Qyz tárbıesi – ult tárbıesi
Tárbıe saǵatynyń taqyryby:«Qyz tárbıesi – ult tárbıesi».
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Ónerge, mádenıetke, ótken tarıhqa, otanshyldyqqa óz kózqarastaryn tárbıeleı otyryp, otbasynyń altyn arqaýy - negizi bolýǵa úıretý. Meıirimdilik pen qamqorlyq qasıetterin, izettilikterin qalyptastyrý.
Damytýshylyq maqsaty: qyz balanynyń qoǵamnyń belsendi múshesi ekenin uǵynýǵa, adal dostyqty, taza mahabbatty túsinýge tárbıeleý.
Tárbıelik maqsaty: qyz balany uqyptylyqqa, tazalyqqa, úlkendi jáne dostaryn syılaýǵa, mektepte ózin - ózi ustaýǵa, qyzdardyń minez turaqtylyǵyn qalyptastyra otyryp ınabattylyqqa, ádeptilikke, izet pen mádenıettilikke tárbıeleý
Sabaqtyń túri: Túsindirý, suraq - jaýap, baıandaý áńgimelesý.
Kórnekiligi: Slaıd - shoý.
1. «Qyz ósse - eldiń kórki, gúl ósse – jerdiń kórki».
2. «Qyzǵa qyryq úıden tyıý, qala berse qara kúńnen tyıý».
Sabaqtyń barysy
Uıymdastyrý kezeńi:
Synyp jetekshi:
•Mektep ómirinde ónegeli ister men sypaıylyq qarym - qatynasqa tárbıelengen qyzdar, bolashaqta da erteń eńbek etkende de jaqsy jaqtarymen kópshilik qurmetine bólenýi sózsiz. Qyzdardyń biri - jańa býyrqanǵan bulaqtyń bastaýy bolsa, ekinshileri - aǵysy qatty arnaly ózen sıaqty, biri momyn da, jýas, endi biri ótkir de ójet.
Qyz balanyń fızıologıalyq, psıhologıalyq damý kezeńderin basshylyqqa ala otyryp júrgiziletin tárbıe jumystary óz nátıjesin bermeı qoımaıdy.
Qyz bala aldynda qoǵamnyń, eldiń, ulttyq tynys - tirshiligi barysyndaǵy úlken jaýapkershiliktiń turǵanyn olardyń sanasyna jasynan quıyp, ádep pen sypaıylyq, tazalyq pen adamgershilik nárimen sýsyndatyp, bilikti, bilimdi, jan - jaqty jetilgen qyz balany tárbıeleýimiz kerek.
• Qazaq otbasynda qyz balany qalaı tárbıelegen eken, soǵan toqtalaıyq.
Qazaq halqynyń ádet - ǵuryp, salt - dástúrlerin qyz balanyń boıyna sińire otyryp, qyz balaǵa keleshekte ana, aq bosaǵanyń arýy, shańyraqtyń qut - berekesi ekenin uǵyndyryp, ádeptilikke, sypaıylyqqa ınabattylyqqa, mol meıirimdilikke, tózimdilikke, shynshyldyqqa baýlyp, ar tazalyǵyn joǵary ustaıtyn qylyqty qyz tárbıeleý mektepten bastaý alǵany nur ústine nur bolyp otyr.
Ásıma:
Biz ata - anany pir tutqan, tegimizdi atadan, tilimizdi anadan sanaǵan halyqpyz. «Atasyz ul aqylǵa jarymas, anasyz qyz jasaýǵa jarymas», «Qyz aqyldy eskermes, ana úlgisin kórmese, ul jarylqap as bermes, áke úlgisin kórmese». Ulttyq salt - dástúrimizdi bilý, onyń astaryn túsinip, atadan balaǵa mıras etý qazirgi tańda, ásirese, qazaq qyzdary úshin aýadaı qajet.
