"Akýla" L. Tolstoı, aýdarǵan S. Omarov
Taqyryby: Akýla L. Tolstoı, aýdarǵan S. Omarov
Maqsaty: Mátindegi oqıǵanyń jelisine qaraı túsinip, óz oılaryn taldaýǵa qorytyndy jasaýǵa, bir - birin baǵalaýǵa úıretý
Bilimdilik: Mátindegi negizgi keıipkerlerge minezdeme berý.
Sýǵa shomylýǵa baılanysty qaýipsizdik erejelerin meńgertý. Akýlanyń qaýipti jyrtqysh ekendigin aıtý
Tárbıelik: Jaz aılarynda sýǵa shomylý erejesin meńgertý. Shomylý kezindegi batyp bara jatqan adamǵa, alǵashqy kómek jasaý erejeleri.
Damytýshylyq: Mátindegi oqıǵa jelisine qaraı túsinip, óz betinshe taldaýǵa, akýlanyń túrlerin bilýge, avtorlar ómirbaıanymen tanysýǵa úırete damytý.
Kórnekilikter:ınternet taqta, baǵalaý krıterıalary jazylǵan taqta, sújetti orys tilindegi kórinis, stıkerler, flomaster, A 4 qaǵazdary, telefon, noýtbýk, planshet.
Sabaq ádisi: CTO, topqa bólý, toptastyrý, BBÚ, Bir aınalym str. jınaq - taý, kórnekilik, oı - qozǵaý, aınalyńyz, juptasyńyz, toqtap qalyńyz ádisteri.
Sabaq túri: áńgimeleý, suraq - jaýap, toptyq, baǵalaý.
Sabaqtyń júrý barysy:
1 Uıymdastyrý
Sýret qıyndylary arqyly úsh topqa bólý.(qıma qaǵazdar arqyly jeti oqýshydan bóliný )
2 Úı tapsyrmasy
“ Aısha aıtqan án edi “mátinindegi jospardyń 6 bólimi boıynsha
“bir aınalym sóılesý”ádisimen 6 bala paraqsha sýyryp, túsinigin jospar boıynsha aıtady.
Jospar:
1 Morokkony fransýzdardyń basyp alýy
2 Aısha boıyndaǵy kek pen óshpendilik
3 Aıshanyń ákesi men dosynyń ólimi
4 Qamaldyń únsiz jatýy
5 Aıshanyń qaharmandyǵy
6 Aıshanyń aýylǵa oralmaýy
3 Bekitý
“Aralasyńyz, juptasyńyz, toqtap qalyńyz”ádisimen áńgimeni «suraqty paraqshalar» arqyly qorytyndylaý
A) Áńgimedegi oqıǵa qaı elde bolǵan dep oılaısyń?
Á) Qala turǵyndaryn erekshe qobaljytqan ne?
B) Aısha jaýynan nege kek alýdy oılady?
Úsh top balalary aralasyp, osy suraqtar boıynsha óz oılaryn aıtyp qorytyndylaıdy.
4 Jańa sabaq «Oı qozǵaý»
Balalar, akýla týraly ne bilesińder? (oqýshylardyń jaýaptary tyńdalady).
Muǵalim sýretin kórsetip akýla týraly maǵlumat beredi: Sıgaratárizdi, denesiniń uzyndyǵy 14 - 15 m - ge deıin, uzyndyǵy 9 m deıinginiń salmaǵy 4 t - ǵa deıin. Jelbezek sańylaýlary úlken, ár jelbezek doǵasynda 1300 - ge deıin atalyq qysań qabyqtary súzgili apparattar quraıdy. Jaq tisteri usaq, uzyndyqtary 5mm - den artyq emes, 4 - 7 qatarly, úkkishke uqsaıdy. Eki jaq jarty sharlardyń bir - kelki jyly sýlardyń pelagıalılerinde mekendeıdi, kóktemde jáne jazda sýdyń joǵary betinde júzedi. Akýlalar men skattar barlyq teńizder men muhıttarda mekendeıdi. Akýlalar túrleriniń basym bóligi – jyrtqyshtar. Uzarǵan súıir torpedatárizdi denesi, kúshti bulshyqetteri olarǵa úlken jyldamdyqpen júzýge múmkindik beredi. Akýlalar denesiniń kólemi ár - túrli. Ishindegi eń alyby - kıt akýlasynyń uzyndyǵy 20 m deıin jetedi. Ol sýdan usaq planktondy organızmderdi súzip, solarmen qorektenedi.
