Quraq quraý ádisi
Aıtjamal Pshenbaevna Ibraeva
Sabaqtyń taqyryby: «Quraq quraý ádisi». (8 synyp)
Sabaqtyń maqsaty: quraq quraý ádisin úıretý,quraqtyń túrlerimen tanysý.
Bilimdilik: quraqtyń turmysymyzdaǵy alatyn orny jaıly bilim berý, jalpy kórpe-jastyqtyń qajettiligine toqtalý.
Damytýshylyq: quraq ónerin jetildirý, damytýdy úıretý.
Tárbıelik: quraq quraý óneri arqyly qyz balany ásemdikke, kez kelgen zatty qıýlastyra bilýge, únemdilikke tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: damyta oqytý.
Pánaralyq baılanys: Geometrıa, syzý, matematıka, dúnıe taný, beıneleý óneri.
Sabaqtyń kórnekiligi: quraqtyń túrli úlgileri, túrli matalar, túrli-tústi qaǵazdar, qaıshy, bor, ólshegish, ıne, jip, dápter, qalam t.b.
Sabaqtyń ádisi: zertteý, júıeleý, túsindirý,suraq-jaýap
Sabaqtyń barysy.
I. Uıymdastyrý kezeńi.
II. Jańa sabaqty túsindirý
a)shyǵý tarıhy;
á )quraq túrleri;
b )qoldanylýy;
v )quraq quraý ádisi;
Quraq – mata qaldyqtarynan jasalatyn úı buıymynyń biri. Orys tilinde quraq quraý óneri «Loskýtnoe shıte»dep atalady. Orys halqynyń quraq quraý óneri óte erte zamannan kele jatyr. Shyǵysta, Mysyrda, Kaır tóńireginde úsh myń jyl buryn tigilgen quraq buıymdar tabylǵan. Aǵylshyn tilinde quraq quraý óneri «Pachwork» dep atalady. Japon halqynda quraq «sashıko» dep atalady. Amerıkada ár túrli ult ókilder turǵandyqtan quraq quraý óneri paıda bolǵan.
Qazaq halqynyń qolóneri óziniń qaıtalanbas kórkemdigimen, dástúrli ádisimen daralanyp turady. Kóneden qalǵan buıymdar órneginiń ereksheligimen adamdy baýrap alyp, tarıh qoınaýyna jeteleıdi. Sheberlerdiń qoldarynan shyqqan buıymdar kúndelikti tirshilikpen qatar sol zamannyń qolóner mádenıetiniń baǵa jetpes úlgisi. Sheberlerdiń, ustalardyń, zergerlerdiń, kilemshi men tiginshilerdiń sýretshilik qasıetimen birge jetildirý daryny da qatar damyǵan. Solardyń arqasynda túrli úı múlikteri, jıhazdar jańa túrge enip, jetildirip, asyl dúnıelerge aınalyp otyrǵan. «Sheberdi shilterinen tanısyń», «Sheberdiń qoly ortaq», degen el ishindegi sózder beker aıtylmasa kerek. Qas sheberlikke jetý úshin daryn, bilim, iskerlik pen shydamdylyq kerek.
Qolóneriniń alatyn oryny erekshe, ol árbir ulttyń ózine tán menshikti óneri bolyp sanalady. Halyqtyń mádenı dárejesi ósken saıyn qolóneri de damyp otyrǵan. Qazaqtyń órnekti áshekeıimen isteletin qolóneriniń túrleri óte kóp. Shyǵarmashylyq izdenis ústindegi halyq sheberleri turmysqa qajetti qolóneriniń alýan túrin ómirge alyp kelýde. Sonyń biri quraq quraý. Bul asa sheberlikti , shydamdylyqty qajet etetin qolóner.
Quraq degenimiz ne? Bizdiń qazaq tilinde quraq sóziniń eki maǵynasy bar. Birinshisi, kóldiń jaǵasynda ósetin ósimdikti quraq desek, ekinshiden, mata qıyndysynan jasalatyn buıymdy quraq deıdi. Iaǵnı, quraq degenimiz shyǵynsyz ónim jasaýdyń bir túri. Negizinen quraqtyń 200-den asa túri bar. Sonyń ishindegi tórtburysh, segiz saı, múıiz quraq, qıyqsha quraq, úshburysh, aqqý, shahmat, torkóz, gúl quraǵy, maıda quraǵy, juldyzsha quraǵy el ishinde keńinen taraǵan. Quraq quraý tehnıkasy eki baǵytta damyp keledi:
1.Quraq quraý (quraq mozaıkasy);