Synyp jetekshi: Qyz tárbıeleı otyryp - ultty tárbıeleımiz» degen qanatty sózdiń ózi qyz bala tárbıesiniń qanshalyqty mańyzdy ekenin bildiredi. «Qyzym úıde, qylyǵy túzde» deıdi eken burynǵylar. Qyz balanyń boıyna asyl qasıetterdi darytý tek qulaqqa quıýmen, aqyl aıtýmen ne bolmasa «Qyzdy qyryq úıden tyıýmen» shektelmeıdi, másele qaı kezde, qandaı jaǵdaıda oryndy aqyl usynyp, úlgi - ónege kórsetý qajet.
İzettilik, kórgendilik náreste kezinen ana sútimen boıǵa sińedi. Qatty kúlmeý, aıqaılap sóılemeý, úlkenniń jolyn kespeý, ydys aıaqty saldyrlatpaý, aldymen kirip, artymen shyǵý, esikti teýip ashpaý, bosaǵany kermeý, usynǵan keseni tómen qarap berý, úlkenderden joǵary otyrmaý tárizdi tipti qyz balanyń otyrysyna, júrisine, aıaq basqanyna, kıim kıisine, qımyl - qozǵalysyna, daýys yrǵaǵyna deıin mán berýdiń ózi qyz bala tárbıesine asa zor mán berip, kóńil qoıýdyń jaýapkershiligin sezdiredi.
Synyp jetekshi:
Jazýshy Á. Nurshaıyqovtyń myna bir sózderin árbir qyz balanyń boıyna
sińirsek quba - qup.
– Qyzdar! Ózderińdi alaqanǵa salyp álpeshtep otyrǵan
osynaý bir elimizge adal perzent, asyl azamat bolamyn deseńder, eńbekshil
bolyńdar! Eńbekshil adam eń ardaqty adam.
- Ádemi bolyńdar, ásem bolyńdar! Sonymen birge aqyldy bolyńdar!
- Sulý bolyńdar, symbatty bolyńdar! Sonymen birge sanaly bolyńdar!
- Qyzdar uıqyshyl bolmańdar, umytshaq bolmańdar, urysqaq bolmańdar!
- Inabatty bolyńdar, iltıpatty bolyńdar, uıymshyl bolyp ósińder!
Qyz bala tárbıesi qaı kezde de nazardan tys qalyp kórgen joq.
Biraq búgingideı qoǵamnyń alasapyran kezeńde qyz balalardy jan - jaqty tárbıeleýdiń ýaqyt kúttirmeıtin másele.
Oralsyn:
Táýelsiz memleketimizdiń erteńgi tutqasy - bolashaq urpaqtyń deni saý, jany taza bolýy, boılaryna jalqaýlyq, qunsyzdyq - jaýapsyzdyqty darytpaý, ózderin sergek ustaýy - bul da tárbıeniń birden bir mindeti.
Qyz balanyń boıyna sypaıylyq meıirbandylyq, adaldyq, sezimtaldyq jáne eńbekqorlyq sıaqty qasıetterdi kishkentaıynan bastap damytýdy halqymyz óte ejelden qolǵa alǵan. Sondyqtan qazaq qyzy ózine ómirlik joldas, jar tańdaýǵa erekshe jaýapkershilikpen, saqtyq, ustamdylyqpen qarap, onyń mańyzyn sanasymen ańǵaryp, júregimen túısingen. Bul iste jeńil oılylyq, ushqalaqtyq, orynsyz táýekelge jol berýdi ómirlik úlken qaýip dep sanaǵan. Qalyńdyq úshin bolashaq kúıeýiniń minez - qulqy, oı – órisi men mádenıeti, bilimi men ınabattylyq bolmysy, jaqsy - jaman ádetteri jaıynda jaqsy bilýi óte mańyzdy. Qyz bala toılarda, kóp adam jınalǵan oryndarda kózge túsedi, synalady. Ondaıda óziniń ustamdylyǵymen, jarqyn júzdi sypaıylyǵymen, sergek sezimtaldyǵymen, eptiligimen, sheberligimen jurtqa tanylady.
Olaı bolsa, búgingi qyzdyń, erteńgi kelinniń qolynan is keliýin halqymyz mindetti dep uqqan.