Akýlalardyń kópshiligi — ashyq muhıttyń ekpindi jyrtqyshtary. Bizge jaqyn Kaspıı teńizinde kólemi 120 sm aspaıtyn jáne balyqtarmen qorektenetin shaǵyn katran akýlasy nemese tikendi akýla mekendeıdi. Muhıtta akýlalardyń kóptegen túrleri mekendeıdi: kók, aq, rıftik, alty jelbezekti, karıb qarajúzbeqanatty, teńiz túlkisi, ala mysyqty, polárly jáne t. b. Asa qyzyǵýshylyqty, basynyń aldyńǵy ushynda asa úlken balǵaǵa uqsas, ár jaǵynda kózderi men tanaýlary bar, rostrýmy ósetin akýla — balǵalar týǵyzady. Akýla - balǵalar — óte qaharly jáne ashqaraq jyrtqyshtar. Osy akýlalar eń jıi adamǵa shabýyl jasaıdy. Basynyń jalpaq bóliginiń tómengi beti joǵary sezimtaldyq pen eholokasıaǵa ıe, osyǵan baılanysty olar topyraq astyna kómilip jatsa da qorekti ońaı tabady.
Al nelikten biz búgin akýla týraly sóz qozǵadyq, qalaı oılaısyzdar? (oqýshylardyń boljamdary)
Búgin biz akýla týraly bir oqıǵamen tanysamyz. Oqıǵany jazǵan orystyń uly jazýshysy Lev Nıkolaevıch Tolstoı jazǵan. Jazýshy ári aýdarmashy Seıitjan Omarov osy L. N. Tolstoıdyń áńgimesin aýdarǵan.
Seıitjan Omarov (22 maýsym 1907, Aqmola oblysy Atbasar aýdany. Keregetas aýyly, 1985, Almaty) – jazýshy, aýdarmashy.
Qostanaı qalasyndaǵy halyq aǵartý ınstıtýtyn bitirgen (1932). 1930 – 42 jyly muǵalim, aýdandyq, oblystyq gazetterde redaktor, jaýapty hatshy, 1959 jyldan ómiriniń sońyna deıin Qazaqstan Jazýshylar odaǵyndaǵy balalar men jasóspirimder ádebıeti keńesiniń tóraǵasy boldy.
Lev Nıkoláevıch Tolstóı (1828 - 1910) – orystyń uly jazýshysy. Tek jazýshylyqpen ǵana aınalysyp qoımaı, ustazdyq iske de atsalysqan. Iasnaıa Polánada sharýalardyń balalary úshin mektep ashyp, pedagogıkalyq jýrnal shyǵardy. Álippe oqýlyqtaryn jazdy. Onyń álemge áıgili «Soǵys jáne beıbitshilik» romany, balalarǵa arnap jazǵan áńgimeleri, kitaptary bar.
Akýla L. Tolstoıdyń oryssha sújettik kórinisin vıdeo arqyly tamashalaý
á)“Ádebıet úıirmesi” ádisimen ( «Baıandamashylar», «Zertteýshiler», «Suraq qoıýshylar» )
Ózderi baıandap, zerttep, suraq qoıyp top boıynsha daıyndalady.
Top músheleri top basshysyn saılap alady.
İ top - Baıandamashylar: oqýlyq boıynsha mátindi bólip mazmundaý.
İİ top - Zertteýshiler: mátin keıipkerlerin zerttep, minezdeme beredi.
