"Til - rýhanı baılyq"
Til – rýhanı baılyq
SABAQTYŃ BARYSY:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
a) Tyńdaýshylarmen amandasý;
Psıhologıalyq daıyndyq:
«Meniń esimim» trenıńi.
Sharty: Ár tyńdaýshy óziniń atyn aıtady.
Esimińizdi kim qoıdy? (osy suraqqa jaýap beredi)
— Búgingi ashyq sabaǵymyzdyń taqyryby: «Til – rýhanı baılyq»
Elimizde Qazaqstan halqy tilderi kúni 1998 jylǵy 20 qańtarda respýblıka prezıdentiniń jarlyǵymen qyrkúıektiń úshinshi jeksenbisi etip bekitilgen bolatyn. Maqsaty - san ǵasyrlyq qundylyqtardy saqtaý.
Al 1989 jyly 22 qyrkúıek kúni "Til týraly" zań qabyldandy. Zań boıynsha memlekettik til — qazaq tili, al orys tili — ultaralyq til dep bekitildi.
Osy ýaqytqa deıin 22 qyrkúıek kúni toılanatyn meıramnyń 2017 jyly datasy ózgerdi. Budan bylaı meıram 5 qyrkúıek kúni atalyp ótiledi.
Elimizdegi tilder merekesiniń datasy ózgerýiniń de ózindik sebebi bar. Bul kún – «Ulttyń saqtalýyna da, joǵalýyna da sebep bolatyn nárseniń qýattysy – til» degen ulaǵatty sóz qaldyrǵan, qazaq halqynyń taǵdyry men tili úshin kúresken Alash arysy, ult ustazy Ahmet Baıtursynulynyń týǵan kúni. Búgin barsha qazaqstandyq qazaq álipbıiniń negizin salǵan ǵalymnyń týǵan kúninde Tilder merekesin toılaıdy.
Taqyrypta qatysty eki suraq qoıylady:
Búgin aptanyń qaı kúni?
Qaı aı?
Jyldyń qaı mezgili?
Búgin aýa raıy qandaı?
Otbasyńyz bar ma?
Qaıda jumys isteısiz?
Jańa sózder:
Jańa sózder:
Rýhanı – dýhovnyı
Baılyq – bogatstvo
Memlekettik til – gosýdarstvennyı ıazyk
Oqý – ýchıtsá
Ólsheý – ızmerát
Kesý – rezat
Dos – drýg, tovarısh
Bilim – znanıe
Qazyna – bogatstvo, sokrovıshe
Zertteýshi – ıssledovatel
Aýdarmashy – perevodchık
Qoǵam qaıratkeri – obshestvennyı deıatel
Aǵartýshy – prosvetıtel
Mádenıet – kúltýra
Sózdermen jumys: jańa sózdermen birneshe sóz tirkesin nemese sóılem quratý.
Sabaq kezeńderi:
İ kezeń: «Báıge»
İİ kezeń: «Kókpar»
İİİ kezeń: «Kim jyldam?»
İV kezeń:«Tapqyrlyq»
V kezeń: «Sóz óneri»
«Báıge» kezeńinde «Kerekti sózdi tap» oıynyn Sóılesim áreketinde oryndaımyz.
«Kókpar» bóliminde Jazylym áreketin oryndaımyz.
Búgin … (san esim) … (aı).
Búgin aýa raıy... (syn esim), sondyqtan men qydyrýǵa baramyn.
Men búgin … (qaladaǵy oryn ) baramyn.
Men... (kópshe zat esim) baramyn, sebebi biz ýaqytty óte
(syn esim) ótkizemiz. Biz... (kólik túri) otyrdyq.
... (qaladaǵy oryn) óte ádemi boldy.
Aspan... (qandaı?) tústi boldy, kúnniń kózi (etistik).
Ókinishke oraı, aýa - raıy buzylyp, (tabıǵat qubylysy) jaýdy.
Biz (qaıda?) kettik. Meniń kúnim (syn esim) ótti.
«Kim jyldam?» bóliminde «Sýretti sóılet» oıyny arqyly Aıtylym áreketin oryndaımyz.
Oqý – ınemen qudyq qazǵandaı.
Jeti ret ólshep, bir ret kes.
Júz teńgeń bolǵansha, júz dosyń bolsyn
Bilim – altyn qazyna
«Tapqyrlyq» bóliminde Tyńdalym áreketin oryndaımyz.
«Sóz óneri» bóliminde Oqylym áreketin oryndaımyz.
Ahmet Baıtursynuly 5 qyrkúıek1872 jyly, qazirgi Qostanaı oblysy, Jangeldi aýdany,Aqkól aýylynda dúnıege kelgen. Qazaqtyń aqyny, ádebıet zertteýshi ǵalym, túrkitanýshy, pýblısıs, pedagog, aýdarmashy, qoǵam qaıratkeri. Qazaq halqynyń 20 ǵasyrdyń basyndaǵy ult - azattyq qozǵalysy jetekshileriniń biri, memleket qaıratkeri, qazaq til bilimi men ádebıettaný ǵylymdarynyń negizin salýshy ǵalym, ulttyq jazýdyń reformatory, aǵartýshy, Alash - Orda ókimetiniń múshesi.