Adamǵa degen meıirim bala kezden, eń jaqyn adamyn súıýden bastalady. Sondyqtan árbir qyz balaǵa ata - anasyn, týystaryn, ustazyn syılap, qadirleı bilýdi úıretse, bolashaqta odan elin, jerin, halqyn súıetin, óz shańyraǵyn ardaqtaıtyn, balalaryn janyndaı jaqsy kóretin qamqor ana, qaıratty jan, názik arý shyǵary sózsiz.
Qyz balany qurmettep, olardyń aldynda dóreki sóılemeı, izetti bolyp, jıyn - toılarda syıly orynǵa otyrǵyzǵan. Jańa kelin bolyp túsken jeńgeleri de qaıyn sińlilerin atymen atamaı «Erkejan», «Shyraılym» dep erkeletken.
Kıim tige bilý, dámdi tamaq pisirý syndy kúndelikti kúıbeń turmys - tirshilik isterin usaq - túıekke balamaı, ony kóńilge qonymdy etip otbasy tirshiligin tolyqqandy jaǵdaıǵa keltiredi, ári kelgen jeri úshin – kelinniń, kúıeýi úshin – áıeldiń qadirin asyrady.
Iá, qazaq qyzy sózi sypaıy, ózi ádepti, tereń oıly bolýǵa tıis.
Sondaı - aq, sózi ótkir, ózi pysyq, óreskeldikti súımeıtin, bolmashyǵa pisip kúımeıtin, bappen sóılep, bıazy kúlip, jaqsy - jamannyń jónin bilip turatyn ádemi, dene bitisi jınaqy, sózi salmaqty, isi tıanaqty, kóz janary ótkir, bet álpeti bal - bul janǵan, táni shymyr, shyraılylyq – qazaq qyzdaryna tán qasıetter.
«Bolmasań da uqsap baq, bir jaqsyny kórseńiz», - dep uly Abaı aıtqandaı, qyz balalar osyndaı qasıetterdi meńgerýge talpynýy kerek – aq.
K. Qojaqmetova Qyzdar erejesin tómendegideı etip kórsetedi.
- Qysqasha amandasý rásimin oryndaý.
- Orynsyz eliktep, álem - jálem kıinip ersilenbeý.
- Ádepsizdik pen azǵyndyq jolǵa baspaý.
- Oıly, ustamdylyq jolmen laıyqty jar tańdaý, aldanbaý.
- Spırtti ishimdikter ishýden, temeki tartýdan aýlaq bolý.
- Áıel adamǵa tán óner túrleriniń barlyǵyn, úı sharýasyn meńgerýdi úırený.
- Uldar men er azamattar tártibine qyzdar ádeptiliginiń zor yqpaly bar ekenin durys túsiný.
- Úlkenderdiń aldyn oraǵytyp, jolyn kespeý.
- Ótirik, ósek aıtpaý.
- Qazirgi zaman qyz bala tárbıesine erekshe mán berýdi qajet etedi. Sebebi qyz balany tárbıeleý – ultty tárbıeleý degen sóz. Otbasy qoǵamnyń bir bólshegi.
Barlyq halyq qyzdary ómirdiń jalǵasy, bolashaq ana, ómirlik jar, ol – eńbekqor, ol – qoǵam qaıratkeri dep baǵalaǵan Zeınep Ahmetova. «Qyz balanyń myna ómirdegi mindet - paryzynyń júgi aýyr, ári ardaqty. Ol – adamzat urpaǵyn ómirge ákeletin bolashaq ana, úı ustap, kúıeý kútetin adal jar, ata - ene syılaıtyn qamqor kelin» - degen.
Árbir qalyńdyq – bolashaq ana! Ol óz ómiriniń jalǵasyn, erteńgi eldi quraıtyn jáne soǵan ıe bolatyn urpaqty ómirge ákeledi. «Jigitti tárbıelegen – áskerdi tárbıeleıdi, qyzdy tárbıelegen – ultty tárbıeleıdi» - degen ǵoı dana halyq. Halyqtyń rýhy, jany, tarıhy, arman - úmiti bolyp tabylatyn tildi de, basqasha emes, «ana til» dep ataý teginnen tegin emes ekeni anyq. Bul – ulttyq til arqyly dástúri, tarıhy, ádebıeti men mádenıetti jas urpaq boıyna ana sútimen darıdy degen sóz.