İİİ top - Suraq qoıýshylar: ózderine berilgen abzas boıynsha basqa topqa birneshe suraqtar daıyndaıdy.
5 Sergitý “Teńizdegi balyqtar“
(oqýshylar juptasyp erkin júzip júrip, toqtańyz degende balyqtardyń attaryn túgel aıtyp shyǵady. )
6 “Taýyp oqy”ádisimen paraqsha taratyp, 3 topqa tapsyrma berý.
1) Aýa raıy týraly jazylǵan tusty taýyp oqy
2) Ákesiniń qobaljyǵan sátterin sýretteıtin tusty tap
3) Akýlanyń ólgen sátin beıneleıtin tusty taýyp oqy
7 Sózdikpen jumys
Zákir - ıakor
Bilte - zeńbirekti tutandyrǵysh zat
8 Dáptermen jumys
- Sýǵa shomylýǵa baılanysty qandaı qaýipsizdik sharalaryn qoldaný kerek?
( muǵalim tolyqtyrady)
9 Qorytyndy( Refleksıa) BBÚ
Bilemin: Akýlanyń jyrtqysh janýar ekendigin
Bilgim keledi: Tolstoıdyń basqa shyǵarmalarymen tanysqym keledi, S. Omarov aǵamyz týraly kóp málimetter bilgim keledi t. b.
Úırendim: Akýla túrlerin, balyqtar túrlerin, sýǵa shomylý qaýipsizdik sharalaryn
10 Úıge tapsyrma
“ Akýla“ mátinin tolyq mazmundaý,
L. Tolstoı men S. Omarov avtorlar shyǵarmalary týraly izdený
Akýla týraly basqa derekter ákelý
11 Baǵalaý krıterıalary
«5» - Aýyzsha tolyq mazmundap, suraqtarǵa naqty jaýap bergen
«4» - Qosymsha málimetke, suraqtarǵa jaýap bergen
«3» - Bir sózben jaýap bergen, toppen birge oıyndar arqyly qatysqan
Maqsaty: Mátindegi oqıǵanyń jelisine qaraı túsinip, óz oılaryn taldaýǵa qorytyndy jasaýǵa, bir - birin baǵalaýǵa úıretý
Bilimdilik: Mátindegi negizgi keıipkerlerge minezdeme berý.
Sýǵa shomylýǵa baılanysty qaýipsizdik erejelerin meńgertý. Akýlanyń qaýipti jyrtqysh ekendigin aıtý
Tárbıelik: Jaz aılarynda sýǵa shomylý erejesin meńgertý. Shomylý kezindegi batyp bara jatqan adamǵa, alǵashqy kómek jasaý erejeleri.
Damytýshylyq: Mátindegi oqıǵa jelisine qaraı túsinip, óz betinshe taldaýǵa, akýlanyń túrlerin bilýge, avtorlar ómirbaıanymen tanysýǵa úırete damytý.
Kórnekilikter:ınternet taqta, baǵalaý krıterıalary jazylǵan taqta, sújetti orys tilindegi kórinis, stıkerler, flomaster, A 4 qaǵazdary, telefon, noýtbýk, planshet.
Sabaq ádisi: CTO, topqa bólý, toptastyrý, BBÚ, Bir aınalym str. jınaq - taý, kórnekilik, oı - qozǵaý, aınalyńyz, juptasyńyz, toqtap qalyńyz ádisteri.
Sabaq túri: áńgimeleý, suraq - jaýap, toptyq, baǵalaý.
Sabaqtyń júrý barysy:
1 Uıymdastyrý
Sýret qıyndylary arqyly úsh topqa bólý.(qıma qaǵazdar arqyly jeti oqýshydan bóliný )
2 Úı tapsyrmasy
“ Aısha aıtqan án edi “mátinindegi jospardyń 6 bólimi boıynsha
“bir aınalym sóılesý”ádisimen 6 bala paraqsha sýyryp, túsinigin jospar boıynsha aıtady.