Óz tilimen sóılesken, óz tilimen jazǵan jurttyń ulttyǵy esh ýaqytta adamy qurymaı joǵalmaıdy. Ulttyń saqtalýyna da, joǵalýyna da sebep bolatyn nárseniń eń qýattysy – tili. Sózi joǵalǵan jurttyń ózi de joǵalady. Óz ultyna basqa jurtty qosamyn degender áýeli sol jurttyń tilin azdyrýǵa tyrysady.
Tapsyrma:
Karaokemen «Meniń elim» ánin aıtý.
Mine osylaısha «Til – rýhanı baılyq» atty sabaǵymyz óz máresine de kelip jetti. Til ár ulttyń qaıtalanbas baılyǵy. Til bar jerde ult ta, elde, jerde bolmaq. Tilden artyq qazyna, tilden artyq qasıet joq ekenine kóz jetkizdik.
Qutty bolsyn bárińe,
Tilder kúni - mereke!
Qazaqstan jerinde
Bolsyn birlik, bereke
Kóńil qoıyp tyńdaǵandaryńyzǵa kóp - kóp rahmet!
Býrabaı aýdany Tilderdi oqytý ortalyǵynyń oqytýshysy Mahmetova A.S.
| Sabaqtyń maqsaty: | Baǵdarlama boıynsha berilgen tildik materıaldy qanshalyqty meńgergendigin bilý maqsatynda túrli jattyǵý jumystaryn júrgizý. Til úırenýshilerdiń oı - órisin damytý maqsatynda jattalǵan óleńderin, maqal - mátelderin, jumbaqtaryn durys aıtyp, mánin jetkilikti meńgerýge baýlý. Tildiń kórkemdiligin, baılyǵyn kórsetý. Tilderin damytý. Óleńder, ánder, maqaldar mazmunyndaǵy tilge qurmet jaıly maǵlumattardy til úırenýshi uǵymyna saı túsindirý, túrli jattyǵýlar arqyly saýatty jazýǵa daǵdylandyrý. |
| Sabaqtyń túri: Sabaqtyń ádis - tásilderi: | panoramalyq sabaq. Interaktıvti ádis, suraq - jaýap, túsindirý, salystyrý. |
| Sabaqta qoldanylatyn kórneki quraldar: | Úlestirmeli materıaldar, sýretter men gramatıkalyq kesteler. |
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
a) Tyńdaýshylarmen amandasý;
Psıhologıalyq daıyndyq:
«Meniń esimim» trenıńi.
Sharty: Ár tyńdaýshy óziniń atyn aıtady.
Esimińizdi kim qoıdy? (osy suraqqa jaýap beredi)
— Búgingi ashyq sabaǵymyzdyń taqyryby: «Til – rýhanı baılyq»
Elimizde Qazaqstan halqy tilderi kúni 1998 jylǵy 20 qańtarda respýblıka prezıdentiniń jarlyǵymen qyrkúıektiń úshinshi jeksenbisi etip bekitilgen bolatyn. Maqsaty - san ǵasyrlyq qundylyqtardy saqtaý.
Al 1989 jyly 22 qyrkúıek kúni "Til týraly" zań qabyldandy. Zań boıynsha memlekettik til — qazaq tili, al orys tili — ultaralyq til dep bekitildi.
Osy ýaqytqa deıin 22 qyrkúıek kúni toılanatyn meıramnyń 2017 jyly datasy ózgerdi. Budan bylaı meıram 5 qyrkúıek kúni atalyp ótiledi.
Elimizdegi tilder merekesiniń datasy ózgerýiniń de ózindik sebebi bar. Bul kún – «Ulttyń saqtalýyna da, joǵalýyna da sebep bolatyn nárseniń qýattysy – til» degen ulaǵatty sóz qaldyrǵan, qazaq halqynyń taǵdyry men tili úshin kúresken Alash arysy, ult ustazy Ahmet Baıtursynulynyń týǵan kúni. Búgin barsha qazaqstandyq qazaq álipbıiniń negizin salǵan ǵalymnyń týǵan kúninde Tilder merekesin toılaıdy.
Taqyrypta qatysty eki suraq qoıylady:
- Memlekettik til qaı til?
- Ana tilińiz qandaı?
Búgin aptanyń qaı kúni?
Qaı aı?
Jyldyń qaı mezgili?
Búgin aýa raıy qandaı?
Otbasyńyz bar ma?
Qaıda jumys isteısiz?
