InfoHub Logo

Qyzyl kitap — halyqaralyq dárejedegi qujattardyń biri. Qyzyl kitapqa sırek kezdesetin, jyldan-jylǵa sany azaıyp bara jatqan, erekshe qorǵaýdy qajet etetin janýarlar men ósimdikter engiziledi. Osyǵan baılanysty jańa suraq týyndaıdy. Qyzyl kitapqa engen ósimdikter óz deńgeıinde qorǵalyp júr me? Bul suraqqa tolyq jaýap bereıik. Adamdar myńdaǵan jyldar boıy ósimdikter men janýarlar álemin paıdalanyp keldi, sonymen birge tabıǵatty ózgertý arqyly ósimdikterdiń kóptegen túrlerin joıdy. Tabıǵatqa antropogendi (adam áreketinen paıda bolǵan) yqpal etýdiń áserinen ósimdikter men janýarlardyń joıylý prosesi bastaldy. Mysal retinde Qazaqstanda ósetin qyzǵaldaqty keltirsek. Kóp adamdar ony sán retinde qoldanady. Biraq ta ony julǵany úshin belgili aıyppul tólenedi. Bul sharalar ósimdikterdiń azaıý dárejesiniń joıylýyna birde-bir áserin tıgizbeıdi. Adamdar báribir de bir jolyn taýyp, qyzǵaldaqty julady. Sondyqtan da olardyń sany azaıyp bara jatyr. Biraq ta qyzǵaldaqtardyń azaıýynyń basqa da sebebi bar. Ol ekologıaǵa baılanysty. Bıyl qalamyzda jaýyn-shashyn mólsheri az boldy. Iaǵnı, klımatqa baılanysty ósimdikter de óspeıdi, bir jaǵynan jerdiń qunary bolmaǵandyqtan. Eger burynda qyzǵaldaqtar ásem bolyp ósse qazir sırek az bolyp ósedi. Bul másele kóbinese Qyzylorda oblysynda kezdesedi.  Osyǵan baılanysty, "Qyzǵaldaq" gúli óz deńgeıinde qorǵalyp júrgen joq degen sheshimge kelýge bolady. 

Týrehanqyzy Sabıra

---