Qyz balanyń óziniń syrt pishinine, kıim sánine nemquraıdy, salǵyrt qaraýy da kelispeıdi. Bul onyń tárbıesiniń jetimsizdigin mádenıetiniń tómendigin kórsetedi.
«Uldyń uıaty ákege, qyzdyń uıaty sheshege» - dep qaraǵan halqymyzdyń ul balany tárbıeleýdi atalar men ákeler óz qolyna alsa, al qyz balany tárbıeleý ájeler men analardyń isi bolyp sanalǵan.
Qyzdardy úı sharýasyna úıretýdegi negizgi durys ereje:
1. Bala kezden ásemdikke baýlý. Mysaly: úıde gúlder egý t. b.
2. Qol ónerine úıretý: tigý, toqý, keste.
3. Úıdi uqypty, jınaqy ustaýǵa úıretý.
4. Aspazdyq ónerge baýlý.
5. Birden bárin túgel úıretemin deýge bolmaıdy. Ol úshin siz tózimdi, shydamdy, bolýyńyz kerek. Sonda ǵana jaqsy nátıjege jetesiz.
6. Qyzyńyzdyń qyzyǵýshylyǵyn qoldap, erkindik berińiz. Siz tek jaǵdaı jasańyz.
Eger qyzyńyzdyń qolynan birdeńe kelmeı jatsa, sókpeńiz, uryspańyz.
Qorytyndy:
Synyp jetekshi: Búgingi tárbıe saǵatynan soń keıbir oqýshylar óz boıyndaǵy kemshilikten aryla bilýi kerek, bul árbir adam bolam, azamat bolam dep qulshynǵan jannyń qolynan keler nárse. Búgingi bozbala – erteńgi qamqor áke, balanyń panasy, áýlettiń tiregi, búgingi boıjetken - erteńgi aıaýly ana, aqylshy áje, áýlettiń uıtqysy.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Ónerge, mádenıetke, ótken tarıhqa, otanshyldyqqa óz kózqarastaryn tárbıeleı otyryp, otbasynyń altyn arqaýy - negizi bolýǵa úıretý. Meıirimdilik pen qamqorlyq qasıetterin, izettilikterin qalyptastyrý.
Damytýshylyq maqsaty: qyz balanynyń qoǵamnyń belsendi múshesi ekenin uǵynýǵa, adal dostyqty, taza mahabbatty túsinýge tárbıeleý.
Tárbıelik maqsaty: qyz balany uqyptylyqqa, tazalyqqa, úlkendi jáne dostaryn syılaýǵa, mektepte ózin - ózi ustaýǵa, qyzdardyń minez turaqtylyǵyn qalyptastyra otyryp ınabattylyqqa, ádeptilikke, izet pen mádenıettilikke tárbıeleý
Sabaqtyń túri: Túsindirý, suraq - jaýap, baıandaý áńgimelesý.
Kórnekiligi: Slaıd - shoý.
1. «Qyz ósse - eldiń kórki, gúl ósse – jerdiń kórki».
2. «Qyzǵa qyryq úıden tyıý, qala berse qara kúńnen tyıý».
Sabaqtyń barysy
Uıymdastyrý kezeńi:
Synyp jetekshi:
•Mektep ómirinde ónegeli ister men sypaıylyq qarym - qatynasqa tárbıelengen qyzdar, bolashaqta da erteń eńbek etkende de jaqsy jaqtarymen kópshilik qurmetine bólenýi sózsiz. Qyzdardyń biri - jańa býyrqanǵan bulaqtyń bastaýy bolsa, ekinshileri - aǵysy qatty arnaly ózen sıaqty, biri momyn da, jýas, endi biri ótkir de ójet.
Qyz balanyń fızıologıalyq, psıhologıalyq damý kezeńderin basshylyqqa ala otyryp júrgiziletin tárbıe jumystary óz nátıjesin bermeı qoımaıdy.
