InfoHub Logo

Búgingi kúni elimizde tynys joldary aýrýlaryna shaldyqqandar sany jyldan-jylǵa ósýde. Solardyń biri —  qolqa demikpesi. Bul dert kóbine aýa-raıynyń ózgerýinen, ekologıanyń buzylýynan týyndaıdy.

Demikpe alqyný, tunshyǵý degendi bildiredi. Bul — adam men malda keńirdek taramdarynyń tarylýynan nemese júrektiń qysylýynan  bolatyn tunshyǵý. Demikpe aýyr dene eńbegin atqarǵanda, júgirip kelgende, qoryqqanda, qýanǵanda qalypty fızıologıalyq úderis retinde baıqalady da, kóp keshikpeı basylyp, tynys alý qyzmeti bastapqy qalpyna keledi.

Demikpeniń sebepteri men patogenezine qaraı ókpe demikpesi jáne júrek demikpesi alergıalyq (bakterıa, vırýs jáne mıkrobtar áserinen bolatyn) aýrýǵa jatady. Ókpe demikpesiniń sozylmaly túri bronhıt, bronhoektaza, ókpeniń qabynýynan nemese aǵzaǵa sýyq tıgennen bolatyn aýrýlardyń (gaımorıt, frontıt) saldarynan jıi kezdesedi.

Demikpe qys pen kóktemde, jeldi kúni, aýa-raıy kúrt ózgergende údeıdi. Naýqas adamǵa, kóbine túnge qaraı, aýa jetpeıdi, tynysy tarylady, qaqyryǵy túspeıdi, keýdesi syryldaıdy. Tynys alý joly, tamaǵy isinip, tarylady.

Keıde múldem bitelip, aǵzasy tunshyǵa bastaǵandyqtan, entigip, jıi-jıi tynystaýǵa májbúr bolady. Demikpemen aýyrǵan adam jata almaıdy, kóbinese túregelip otyrady, aýzyn ashyp tynys alady.

Bul syrqat keıde jyl mezgiliniń, aýa-raıynyń ózgerýinen týyndaıdy. Mysaly, dymqyl jáne jyly aýa-raıy, aýanyń lastyǵy demikpeniń paıda bolýyna ákeledi. Aýasy taza, bıik taýly aımaqtarda bul kesel az kezdesedi, tipti ushyraspaýy múmkin.

Jalpy, qolqa demikpesin týdyratyn alǵysharttar úsh topqa  bólinedi. Onyń birinshisi — atopıa, tuqymqýalaýshylyq, gıperbelsendilik, ekinshisi sensıbılızdeýshilik (shań, sańyraýqulaq, janýardyń alergeni, aspırın, tozań áseri, las ekologıa...), úshinshi qozdyrǵysh — vırýstyq juqpalar, temeki  shegý. Sondaı-aq bul syrqatqa sýyq aýa, ótkir ıis, kóńil-kúıdiń ózgerýi de qozǵaý salady.

Qolqalardyń sozylmaly alergıalyq qabynýyna kelsek, ony týǵyzatyn alergenderdiń eki toby bar: birinshi, ekzogendi — syrtqy ortadan keletin, ekinshi, endogendi aǵzada, ıaǵnı belgili bir múshede, tinde paıda bolatyn.

Aýrýdyń belgileri túnde jáne tańerteńgi ýaqytta kúsheıedi. Demikpe kezindegi alergender tobyn anyqtaý úshin terige test jasalady. Munyń syrtynda jańasha tekserý ádisteri — radıoımmýndyq, ımmýnofermenttik tásilder bar.

Qolqa demikpesiniń ustamasy ártúrli alergenderdiń áserinen bastalady. Mysaly, atopıalyq qolqa demikpesi turmystaǵy alergenniń terige áserinen, al kenege qatysty qolqa demikpesiniń ustamasy kóbine túngi ýaqytta mańaıda keneniń kóbeıýi saldarynan ustaıdy. Al sańyraýqulaqtyq qolqa demikpesiniń ustaýyna syz úıde turý, tamaqqa sańyraýqulaq, irimshik, ashyǵan sút, ashyǵan qamyrdan daıarlanǵan nan paıdalaný áser etedi.

Tamaqtan bolatyn qolqa demikpesi sıyr sútin ishkende, sıtrýs tekti jemis, jumyrtqa, balyq jegende qozyp, qaıtalanady. Shań-tozań týǵyzǵan qolqa demikpesi ósimdikter gúldegende, qurǵaq jáne jeldi kúnderde jıi ustaıdy. Naýqastyń bul túrine ushyraýǵa kóbine konúnktıvıt pen alergıalyq rınıt sebepshi bolady.

Eger qolqa obstrýksıasy bir jylda úsh ret qaıtalansa, bara-bara onyń qolqa demikpesine ulasýy yqtımal. Bul syrqat sıpatyna qaraı jeńil, ortasha, aýyr dep bólinedi. Jeńil qolqa depikpesi sırek ustaıdy (shamamen aıyna bir ret), em tez áser etedi. Ortasha túri bir aıda úsh ret shamasynda qaıtalanady. Aýyr ustama kúndelikti nemese apta saıyn qaıtanalady. Oǵan tahıkardıa aralasady. Teri bozaryp, aýyz-muryn, qulaq, qol ushtary kógeredi. Aýrý aǵymynda eki kezeń bar: I kezeń — údeý, órshý; II — remısıa, básendeý, ustama aralyq kezeń.

Demikpeni emdeý úshin aldymen onyń sebebin anyqtap, aýrý túrine baılanysty tek dárigerdiń keńesimen ǵana em qoldanylady. Demikpe shuǵyl medısınalyq járdem talap etetin aýrýǵa jatady. Qolqa demikpesin emdeýdegi negizgi jol — bazısti, ıaǵnı negizgi terapıa. Bul — qabynýǵa qarsy em. Oǵan arnaıy dári-dármek qabyldaý, ıngalásıa, arnaıy ımýndyq em jatady.

B. Sarysheva, pýlmonolog-dáriger

Oqýǵa keńes beremiz:

Aýanyń lastanýy densaýlyqqa qalaı áser etedi

Qolqa demikpesi jáne sebepteri

Aýanyń lastanýy densaýlyqqa qalaı áser etedi

PM2.5 bólshekteri degen ne?

---