Jospar:
1 Morokkony fransýzdardyń basyp alýy
2 Aısha boıyndaǵy kek pen óshpendilik
3 Aıshanyń ákesi men dosynyń ólimi
4 Qamaldyń únsiz jatýy
5 Aıshanyń qaharmandyǵy
6 Aıshanyń aýylǵa oralmaýy
3 Bekitý
“Aralasyńyz, juptasyńyz, toqtap qalyńyz”ádisimen áńgimeni «suraqty paraqshalar» arqyly qorytyndylaý
A) Áńgimedegi oqıǵa qaı elde bolǵan dep oılaısyń?
Á) Qala turǵyndaryn erekshe qobaljytqan ne?
B) Aısha jaýynan nege kek alýdy oılady?
Úsh top balalary aralasyp, osy suraqtar boıynsha óz oılaryn aıtyp qorytyndylaıdy.
4 Jańa sabaq «Oı qozǵaý»
Balalar, akýla týraly ne bilesińder? (oqýshylardyń jaýaptary tyńdalady).
Muǵalim sýretin kórsetip akýla týraly maǵlumat beredi: Sıgaratárizdi, denesiniń uzyndyǵy 14 - 15 m - ge deıin, uzyndyǵy 9 m deıinginiń salmaǵy 4 t - ǵa deıin. Jelbezek sańylaýlary úlken, ár jelbezek doǵasynda 1300 - ge deıin atalyq qysań qabyqtary súzgili apparattar quraıdy. Jaq tisteri usaq, uzyndyqtary 5mm - den artyq emes, 4 - 7 qatarly, úkkishke uqsaıdy. Eki jaq jarty sharlardyń bir - kelki jyly sýlardyń pelagıalılerinde mekendeıdi, kóktemde jáne jazda sýdyń joǵary betinde júzedi. Akýlalar men skattar barlyq teńizder men muhıttarda mekendeıdi. Akýlalar túrleriniń basym bóligi – jyrtqyshtar. Uzarǵan súıir torpedatárizdi denesi, kúshti bulshyqetteri olarǵa úlken jyldamdyqpen júzýge múmkindik beredi. Akýlalar denesiniń kólemi ár - túrli. Ishindegi eń alyby - kıt akýlasynyń uzyndyǵy 20 m deıin jetedi. Ol sýdan usaq planktondy organızmderdi súzip, solarmen qorektenedi.
Akýlalardyń kópshiligi — ashyq muhıttyń ekpindi jyrtqyshtary. Bizge jaqyn Kaspıı teńizinde kólemi 120 sm aspaıtyn jáne balyqtarmen qorektenetin shaǵyn katran akýlasy nemese tikendi akýla mekendeıdi. Muhıtta akýlalardyń kóptegen túrleri mekendeıdi: kók, aq, rıftik, alty jelbezekti, karıb qarajúzbeqanatty, teńiz túlkisi, ala mysyqty, polárly jáne t. b. Asa qyzyǵýshylyqty, basynyń aldyńǵy ushynda asa úlken balǵaǵa uqsas, ár jaǵynda kózderi men tanaýlary bar, rostrýmy ósetin akýla — balǵalar týǵyzady. Akýla - balǵalar — óte qaharly jáne ashqaraq jyrtqyshtar. Osy akýlalar eń jıi adamǵa shabýyl jasaıdy. Basynyń jalpaq bóliginiń tómengi beti joǵary sezimtaldyq pen eholokasıaǵa ıe, osyǵan baılanysty olar topyraq astyna kómilip jatsa da qorekti ońaı tabady.
Al nelikten biz búgin akýla týraly sóz qozǵadyq, qalaı oılaısyzdar? (oqýshylardyń boljamdary)
Búgin biz akýla týraly bir oqıǵamen tanysamyz. Oqıǵany jazǵan orystyń uly jazýshysy Lev Nıkolaevıch Tolstoı jazǵan. Jazýshy ári aýdarmashy Seıitjan Omarov osy L. N. Tolstoıdyń áńgimesin aýdarǵan.