2. Japsyrmalaý (aplıkasıa).
AQSH ,Germanıa, Shvesıa sıaqty elderdiń murajaılarynda quraq tehnıkasy sánimen oryndalǵan buıymdardyń koleksıalary bar. Mundaı qazaq halqynyń turmys tirshiliginen habar beretin birqatar buıymdar Qasteev murajaıyna da qoıylǵan. Materıaldardyń túster úılesimdiligin, geometrıalyq sheshemin taýyp ornalastyryp, qaıtalanbas kolorıt alýǵa bolady.Quraqtardan jasalǵan zattar óziniń ereksheligimen, tústeriniń ár túrli bolýymen bizdi ózine erekshe tartady. Quraq quraý tehnologıasy turmys buıymdaryn daıyndaýda qoldanylady. Quraqtan jasalǵan buıymdar: jastyq tys, kórpe (orys, qazaq, aǵylshyn), dastarqan, maılyq, ustaǵysh qolǵap, japqysh, kilem, dorba, baskıim, kıimder, sývenır nemese aksesýar retinde –sándi sómke, koshelek t.b
Jasalý joldary:
a ) kompozısıalyq ornalasýy, sımmetrıa saqtaýy;
á )tústeriniń úılesýi, jarasymdy bolýy;
b ) qaǵazǵa geometrıalyq elementterin túsirý, durys jáne birdeı ornalasýyn qadaǵalaý.
III. Saramandyq jumys. Q.S.E eske salý. Kirispe nusqaý.
Quraý tehnologıasy:
1.Qandaı órnekti qurasaq ta sol órnektiń syzbasyn qaǵaz betine túsirip alamyz.
2. Matanyń túr túsiniń úılesimdiligin anyqtaý úshin ony tús tańdaı otyryp, boıap alamyz.
3. Geometrıalyq pishinde úlgi qaǵaz daıarlap alamyz da, sol qaǵazdy úlgi etip, paıdalaný arqyly, matany qaǵaz mólsherimen qıyp alamyz.
4. Qıylǵan matany órnek boıynsha ret-retimen: - áýli ortańǵy bólik, sodan keıin shetki bólikterdi tigip alamyz.
Biz aldymen buıymdy jasaý úshin alǵash jobasyn syzamyz.
Al, endi joba boıynsha geometrıalyq pishinderdi túrli-tústi qaǵazdan qıyp alyp, olardy kórpeshe tárizdi qatyrma qaǵaz betine durys ornalastyryp, jelimdeımiz. Nátıjesinde túrli-tústi ásem quraqtar paıda bolady.
«Tyrnaqtar» quraǵyn qurastyrýǵa arnalǵan tehnologıalyq kartany qoldanyp quraq quraý.
IV. Sabaqty bekitý:oqýshy túsinigin suraq berý arqyly baıqaý, baǵalaý.
1. Qandaı ulttyq quraq túrlerin bilesińder?
2. Quraq degenimiz ne?
3. Quraq túrleri qandaı topqa bólinedi?
4.Orys tilinde quraq quraý qalaı atalady?
5. Aǵylshyn , Japon tilinde quraq quraý qalaı atalady?
6. Qandaı quraq buıymdaryn bilesińder?
Ár ulttyń ózine tán til, óneri, dástúri bolatynyn, quraq óneri jaıly bildik. Qandaı óner bolsa da oǵan sheberlik, iskerlik, bilgirlik bir sózben aıtqanda tehnologıany bilý qajet.
Maqal:
«Kónilsiz jumys ónimsiz». Kóńil qoısań qoldan kelmeıtin is joq.
V. Úıge tapsyrma. Úıge quraq kórpesheler tigýdiń tehnologıalyq kartasyna qarap kórpeshe tigý tapsyrylady.
«Tyrnaqtar» quraǵyn qurastyrýǵa arnalǵan tehnologıalyq kartasy
№
Qurastyrý reti
Kerekti qural-jabdyqtar
nobaıy
1. Úlgi boıynsha eki túrli matadan 10*10 jáne7*7 sharshy qıyp al, tigiske 0,5-1sm qosymsha qaldyr.eki túrli mata, qaryndash, úlgi, qaıshy.
2. Sharshylardy dıagonal boıynsha eki úshburyshqa ból. eki túrli mata, qaryndash, úlgi, qaıshy.
3. Úlken úshburyshqa eki kishi úshburyshty qosyp kókte. ıne, jip, mata, qaıshy, tigin mashına
4. Eki qatardyń arasyna 3-4sm eki tústi jolaq kókte,tik. ıne, jip, mata, qaıshy, tigin mashına
5. Eki jaǵynan sán úshin eki tústi jolaqtan 3-5sm júrgiz. ıne, jip, mata, qaıshy, tigin mashına
6.Quraq betine sáıkes astarlyq mata qıyp al, bir jaǵynan 10*12 sm qaldyra otyryp, kókte jáne tik, buryshtaryn qıyp aýdaryp útikte. ıne, jip, mata, qaıshy.