Qyz bala aldynda qoǵamnyń, eldiń, ulttyq tynys - tirshiligi barysyndaǵy úlken jaýapkershiliktiń turǵanyn olardyń sanasyna jasynan quıyp, ádep pen sypaıylyq, tazalyq pen adamgershilik nárimen sýsyndatyp, bilikti, bilimdi, jan - jaqty jetilgen qyz balany tárbıeleýimiz kerek.
• Qazaq otbasynda qyz balany qalaı tárbıelegen eken, soǵan toqtalaıyq.
Qazaq halqynyń ádet - ǵuryp, salt - dástúrlerin qyz balanyń boıyna sińire otyryp, qyz balaǵa keleshekte ana, aq bosaǵanyń arýy, shańyraqtyń qut - berekesi ekenin uǵyndyryp, ádeptilikke, sypaıylyqqa ınabattylyqqa, mol meıirimdilikke, tózimdilikke, shynshyldyqqa baýlyp, ar tazalyǵyn joǵary ustaıtyn qylyqty qyz tárbıeleý mektepten bastaý alǵany nur ústine nur bolyp otyr.
Ásıma:
Biz ata - anany pir tutqan, tegimizdi atadan, tilimizdi anadan sanaǵan halyqpyz. «Atasyz ul aqylǵa jarymas, anasyz qyz jasaýǵa jarymas», «Qyz aqyldy eskermes, ana úlgisin kórmese, ul jarylqap as bermes, áke úlgisin kórmese». Ulttyq salt - dástúrimizdi bilý, onyń astaryn túsinip, atadan balaǵa mıras etý qazirgi tańda, ásirese, qazaq qyzdary úshin aýadaı qajet.
Synyp jetekshi: Qyz tárbıeleı otyryp - ultty tárbıeleımiz» degen qanatty sózdiń ózi qyz bala tárbıesiniń qanshalyqty mańyzdy ekenin bildiredi. «Qyzym úıde, qylyǵy túzde» deıdi eken burynǵylar. Qyz balanyń boıyna asyl qasıetterdi darytý tek qulaqqa quıýmen, aqyl aıtýmen ne bolmasa «Qyzdy qyryq úıden tyıýmen» shektelmeıdi, másele qaı kezde, qandaı jaǵdaıda oryndy aqyl usynyp, úlgi - ónege kórsetý qajet.
İzettilik, kórgendilik náreste kezinen ana sútimen boıǵa sińedi. Qatty kúlmeý, aıqaılap sóılemeý, úlkenniń jolyn kespeý, ydys aıaqty saldyrlatpaý, aldymen kirip, artymen shyǵý, esikti teýip ashpaý, bosaǵany kermeý, usynǵan keseni tómen qarap berý, úlkenderden joǵary otyrmaý tárizdi tipti qyz balanyń otyrysyna, júrisine, aıaq basqanyna, kıim kıisine, qımyl - qozǵalysyna, daýys yrǵaǵyna deıin mán berýdiń ózi qyz bala tárbıesine asa zor mán berip, kóńil qoıýdyń jaýapkershiligin sezdiredi.
Synyp jetekshi:
Jazýshy Á. Nurshaıyqovtyń myna bir sózderin árbir qyz balanyń boıyna
sińirsek quba - qup.
– Qyzdar! Ózderińdi alaqanǵa salyp álpeshtep otyrǵan
osynaý bir elimizge adal perzent, asyl azamat bolamyn deseńder, eńbekshil
bolyńdar! Eńbekshil adam eń ardaqty adam.
- Ádemi bolyńdar, ásem bolyńdar! Sonymen birge aqyldy bolyńdar!
- Sulý bolyńdar, symbatty bolyńdar! Sonymen birge sanaly bolyńdar!
- Qyzdar uıqyshyl bolmańdar, umytshaq bolmańdar, urysqaq bolmańdar!
- Inabatty bolyńdar, iltıpatty bolyńdar, uıymshyl bolyp ósińder!
Qyz bala tárbıesi qaı kezde de nazardan tys qalyp kórgen joq.
Biraq búgingideı qoǵamnyń alasapyran kezeńde qyz balalardy jan - jaqty tárbıeleýdiń ýaqyt kúttirmeıtin másele.
