InfoHub Logo

jaratylystaný - gýmanıtarlyq baǵytyndaaǵy 10 synybynda ótkizgen ashyq sabaǵy.

Sabaqtyń taqyryby: Qorshaǵan ortany qorǵaý.
Sabaqtyń maqsaty: 1. Oqýshylarǵa ekologıalyq bilim berý
2. Aýyzeki sóıleý tilderin damytý.
3. Qorshaǵan ortanyń tabıǵatyna nemquraıdy qaramaýǵa baýlyp, tabıǵatqa degen súıispenshilikterin odan ári damytý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq.
Sabaqtyń ádisi: sózdik, praktıkalyq.
Sabaqtyń formasy: jeke, toppen, synyppen.
Pánaralyq baılanys: orys tili, ekologıa.
Kórnekiligi: sóz basy, sýret, kartochkalar, tester, baǵalaý paraǵy.

Baǵyt berý kezeńi:
1. Oqýshylardy túgendep, sabaqqa beıimdeý.
2. Sabaqtyń taqyryby men maqsatyn túsindirý.
Sóz basy: Eı, Qazaqstan ulany,
Bolǵaısyń dala qyrany.
Jer - sýyn qorǵaý babańnyń
Emes pe edi basty urany?!
İske asyrý kezeńi:

İ. Toptastyrý.
Qorshaǵan orta
İİ.- Tabıǵat týraly qandaı maqal - mátelder bilesińder?

İİİ. Mátinmen jumys:
a) muǵalimniń mátindi oqýy, oqýshylardyń túsiniksiz sózderdi syzyp otyrýlary.
Qorshaǵan ortany qorǵaý - qazirgi kezdegi ótkir máselelerdiń biri. Óıtkeni, búginde adamnyń qorshaǵan ortamen qarym - qatynasy kúrdelendi. Adam sanasynyń ósýi, ónerkásiptiń órkendeýi, ǵaryshty ıgerý qorshaǵan ortadaǵy tepe - teńdiktiń buzylýyna ákep soǵýda.
Kóptegen aımaqtar ekologıalyq apatty aımaqtarǵa aınaldy. Jer sharyndaǵy halyqtyń 40 - 45 paıyzy ekologıasy nashar aımaqta turyp jatyr.
Jyl saıyn atmosferaǵa 20 mlrd. tonna kómir qyshqyl gazy taraıdy. Sońǵy on jylda teńiz janýarlarynyń myń túri, ósimdikterdiń 24 myń túri, jabaıy janýarlardyń 106 túri joıylyp ketken.
Iá, tabıǵat - adamnyń kúnkóris kózi. Biraq ony esepsiz shashyp - tógip paıdalanýǵa bolmaıdy. Jer sharynyń qaı jerinde bolmasyn adamnyń ómiri, qyzmeti, óziniń jáne urpaǵynyń búgini men erteńi basatyn jerge, demalatyn aýaǵa, ishetin sýǵa tikeleı baılanysty. Demek, adam balasy bolashaqty oılasa bardy kútip, aıalap saqtaýmen qosa qalpyna keltirý, kórkeıtýge mán berý kerek.

á) sózdik jumysy
ótkir másele - ostraıa problema
tepe - teńdiktiń buzylýy - razrýshenıe rovnovesıa
sanasynyń ósýi - rost soznanıı
kómir qyshqyl gazy - ýglekıslyı gaz
ıgerý - osvoıt
kúnkóris kózi - ıstochnık jıznı
b) mátin boıynsha suraqtarǵa jaýap berý.
1. Adam sanasynyń ósýi, ónerkásiptiń órendeýi, ǵaryshty ıgerý nege ákep soǵýda?
2. Jer sharyndaǵy halyqtyń neshe paıyzy ekologıasy nashar jerlerde turyp jatyr?
3. Jyl saıyn atmosferaǵa neshe tonna kómir qyshqyl gazy taraıdy?
4. Sońǵy on jylda neler joıylyp ketti?
5. Adam tabıǵattan bólek ómir súre ala ma?
6. Endeshe qandaı jumystar júrgizý kerek?

İÚ. Tapsyrmalar:
1. Mátinnen táýeldik jalǵaýy bar zat esimderdi tabý.(oryndarynda)
Qarym - qatynasy, sanasynyń, paıyzy, ekologıasy, gazy, janýarlarynyń, jer sharynyń, ómiri, qyzmeti, urpaǵynyń, balasy.
2. a)«Tabıǵatty qorǵaý» tirkesin septeý. (taqtada)
á) Sóılem túrinde aıaqtaý. Mysaly,
A. s. Tabıǵatty qorǵaý - barshanyń mindeti.
3. Eki baǵanda berilgen sózderden sóz tirkesterin, odan sóılemder qurastyrý.(aýyzsha)
Apatty orta
Qorshaǵan saqtaý
Tabıǵatty aýa
Taza densaýlyǵy
Adamnyń aımaq
4. Kartochkalarmen jumys (4oqýshy)
Berilgen sózderden sóılemder qurastyrý.
Qorshaǵan, biz, jaýaptymyz, úshin, orta.
Ózderi, máselelerge, adamdar, ekologıalyq, kináli.
Bolý, taza, qorshaǵan, kerek, orta, deni, adamnyń, saý, úshin.
Dúnıejúzilik, qorshaǵan, qorǵaýdyń, ortany, kúni, 5maýsym.
5. Sýret boıynsha áńgime (qazaq balalary)
Qalǵandary Venn dıagramsy boıynsha taza aýa men las aýa jaıynda belgileý.
6. Sóılem múshelerine taldaý.
Tabıǵatpen ortaq til tabylǵan jaǵdaıda ǵana adamzat óz múmkindikterin júzege asyra alady. (Sh. Aıtmatov)

Qorytyndy kezeńi:
1. Test jumysy

2. Sóz sońy:
Eı, adamdar!
Kún men gúlden jaralǵan.
Ot sezim men meıirim sodan taraǵan
Tirshilik ıesi Jer - Anaǵa qarańdar!
Zor qaıǵydan kúrsingende
Ah urady dúnıe
Jaratylys zańdylyǵy buzylsa,
Sonda bolar kim ıe?

Úıge: «Adam - tabıǵat perzenti»degen taqyrypta esse jazý.
Baǵalaý.