InfoHub Logo

Qustar — omyrtqaly janýarlar tıp tarmaǵynyń bir klasy. Qus – dene turqy ártúri, mamyqty, qanatty, ushyp júrip tirshilik etetin, eti, júni paıdaly jándik. Sýly jerlerdi, orman-toǵaıdy, dalalyqty, taý bókterin mekendeıtin jabaıy jáne qolda ustaıtyn asyrandy túrleri bar. Jyl qustary kóktem týa kelip uıa salady, jumyrtqalap balapan basady, qanattanǵan soń qońyr kúzde, qys túse jyly jaqqa qonys aýdarady. Qustar genetıkalyq jaǵynan reptılıalarǵa jaqyn, onyń progresıvti butaǵy. Qazirgi ýaqytta qustardyń 31 otrádqa toptasatyn 8000-nan asa túri bar.

Uıa salý – qustardyń kóbeıý kezindegi ózindik ereksheligi.Kóktemde qustardyń kópshiligi uıa salýmen aınalysady.Uıalardyń qurylysy san alýan,olardyń pishini de birine-biri uqsamaıdy.Keıbir qustardyń uıasy óte kúrdeli qurylysty, al keıbireýleriniki tabaqshaǵa uqsaıdy, al endi bireýleri inderdi uıaǵa paıdalansa, jerdi shuqyrlap, tikeleı jumyrtqa salatyn da qustar bar.

Qustardyń belgili túri uıa salyp, qoregin taýyp, balapandaryn órbitetin aımaq uıalaý úlestigi dep atalady, onyń negizgi ortalyǵy – uıa, uıaǵa analyq qus uıa salady. Uıa – salynǵan jumyrtqalardy, basyp otyrǵan qusty jáne jumyrtqadan jaryp shyqqan balapandardy jaýynan, sondaı-aq syrtqy jaǵdaılardan, qorǵaıtyn baspana.

Qurqyltaı, qarlyǵash tárizdi qustardyń sheber jasalǵan uıalary buǵan tolyq dálel bola alady.Qustardyń barlyǵyna derligi uıaǵa salǵan jumyrtqalaryn basyp, denesimen qyzdyrady, tek Avstralıada jáne Malaııa arhıpelagynda mekendeıtin qoqystaýyq qana jumyrtqasyn baspaıdy, al kókek balapandardy ósirý taýqymetin basqa qustarǵa júkteıdi.

Balapan shyǵarý úshin jumyrtqa shaıqaıtyn analyq qus uıabasar dep atalady.Uıabasardyń jumyrtqa basý merzimi barlyq qustarda birdeı emes.Mysaly torǵaı tárizdiler 11 – 14 táýlik, qarǵalar ― 19 – 21, taýyqtar ― 21, úırekter ― 26, aqqýlar ― 35 – 40 táýlik shaıqaıdy.Uıada bolatyn jumyrtqalar sany da turaqty bolmaıdy, mysaly jyrtqysh qus ― jylanjeginiń uıasynda ― 1, qoqıqazda ― 2, al shúregeı,úırekte 16 jumyrtqa bolady.