Oralsyn:
Táýelsiz memleketimizdiń erteńgi tutqasy - bolashaq urpaqtyń deni saý, jany taza bolýy, boılaryna jalqaýlyq, qunsyzdyq - jaýapsyzdyqty darytpaý, ózderin sergek ustaýy - bul da tárbıeniń birden bir mindeti.
Qyz balanyń boıyna sypaıylyq meıirbandylyq, adaldyq, sezimtaldyq jáne eńbekqorlyq sıaqty qasıetterdi kishkentaıynan bastap damytýdy halqymyz óte ejelden qolǵa alǵan. Sondyqtan qazaq qyzy ózine ómirlik joldas, jar tańdaýǵa erekshe jaýapkershilikpen, saqtyq, ustamdylyqpen qarap, onyń mańyzyn sanasymen ańǵaryp, júregimen túısingen. Bul iste jeńil oılylyq, ushqalaqtyq, orynsyz táýekelge jol berýdi ómirlik úlken qaýip dep sanaǵan. Qalyńdyq úshin bolashaq kúıeýiniń minez - qulqy, oı – órisi men mádenıeti, bilimi men ınabattylyq bolmysy, jaqsy - jaman ádetteri jaıynda jaqsy bilýi óte mańyzdy. Qyz bala toılarda, kóp adam jınalǵan oryndarda kózge túsedi, synalady. Ondaıda óziniń ustamdylyǵymen, jarqyn júzdi sypaıylyǵymen, sergek sezimtaldyǵymen, eptiligimen, sheberligimen jurtqa tanylady.
Olaı bolsa, búgingi qyzdyń, erteńgi kelinniń qolynan is keliýin halqymyz mindetti dep uqqan.
Adamǵa degen meıirim bala kezden, eń jaqyn adamyn súıýden bastalady. Sondyqtan árbir qyz balaǵa ata - anasyn, týystaryn, ustazyn syılap, qadirleı bilýdi úıretse, bolashaqta odan elin, jerin, halqyn súıetin, óz shańyraǵyn ardaqtaıtyn, balalaryn janyndaı jaqsy kóretin qamqor ana, qaıratty jan, názik arý shyǵary sózsiz.
Qyz balany qurmettep, olardyń aldynda dóreki sóılemeı, izetti bolyp, jıyn - toılarda syıly orynǵa otyrǵyzǵan. Jańa kelin bolyp túsken jeńgeleri de qaıyn sińlilerin atymen atamaı «Erkejan», «Shyraılym» dep erkeletken.
Kıim tige bilý, dámdi tamaq pisirý syndy kúndelikti kúıbeń turmys - tirshilik isterin usaq - túıekke balamaı, ony kóńilge qonymdy etip otbasy tirshiligin tolyqqandy jaǵdaıǵa keltiredi, ári kelgen jeri úshin – kelinniń, kúıeýi úshin – áıeldiń qadirin asyrady.
Iá, qazaq qyzy sózi sypaıy, ózi ádepti, tereń oıly bolýǵa tıis.
Sondaı - aq, sózi ótkir, ózi pysyq, óreskeldikti súımeıtin, bolmashyǵa pisip kúımeıtin, bappen sóılep, bıazy kúlip, jaqsy - jamannyń jónin bilip turatyn ádemi, dene bitisi jınaqy, sózi salmaqty, isi tıanaqty, kóz janary ótkir, bet álpeti bal - bul janǵan, táni shymyr, shyraılylyq – qazaq qyzdaryna tán qasıetter.
«Bolmasań da uqsap baq, bir jaqsyny kórseńiz», - dep uly Abaı aıtqandaı, qyz balalar osyndaı qasıetterdi meńgerýge talpynýy kerek – aq.
K. Qojaqmetova Qyzdar erejesin tómendegideı etip kórsetedi.
- Qysqasha amandasý rásimin oryndaý.
- Orynsyz eliktep, álem - jálem kıinip ersilenbeý.
- Ádepsizdik pen azǵyndyq jolǵa baspaý.
- Oıly, ustamdylyq jolmen laıyqty jar tańdaý, aldanbaý.
- Spırtti ishimdikter ishýden, temeki tartýdan aýlaq bolý.
