InfoHub Logo

Qosh keldiń, áz Naýryz!
Maqsaty: Qazaqtyń sal - dástúrin jańǵyrta otyryp, ata - baba saltyn saqtaý, qurmetteýge tárbıeleý;
Halqymyzdyń ulttyq mádenıetin damytý, tabıǵatpen úndestikke tárbıeleý;

Oqýshy: Sálem berdik!
Jas naýryz jyldyń basy!
Jurttyń kútken minekeı yqylasy.
Kójesin qyp kúıbeńdep, basyn asyp,
Bermek árkim barshaǵa qonaqasy.
Kelgenderdiń quttyqtap birin - biri,
Qýanyshta kórisip kári - jasy.
Kóńil túgil adamnyń sen kelgen soń,
Samarqannyń eljirep tur kók tasy.
Kúıin kórip qýanǵan muńsyz demi,
Tolyp jatqan kóbiniń bar múddesi.
Tabaq tartyp, «Ámın» dep qol jaıdy jurt,
Batańdy ber, jarylqa, jyl myrzasy.

Júrgizýshi: Naýryz – aı aty. Kóne túrki taıpalarynyń esebinde naýryz aıynyń birini kúni (2 saǵat boıynsha 9 - naýryz, jańa saǵat boıynsha 22 - naýryz), ıaǵnı kún men tún teńeletin kún - jyl basy. Naýryz aıynyń jyldyń basy atalýyna osy astronomıalyq urymtal faktor sebepshi bolǵan. Naýryz parsy tilinde ferverdın aıynyń birinshi kúni. Osyǵan oraı naýryz sózi Soǵda men Horezm arqyly qazaq tiline kóne parsy tilinen engen demekpiz. 5 myń jyldyq tarıhy bar ataýdyń alǵashqy býyny «naý» úndi eýropalyq til tarmaǵyna tán.

Júrgizýshi: Al bizdiń dáýirimizge deıingi 46 jylǵa deıin Rımlándar jańa jyldy birinshi naýryzda qarsy alyp otyrǵan eken. Alaıda Rım ımperatory Iýlıı Sezar bul dástúrdi ózgertip egıpettik astronom Sozıgenniń keńesi boıynsha jańa jyldy birinshi qańtardan bastaýǵa jarlyq bergen. Kóne aıǵaqtarǵa qaraǵanda aty ańyzǵa bólingen Jámshi (Djepshıd) patsha ırandardyń jańa jylǵy merekesi pash etip, parsyda jańa jyl alaýyn birinshi bolyp jaqqan kórinedi. Sodan beri adam janyn tazartatyn kúsh bar dep senip, qasıetti alaý ústinen álemish kıingender sekiretin
bolǵan, al ırandyqtar merekelik kilem ústine jaıǵasa otyryp «naýryzdy» qyzyqtaıtyn bolǵan. Sol sıaqty aýǵandar da naýryzda jańa jyldy meılinshe shattyq qurmetpen qarsy alǵan.

Júrgizýshi: Iá - bul kezinde baǵzy zamandarda Orta Azıa ákimderi zamandarynda qamaýda jatqan teli - tentekterdi, qylmyskerlerdi bostandyqqa jiberip otyrǵan. Sóıtip, naýryzdy qazaq, ózbek, qaraqalpaq, chývash, túrkimen t. b. túrki halyqtary bir mezgilde, birdeı derlik ulan-asyr shattyqpen atap ótken. Toı kúnderi kári – jas birdeı aýyl – aýyldy aralap júrip, bir – birlerin quttyqtasady. Qarttarǵa el aǵalaryna ógizdiń shekesi tartylyp, jigit - jeleńde «naýryz kóje» ishetin. toı tamashasynda túrli – túrli oıyn – saýyqtar uıymdastyrǵan eken. Qazaq jerinde «Naýryz» meıramy 1926 jylǵa deıin ótkizilip turǵan. Odan keıin belgisiz bir sebeptermen umyt qalǵan. Al Orta Azıa Respýblıkasynda «Naýryz» kóktem, eńbek meıramy retinde alpysynshy jyldardyń basynan beri toılanyp keledi eken.

1 - júrgizýshi: Maldar tóldep, qoı qozdap,
Sútten bulaq aǵyzǵan.
Jańa jyldyń sıpaty,
Molshylyqqa ańyz bop,
Bastalypty Naýryzdan,
Qashanda qut – bereke ornasyn dep,
Toılarda shashý salty elimniń.
Ýa, halaıyq, terip al mámpásıdi,
Qabyl qylsyn halqymnyń aq tileýin.
Shashý shashý. Kóp shashaıyq shashýdy,
Jaýǵandaı kók aspannan nóser jańbyr.
Ýa jamaǵat, jınap al nesibeńdi,
Rızashylyq bolsyn kól – kósir.
(Osy sózderden soń qazaq kıim kıgen qyzdar toıbastar ánin aıtyp keledi de án sońynda shashý shashylady).