jatqan bala
2. Uıaly telefonynyń qaıda shyryldap jatqanyn bilmeı júrgen qyz.
3. Ǵashyq júrek.
4. Jaýǵa shaýyp kele jatqan jaýynger.
5. Án salyp turǵan ánshi qyz.
«İshi - syrty» strategıasy boıynsha flıpchartpen jumys (ishine – sahna, kórermen, akter, maýsym; syrtyna – ken baıytýshylar, flotatorlar, zaýyt, kolej).

İİİ. Qorytyndylaý:
1. Óner týraly maqaldardy oqyp, túsindirý.
1. Aqyl kópke jetkizer,
Óner kókke jetkizer.
2. Ónerliniń órisi uzaq.
3. Ónerli jigit órde ozar,
Ónersiz jigit jer soǵar.

2. Pysyqtaý suraqtary:
1. Balalar, búgin biz qandaı taqyryp boıynsha sabaq óttik?
2. Ózderińe qandaı áser qaldyrdy bul sabaq?
3. Senderge sabaq unady ma?
4. Nesimen unady?
5. Nesimen unaǵan joq?
6. Kelesi sabaǵymyzdyń qalaı ótetinin qalar edińder?

İV. Úı tapsyrmasy:
Sózdikti, erejeni jattap alý.
Bizdiń oblysymyzdyń teatrlary týraly jazyp kelý.
V. Baǵalaý