- Áıel adamǵa tán óner túrleriniń barlyǵyn, úı sharýasyn meńgerýdi úırený.
- Uldar men er azamattar tártibine qyzdar ádeptiliginiń zor yqpaly bar ekenin durys túsiný.
- Úlkenderdiń aldyn oraǵytyp, jolyn kespeý.
- Ótirik, ósek aıtpaý.
- Qazirgi zaman qyz bala tárbıesine erekshe mán berýdi qajet etedi. Sebebi qyz balany tárbıeleý – ultty tárbıeleý degen sóz. Otbasy qoǵamnyń bir bólshegi.
Barlyq halyq qyzdary ómirdiń jalǵasy, bolashaq ana, ómirlik jar, ol – eńbekqor, ol – qoǵam qaıratkeri dep baǵalaǵan Zeınep Ahmetova. «Qyz balanyń myna ómirdegi mindet - paryzynyń júgi aýyr, ári ardaqty. Ol – adamzat urpaǵyn ómirge ákeletin bolashaq ana, úı ustap, kúıeý kútetin adal jar, ata - ene syılaıtyn qamqor kelin» - degen.
Árbir qalyńdyq – bolashaq ana! Ol óz ómiriniń jalǵasyn, erteńgi eldi quraıtyn jáne soǵan ıe bolatyn urpaqty ómirge ákeledi. «Jigitti tárbıelegen – áskerdi tárbıeleıdi, qyzdy tárbıelegen – ultty tárbıeleıdi» - degen ǵoı dana halyq. Halyqtyń rýhy, jany, tarıhy, arman - úmiti bolyp tabylatyn tildi de, basqasha emes, «ana til» dep ataý teginnen tegin emes ekeni anyq. Bul – ulttyq til arqyly dástúri, tarıhy, ádebıeti men mádenıetti jas urpaq boıyna ana sútimen darıdy degen sóz.
Qyz balanyń óziniń syrt pishinine, kıim sánine nemquraıdy, salǵyrt qaraýy da kelispeıdi. Bul onyń tárbıesiniń jetimsizdigin mádenıetiniń tómendigin kórsetedi.
«Uldyń uıaty ákege, qyzdyń uıaty sheshege» - dep qaraǵan halqymyzdyń ul balany tárbıeleýdi atalar men ákeler óz qolyna alsa, al qyz balany tárbıeleý ájeler men analardyń isi bolyp sanalǵan.
Qyzdardy úı sharýasyna úıretýdegi negizgi durys ereje:
1. Bala kezden ásemdikke baýlý. Mysaly: úıde gúlder egý t. b.
2. Qol ónerine úıretý: tigý, toqý, keste.
3. Úıdi uqypty, jınaqy ustaýǵa úıretý.
4. Aspazdyq ónerge baýlý.
5. Birden bárin túgel úıretemin deýge bolmaıdy. Ol úshin siz tózimdi, shydamdy, bolýyńyz kerek. Sonda ǵana jaqsy nátıjege jetesiz.
6. Qyzyńyzdyń qyzyǵýshylyǵyn qoldap, erkindik berińiz. Siz tek jaǵdaı jasańyz.
Eger qyzyńyzdyń qolynan birdeńe kelmeı jatsa, sókpeńiz, uryspańyz.
Qorytyndy:
Synyp jetekshi: Búgingi tárbıe saǵatynan soń keıbir oqýshylar óz boıyndaǵy kemshilikten aryla bilýi kerek, bul árbir adam bolam, azamat bolam dep qulshynǵan jannyń qolynan keler nárse. Búgingi bozbala – erteńgi qamqor áke, balanyń panasy, áýlettiń tiregi, búgingi boıjetken - erteńgi aıaýly ana, aqylshy áje, áýlettiń uıtqysy.
You Might Also Like
-
Shamalar uǵymyn engizý jáne uzyndyq, massa, kólem shamalarynyń ortaq qasıetterin bilý. Massa, uzyndyq, kólem uǵymdary týraly bilimderin bekitý. Ólsheý nátıjelerin natýral sandarmen belgileý daǵdylaryn...