Seıitjan Omarov (22 maýsym 1907, Aqmola oblysy Atbasar aýdany. Keregetas aýyly, 1985, Almaty) – jazýshy, aýdarmashy.
Qostanaı qalasyndaǵy halyq aǵartý ınstıtýtyn bitirgen (1932). 1930 – 42 jyly muǵalim, aýdandyq, oblystyq gazetterde redaktor, jaýapty hatshy, 1959 jyldan ómiriniń sońyna deıin Qazaqstan Jazýshylar odaǵyndaǵy balalar men jasóspirimder ádebıeti keńesiniń tóraǵasy boldy.
Lev Nıkoláevıch Tolstóı (1828 - 1910) – orystyń uly jazýshysy. Tek jazýshylyqpen ǵana aınalysyp qoımaı, ustazdyq iske de atsalysqan. Iasnaıa Polánada sharýalardyń balalary úshin mektep ashyp, pedagogıkalyq jýrnal shyǵardy. Álippe oqýlyqtaryn jazdy. Onyń álemge áıgili «Soǵys jáne beıbitshilik» romany, balalarǵa arnap jazǵan áńgimeleri, kitaptary bar.
Akýla L. Tolstoıdyń oryssha sújettik kórinisin vıdeo arqyly tamashalaý
á)“Ádebıet úıirmesi” ádisimen ( «Baıandamashylar», «Zertteýshiler», «Suraq qoıýshylar» )
Ózderi baıandap, zerttep, suraq qoıyp top boıynsha daıyndalady.
Top músheleri top basshysyn saılap alady.
İ top - Baıandamashylar: oqýlyq boıynsha mátindi bólip mazmundaý.
İİ top - Zertteýshiler: mátin keıipkerlerin zerttep, minezdeme beredi.
İİİ top - Suraq qoıýshylar: ózderine berilgen abzas boıynsha basqa topqa birneshe suraqtar daıyndaıdy.
5 Sergitý “Teńizdegi balyqtar“
(oqýshylar juptasyp erkin júzip júrip, toqtańyz degende balyqtardyń attaryn túgel aıtyp shyǵady. )
6 “Taýyp oqy”ádisimen paraqsha taratyp, 3 topqa tapsyrma berý.
1) Aýa raıy týraly jazylǵan tusty taýyp oqy
2) Ákesiniń qobaljyǵan sátterin sýretteıtin tusty tap
3) Akýlanyń ólgen sátin beıneleıtin tusty taýyp oqy
7 Sózdikpen jumys
Zákir - ıakor
Bilte - zeńbirekti tutandyrǵysh zat
8 Dáptermen jumys
- Sýǵa shomylýǵa baılanysty qandaı qaýipsizdik sharalaryn qoldaný kerek?
( muǵalim tolyqtyrady)
9 Qorytyndy( Refleksıa) BBÚ
Bilemin: Akýlanyń jyrtqysh janýar ekendigin
Bilgim keledi: Tolstoıdyń basqa shyǵarmalarymen tanysqym keledi, S. Omarov aǵamyz týraly kóp málimetter bilgim keledi t. b.
Úırendim: Akýla túrlerin, balyqtar túrlerin, sýǵa shomylý qaýipsizdik sharalaryn
10 Úıge tapsyrma
“ Akýla“ mátinin tolyq mazmundaý,
L. Tolstoı men S. Omarov avtorlar shyǵarmalary týraly izdený
Akýla týraly basqa derekter ákelý
11 Baǵalaý krıterıalary
«5» - Aýyzsha tolyq mazmundap, suraqtarǵa naqty jaýap bergen
«4» - Qosymsha málimetke, suraqtarǵa jaýap bergen
«3» - Bir sózben jaýap bergen, toppen birge oıyndar arqyly qatysqan
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