Jańa sózder:
Jańa sózder:
Rýhanı – dýhovnyı
Baılyq – bogatstvo
Memlekettik til – gosýdarstvennyı ıazyk
Oqý – ýchıtsá
Ólsheý – ızmerát
Kesý – rezat
Dos – drýg, tovarısh
Bilim – znanıe
Qazyna – bogatstvo, sokrovıshe
Zertteýshi – ıssledovatel
Aýdarmashy – perevodchık
Qoǵam qaıratkeri – obshestvennyı deıatel
Aǵartýshy – prosvetıtel
Mádenıet – kúltýra
Sózdermen jumys: jańa sózdermen birneshe sóz tirkesin nemese sóılem quratý.
Sabaq kezeńderi:
İ kezeń: «Báıge»
İİ kezeń: «Kókpar»
İİİ kezeń: «Kim jyldam?»
İV kezeń:«Tapqyrlyq»
V kezeń: «Sóz óneri»
«Báıge» kezeńinde «Kerekti sózdi tap» oıynyn Sóılesim áreketinde oryndaımyz.
| K árpinen bastalatyn Adam aty Kókónis Oqý quraly Kıim | Á árpinen bastalatyn Qyzdyń aty Uldyń aty. Oqýshynyń alǵashqy oqýlyǵy Úı qusy |
| Ó árpinen bastalatyn Qalanyń aty Oqý quraly Jemis Úı janýary | U árpinen bastalatyn Ushatyn kólik Qustyń úıi Qyzdyń aty Uldyń aty |
Búgin … (san esim) … (aı).
Búgin aýa raıy... (syn esim), sondyqtan men qydyrýǵa baramyn.
Men búgin … (qaladaǵy oryn ) baramyn.
Men... (kópshe zat esim) baramyn, sebebi biz ýaqytty óte
(syn esim) ótkizemiz. Biz... (kólik túri) otyrdyq.
... (qaladaǵy oryn) óte ádemi boldy.
Aspan... (qandaı?) tústi boldy, kúnniń kózi (etistik).
Ókinishke oraı, aýa - raıy buzylyp, (tabıǵat qubylysy) jaýdy.
Biz (qaıda?) kettik. Meniń kúnim (syn esim) ótti.
«Kim jyldam?» bóliminde «Sýretti sóılet» oıyny arqyly Aıtylym áreketin oryndaımyz.
Oqý – ınemen qudyq qazǵandaı.
Jeti ret ólshep, bir ret kes.
Júz teńgeń bolǵansha, júz dosyń bolsyn
Bilim – altyn qazyna
«Tapqyrlyq» bóliminde Tyńdalym áreketin oryndaımyz.
«Sóz óneri» bóliminde Oqylym áreketin oryndaımyz.
Ahmet Baıtursynuly 5 qyrkúıek1872 jyly, qazirgi Qostanaı oblysy, Jangeldi aýdany,Aqkól aýylynda dúnıege kelgen. Qazaqtyń aqyny, ádebıet zertteýshi ǵalym, túrkitanýshy, pýblısıs, pedagog, aýdarmashy, qoǵam qaıratkeri. Qazaq halqynyń 20 ǵasyrdyń basyndaǵy ult - azattyq qozǵalysy jetekshileriniń biri, memleket qaıratkeri, qazaq til bilimi men ádebıettaný ǵylymdarynyń negizin salýshy ǵalym, ulttyq jazýdyń reformatory, aǵartýshy, Alash - Orda ókimetiniń múshesi.
Óz tilimen sóılesken, óz tilimen jazǵan jurttyń ulttyǵy esh ýaqytta adamy qurymaı joǵalmaıdy. Ulttyń saqtalýyna da, joǵalýyna da sebep bolatyn nárseniń eń qýattysy – tili. Sózi joǵalǵan jurttyń ózi de joǵalady. Óz ultyna basqa jurtty qosamyn degender áýeli sol jurttyń tilin azdyrýǵa tyrysady.
Tapsyrma:
- San esimderdiń astyn syzyńyz.
- Zat esimderdiń astyn syzyńyz.
- Jańa sózderdiń astyn syzyńyz.
Karaokemen «Meniń elim» ánin aıtý.
Mine osylaısha «Til – rýhanı baılyq» atty sabaǵymyz óz máresine de kelip jetti. Til ár ulttyń qaıtalanbas baılyǵy. Til bar jerde ult ta, elde, jerde bolmaq. Tilden artyq qazyna, tilden artyq qasıet joq ekenine kóz jetkizdik.
Qutty bolsyn bárińe,
Tilder kúni - mereke!
Qazaqstan jerinde
Bolsyn birlik, bereke
Kóńil qoıyp tyńdaǵandaryńyzǵa kóp - kóp rahmet!
Býrabaı aýdany Tilderdi oqytý ortalyǵynyń oqytýshysy Mahmetova A.S.
You Might Also Like
-
Ahmet Baıtursynuly qazaqtyń uly aǵartýshysy, iri ǵalym-lıngvıst, túrkitanýshy, aqyn, aýdarmashy, ádebıet jınaýshy hám zertteýshi, birqatar oqýlyqtar men oqý quraldarynyń avtory. Týǵan jeri burynǵy Torǵa...