Sabaqtyń taqyryby: «Quraq quraý ádisi». (8 synyp)
Sabaqtyń maqsaty: quraq quraý ádisin úıretý,quraqtyń túrlerimen tanysý.
Bilimdilik: quraqtyń turmysymyzdaǵy alatyn orny jaıly bilim berý, jalpy kórpe-jastyqtyń qajettiligine toqtalý.
Damytýshylyq: quraq ónerin jetildirý, damytýdy úıretý.
Tárbıelik: quraq quraý óneri arqyly qyz balany ásemdikke, kez kelgen zatty qıýlastyra bilýge, únemdilikke tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: damyta oqytý.
Pánaralyq baılanys: Geometrıa, syzý, matematıka, dúnıe taný, beıneleý óneri.
Sabaqtyń kórnekiligi: quraqtyń túrli úlgileri, túrli matalar, túrli-tústi qaǵazdar, qaıshy, bor, ólshegish, ıne, jip, dápter, qalam t.b.
Sabaqtyń ádisi: zertteý, júıeleý, túsindirý,suraq-jaýap
Sabaqtyń barysy.
I. Uıymdastyrý kezeńi.
II. Jańa sabaqty túsindirý
a)shyǵý tarıhy;
á )quraq túrleri;
b )qoldanylýy;
v )quraq quraý ádisi;
Quraq – mata qaldyqtarynan jasalatyn úı buıymynyń biri. Orys tilinde quraq quraý óneri «Loskýtnoe shıte»dep atalady. Orys halqynyń quraq quraý óneri óte erte zamannan kele jatyr. Shyǵysta, Mysyrda, Kaır tóńireginde úsh myń jyl buryn tigilgen quraq buıymdar tabylǵan. Aǵylshyn tilinde quraq quraý óneri «Pachwork» dep atalady. Japon halqynda quraq «sashıko» dep atalady. Amerıkada ár túrli ult ókilder turǵandyqtan quraq quraý óneri paıda bolǵan.
Qazaq halqynyń qolóneri óziniń qaıtalanbas kórkemdigimen, dástúrli ádisimen daralanyp turady. Kóneden qalǵan buıymdar órneginiń ereksheligimen adamdy baýrap alyp, tarıh qoınaýyna jeteleıdi. Sheberlerdiń qoldarynan shyqqan buıymdar kúndelikti tirshilikpen qatar sol zamannyń qolóner mádenıetiniń baǵa jetpes úlgisi. Sheberlerdiń, ustalardyń, zergerlerdiń, kilemshi men tiginshilerdiń sýretshilik qasıetimen birge jetildirý daryny da qatar damyǵan. Solardyń arqasynda túrli úı múlikteri, jıhazdar jańa túrge enip, jetildirip, asyl dúnıelerge aınalyp otyrǵan. «Sheberdi shilterinen tanısyń», «Sheberdiń qoly ortaq», degen el ishindegi sózder beker aıtylmasa kerek. Qas sheberlikke jetý úshin daryn, bilim, iskerlik pen shydamdylyq kerek.
Qolóneriniń alatyn oryny erekshe, ol árbir ulttyń ózine tán menshikti óneri bolyp sanalady. Halyqtyń mádenı dárejesi ósken saıyn qolóneri de damyp otyrǵan. Qazaqtyń órnekti áshekeıimen isteletin qolóneriniń túrleri óte kóp. Shyǵarmashylyq izdenis ústindegi halyq sheberleri turmysqa qajetti qolóneriniń alýan túrin ómirge alyp kelýde. Sonyń biri quraq quraý. Bul asa sheberlikti , shydamdylyqty qajet etetin qolóner.
Quraq degenimiz ne? Bizdiń qazaq tilinde quraq sóziniń eki maǵynasy bar. Birinshisi, kóldiń jaǵasynda ósetin ósimdikti quraq desek, ekinshiden, mata qıyndysynan jasalatyn buıymdy quraq deıdi. Iaǵnı, quraq degenimiz shyǵynsyz ónim jasaýdyń bir túri. Negizinen quraqtyń 200-den asa túri bar. Sonyń ishindegi tórtburysh, segiz saı, múıiz quraq, qıyqsha quraq, úshburysh, aqqý, shahmat, torkóz, gúl quraǵy, maıda quraǵy, juldyzsha quraǵy el ishinde keńinen taraǵan. Quraq quraý tehnıkasy eki baǵytta damyp keledi:
1.Quraq quraý (quraq mozaıkasy);
2. Japsyrmalaý (aplıkasıa).
AQSH ,Germanıa, Shvesıa sıaqty elderdiń murajaılarynda quraq tehnıkasy sánimen oryndalǵan buıymdardyń koleksıalary bar. Mundaı qazaq halqynyń turmys tirshiliginen habar beretin birqatar buıymdar Qasteev murajaıyna da qoıylǵan. Materıaldardyń túster úılesimdiligin, geometrıalyq sheshemin taýyp ornalastyryp, qaıtalanbas kolorıt alýǵa bolady.Quraqtardan jasalǵan zattar óziniń ereksheligimen, tústeriniń ár túrli bolýymen bizdi ózine erekshe tartady. Quraq quraý tehnologıasy turmys buıymdaryn daıyndaýda qoldanylady. Quraqtan jasalǵan buıymdar: jastyq tys, kórpe (orys, qazaq, aǵylshyn), dastarqan, maılyq, ustaǵysh qolǵap, japqysh, kilem, dorba, baskıim, kıimder, sývenır nemese aksesýar retinde –sándi sómke, koshelek t.b
Jasalý joldary:
a ) kompozısıalyq ornalasýy, sımmetrıa saqtaýy;
á )tústeriniń úılesýi, jarasymdy bolýy;
b ) qaǵazǵa geometrıalyq elementterin túsirý, durys jáne birdeı ornalasýyn qadaǵalaý.
III. Saramandyq jumys. Q.S.E eske salý. Kirispe nusqaý.
Quraý tehnologıasy:
1.Qandaı órnekti qurasaq ta sol órnektiń syzbasyn qaǵaz betine túsirip alamyz.
2. Matanyń túr túsiniń úılesimdiligin anyqtaý úshin ony tús tańdaı otyryp, boıap alamyz.
3. Geometrıalyq pishinde úlgi qaǵaz daıarlap alamyz da, sol qaǵazdy úlgi etip, paıdalaný arqyly, matany qaǵaz mólsherimen qıyp alamyz.
4. Qıylǵan matany órnek boıynsha ret-retimen: - áýli ortańǵy bólik, sodan keıin shetki bólikterdi tigip alamyz.
Biz aldymen buıymdy jasaý úshin alǵash jobasyn syzamyz.
Al, endi joba boıynsha geometrıalyq pishinderdi túrli-tústi qaǵazdan qıyp alyp, olardy kórpeshe tárizdi qatyrma qaǵaz betine durys ornalastyryp, jelimdeımiz. Nátıjesinde túrli-tústi ásem quraqtar paıda bolady.
«Tyrnaqtar» quraǵyn qurastyrýǵa arnalǵan tehnologıalyq kartany qoldanyp quraq quraý.
IV. Sabaqty bekitý:oqýshy túsinigin suraq berý arqyly baıqaý, baǵalaý.
1. Qandaı ulttyq quraq túrlerin bilesińder?
2. Quraq degenimiz ne?
3. Quraq túrleri qandaı topqa bólinedi?
4.Orys tilinde quraq quraý qalaı atalady?
5. Aǵylshyn , Japon tilinde quraq quraý qalaı atalady?
6. Qandaı quraq buıymdaryn bilesińder?
Ár ulttyń ózine tán til, óneri, dástúri bolatynyn, quraq óneri jaıly bildik. Qandaı óner bolsa da oǵan sheberlik, iskerlik, bilgirlik bir sózben aıtqanda tehnologıany bilý qajet.
Maqal:
«Kónilsiz jumys ónimsiz». Kóńil qoısań qoldan kelmeıtin is joq.
V. Úıge tapsyrma. Úıge quraq kórpesheler tigýdiń tehnologıalyq kartasyna qarap kórpeshe tigý tapsyrylady.
«Tyrnaqtar» quraǵyn qurastyrýǵa arnalǵan tehnologıalyq kartasy
№
Qurastyrý reti
Kerekti qural-jabdyqtar
nobaıy
1. Úlgi boıynsha eki túrli matadan 10*10 jáne7*7 sharshy qıyp al, tigiske 0,5-1sm qosymsha qaldyr.eki túrli mata, qaryndash, úlgi, qaıshy.
2. Sharshylardy dıagonal boıynsha eki úshburyshqa ból. eki túrli mata, qaryndash, úlgi, qaıshy.
3. Úlken úshburyshqa eki kishi úshburyshty qosyp kókte. ıne, jip, mata, qaıshy, tigin mashına
4. Eki qatardyń arasyna 3-4sm eki tústi jolaq kókte,tik. ıne, jip, mata, qaıshy, tigin mashına
5. Eki jaǵynan sán úshin eki tústi jolaqtan 3-5sm júrgiz. ıne, jip, mata, qaıshy, tigin mashına
6.Quraq betine sáıkes astarlyq mata qıyp al, bir jaǵynan 10*12 sm qaldyra otyryp, kókte jáne tik, buryshtaryn qıyp aýdaryp útikte. ıne, jip, mata, qaıshy.
You Might Also Like
